Πληροφορική - Διαδίκτυο: θετικές και αρνητικές συνέπειες

Προσδιορισμός εννοιών

Πληροφορική: Επιστήμη που ασχολείται με τη  συλλογή, ταξινόμηση, αποθήκευση, μετάδοση και χρησιμοποίηση δεδομένων που επεξεργάζονται ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Διαδίκτυο (Internet): Παγκόσμιο  δίκτυο διασύνδεσης  ηλεκτρονικών υπολογιστών, που εξασφαλίζει επικοινωνία και παροχή διαφόρων υπηρεσιών.

Εικονικότητα: [μτφρ. του αγγλ. virtual] όρος της πληροφορικής για να χαρακτηρίσει μια κατάσταση η οποία δεν υφίσταται στην πραγματικότητα, αλλά υποδύεται την πραγματικότητα με τη βοήθεια του λογισμικού και των ανάλογων συσκευών.

Εικονική πραγματικότητα [μτφρ. του αγγλ. virtual reality] η δημιουργία από το λογισμικό και τις ανάλογες συσκευές μιας εικόνας ή περιβάλλοντος που μπορεί να φαίνονται στις αισθήσεις σαν πραγματικά

  Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές

α. Θετικά

►   Προγραμματισμός, οργάνωση ανθρωπίνων δραστηριοτήτων.

►   Αποθήκευση, ταξινόμηση πληροφοριών.

►   Εκπαιδευτικές εφαρμογές.

►   Επιστημονικά εργαλεία.

►   Συνδυασμός πολλών μέσων (πολυμέσα) > πλουραλισμός.

►   Ψυχαγωγία.

►   Κέρδος χρόνου - χρήματος.

►   Επικοινωνία (Διαδίκτυο).

►   Ενημέρωση.

β. Αρνητικά

►   Εξάρτηση από τη μηχανή.

►   Μηχανοποίηση, τυποποίηση.

►   Πνευματική αδρανοποίηση με τις υπερβολικές διευκολύνσεις.

►   Αποχαύνωση, εθισμός στη χρήση.

►   Προβλήματα υγείας.

►   Συνθηματική γλώσσα.

Διαδίκτυο

α. Θετικά

►   Πληροφόρηση, ενημέρωση, επιμόρφωση.

►   Θεματική ποικιλία.

►   Εύκολη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία.

►   Ψυχαγωγία.

►   Διευκόλυνση οικονομικών και εμπορικών δραστηριοτήτων.

►   Διάδοση πολιτισμικών στοιχείων, επαφή μεταξύ πολιτισμών.

►   Διευκόλυνση διαπροσωπικής επικοινωνίας.

►   Εκδημοκρατισμός της πληροφορίας και της γνώσης, ελευθερία έκφρασης.

►   Δυνατότητες δημοσιοποίησης της προσωπικής δημιουργίας.

►   Δυνατότητες ανταλλαγής απόψεων και διαλόγου.

►   Δυνατότητες διασυνδέσεων > κριτική καλλιέργεια.

β. Αρνητικά

►   Σύγχυση και αποπροσανατολισμός μέσα στην υπερ-πληροφόρηση.

►   Δημοσιοποίηση της ανηθικότητας ή της «τρέλας» του καθενός.

►   Κυριαρχία του ανούσιου και περιττού σε βάρος του ουσιώδους και σημαντικού.

►   Εγκληματικότητα.

►   Παραβίαση προσωπικών δεδομένων, ιδιωτικής ζωής, επιχειρηματικών δεδομένων, κρατικών μυστικών.

►   Εθισμός.

►   Απομόνωση, απομάκρυνση από την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο.

►   Εξάρτηση από την τεχνολογία, κυριαρχία της μηχανής, τεχνοκρατική αντίληψη.

►   Κυριαρχία του πολιτισμού των ανεπτυγμένων επικοινωνιακά κρατών.

Α. Θετικά από τη χρήση υπολογιστών - Διαδικτύου

1. Οι υπολογιστές στην εκπαίδευση

• Εμπλουτισμός και εκσυγχρονισμός της παρεχόμενης στους νέους γνώσης και πληροφόρησης εφόσον τα εκπαιδευτικά υπολογιστικά προγράμματα και το διαδίκτυο αποτελούν διαρκώς ανανεούμενες και αναβαθμιζόμενες τράπεζες δεδομένων. Μέσω του Η/Υ ο μαθητής μπορεί να εισχωρήσει σε μεγάλες βιβλιοθήκες, να αντλήσει πληροφορίες, να μελετήσει άρθρα, να έχει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία.
• Άμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων μια και η τεχνολογική κατάρτιση θα αποτελεί προσόν όλων των νέων.
• Εφοδιασμός των νέων με τεχνολογική γνώση απαραίτητη τόσο για την επαγγελματική τους αποκατάσταση και δράση όσο και για τη διευκόλυνσή τους στην προσωπική τους ζωή.
• Πιο ενδιαφέρον μάθημα με την αξιοποίηση ελκυστικών υπολογιστικών προγραμμάτων, πολυμέσων, υπολογιστικού εποπτικού υλικού, του διαδικτύου κ.λπ. Η κατασκευή κατάλληλών προγραμμάτων που θα χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική πράξη δίνουν στο μαθητή τη δυνατότητα να προσεγγίσει και να επεξεργαστεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς, να αναπτύξει την αφαιρετική του ικανότητα με νέους ελκυστικούς τρόπους. Παρέχει στο νέο τη δυνατότητα να αποκτήσει νέες γνώσεις ή να ασκήσει τις ήδη υπάρχουσες και να εμπεδώσει δυσνόητες επιστημονικές θεωρίες.
• Ψυχαγωγική διάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία, που μπορεί να τονώσει το ενδιαφέρον των μαθητών για την εκπαιδευτική πράξη.
• Ερέθισμα για την πρωτοβουλία των μαθητών, καθώς η άντληση της γνώσης θα είναι στην ουσία δικό τους έργο, με την καθοδήγηση και τον έλεγχο, βέβαια, των καθηγητών. Οι Η/Υ, λειτουργώντας ως εποπτικό μέσο, περιορίζουν τη μηχανιστική μάθηση, την αποστήθιση και ενισχύουν την ενεργητική μάθηση.
• Γι' αυτό, φυσικά, οι νέοι θα ενστερνίζονται βαθύτερα τη γνώση που στην ουσία θα έχουν ανακαλύψει μόνοι τους, και η οποία θα είναι προσαρμοσμένη στα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες τους, αποδεσμευμένη από τη στατικότητα της παραδοσιακής γνώσης που παρέχεται από τα σχολικά εγχειρίδια και τους καθηγητές.
• Διασύνδεση σχολείων. Οι Η/Υ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ουσιαστική διαχείριση της σχολικής ζωής και της επικοινωνίας του σχολείου με άλλα σχολικά περιβάλλοντα αλλά και τον κόσμο εκτός σχολείου

2. Οι υπολογιστές στον επαγγελματικό – εργασιακό χώρο

Α. Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων (χειριστές Η/Υ, προγραμματιστές, αναλυτές κ.α.).

Β. Δημιουργία νέας αγοράς εργασίας και προσφοράς υπηρεσιών με ποιοτική απόδοση.

Γ. Οι μικροϋπολογιστές έδωσαν το δικαίωμα για εργασία σε άτομα με ειδικές ανάγκες (τηλεργασία).

3. Οι υπολογιστές στην οικονομία

Α. Καλύτερη οργάνωση των συναλλαγών. Ελάττωση χρόνου, κατάργηση του εμποδίου των γεωγραφικών αποστάσεων.

Β. Βελτίωση, αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών στη δημόσια διοίκηση και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

4. Οι υπολογιστές στην επιστήμη

Α. Οι ερευνητές – επιστήμονες χρησιμοποιούν τους Η/Υ, για να θεμελιώνουν και να τεκμηριώνουν τα επιστημονικά τους συμπεράσματα.\

Β. Η πρόσβαση στα τηλεοπτικά δίκτυα ευνοεί την επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών.

Γ. Διεύρυνση των ορίων της επιστημονικής έρευνας.

Δ. Η πρόγνωση του καιρού, η εξερεύνηση του διαστήματος, η ενδοσκόπηση του μικρόκοσμου του κυττάρου και η προσομοίωση των πολύπλοκων γεγονότων αύξησε τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Ε. Η αξιοποίηση των Η/Υ στη διαγνωστική και προληπτική ιατρική (τηλεϊατρική).

5. Οι υπολογιστές στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου – στην επικοινωνία

Α. Μέσω του διαδικτύου (internet) διευκολύνεται η επικοινωνία του ατόμου με άλλους λαούς και πολιτισμούς.

Β. Ενημέρωση για την τέχνη (κινηματογράφος, μουσική κ.α.).

Γ. Ανάγνωση εφημερίδων (διαδίκτυο).

Δ. Ηλεκτρονικά παιχνίδια, μια ελκυστική μορφή ψυχαγωγίας και άσκησης του πνεύματος.

Β. Κίνδυνοι

Α. Στην εκπαίδευση

• Αποπροσανατολισμός του οικονομικού σχεδιασμού του εκπαιδευτικού συστήματος από άλλες σημαντικές υποδομές (βιβλιοθήκες, σπουδαστήρια, εργαστήρια, θέατρα, αίθουσες μουσικής, αθλητικές εγκαταστάσεις, αναβάθμιση των κτηριακών εγκαταστάσεων κ.λπ.) εξαιτίας της εστίασης της οργάνωσης και του προϋπολογισμού στους υπολογιστές, που, εκτός των άλλων, χρειάζονται και διαρκή αναβάθμιση.
• Απώλεια  της  σοβαρότητας  και  του  κύρους  στην  εκπαιδευτική  πρακτική εξαιτίας της επικυριαρχίας της ψυχαγωγίας με την οποία οι νέοι συνδέουν κυρίως τους υπολογιστές.
• Ενδεχόμενη  αδυναμία  της  δημόσιας  εκπαίδευσης  να  παρακολουθήσει  τις εξελίξεις στους υπολογιστές και τα υπολογιστικά προγράμματα, γεγονός που θα οξύνει ανισότητες μεταξύ των νέων που φοιτούν στη δημόσια και στην ιδιωτική εκπαίδευση.
• Συρρίκνωση του ρόλου του δασκάλου και των ανθρωπίνων σχέσεων στη διδακτική πρακτική.
• Απειλή για τους μαθητές τα άχρηστα εκπαιδευτικά ή και επιβλαβή περιεχόμενα του διαδικτύου.
• Ο μαθητής δεν στηρίζεται στις δυνάμεις του και δεν ενισχύει την κριτική του ικανότητα.
• Προβλήματα στην οργάνωση για την ουσιαστική εκπαιδευτική αξιοποίηση των Η/Υ.

Β. Γενικότεροι κίνδυνοι

1.   Η χρήση των υπολογιστών σε ευρεία κλίμακα στους χώρους της βιομηχανίας, του εμπορίου, της δημόσιας διοίκησης είχε ως συνέπεια τη μαζική μείωση θέσεων εργασίας.

2.   Η διείσδυση της πληροφορικής σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας έκανε εύκολη την πρόσβαση και διαχείριση πληροφοριών που αφορούν την ιδιωτική ζωή του ατόμου. Ακόμη και συστήματα υψηλής ασφάλειας είναι δυνατό να απασφαλιστούν και να διαρρεύσουν πληροφορίες προσωπικής φύσης.

3.   Περιστέλλεται η κοινωνικότητα του ατόμου από τη δυνατότητα που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και η τηλεματική για τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, τηλεξυπηρέτηση. Εγκλωβισμός σε μια εικονική πραγματικότητα.

4.   Αρνητική επίδραση στη γλώσσα:

·        καθιέρωση συνθηματικού λόγου

·        συρρίκνωση λόγου

εξαιτίας των γλωσσών προγραμματισμού

5.   Εθισμός του ατόμου στην ευκολία, στην άνεση, στη μείωση της ενεργητικότητας και της προσωπικής έρευνας.

6.   Η χρησιμοποίηση του Η/Υ ως μέσου ψυχαγωγίας μπορεί να καλλιεργήσει την εσωστρέφεια και να διευρύνει την εξάρτησή του από το τεχνολογικό μέσο. 

Κοινωνική και εικονική πραγματικότητα

• Με τη λειτουργία των ΜΜΕ η εικόνα κυριαρχεί όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Οι άνθρωποι περνούν όλο και περισσότερες ώρες της ζωής τους μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης ή του ηλεκτρονικού τους υπολογιστή.
• Η πραγματικότητα αυτή τους αποκόπτει από τη βιωματική επαφή με όσα συμβαίνουν γύρω τους, στο άμεσο και το ευρύ κοινωνικό τους περιβάλλον. Τους καθιστά ουσιαστικά αμέτοχους θεατές των δρωμένων εξ αποστάσεως, γεγονός που μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για την ίδια τους την προσωπικότητα,   αλλά  και για τη   δημοκρατική κοινωνία, που απαιτεί ενεργούς και συμμετοχικούς, δραστήριους πολίτες.
• Ο άνθρωπος, έτσι, καταντά εκτός τόπου και χρόνου, έρχεται σε επαφή με το μακρινό, το παγκόσμιο, το φανταστικό, το σκηνοθετημένο, και χάνει το κοντινό, το άμεσο, το οικείο, το  πραγματικό.     Μ’ αυτόν τον      τρόπο εγκλωβίζεται σε έναν «εικονικό» κόσμο και συγχέει την πραγματικότητα με ό,τι βλέπει στην οθόνη, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι αυτό μπορεί να τον αποπροσανατολίζει, να τον χειραγωγεί και να τον αποχαυνώνει. Παγιδεύεται από την ελκυστικότητα των εξωραϊσμένων εικόνων και του ευδαιμονισμού που αυτές εκπέμπουν και αρνείται να κοιτάξει τη ζωή  κατάματα και να δράσει ενεργητικά για τη βελτίωση των όρων της ζωής του ίδιου και των άλλων.
• Ένας τέτοιος άνθρωπος διαμορφώνει, δυστυχώς, μια πλασματική αντίληψη για τον κόσμο, γεγονός που απογυμνώνει την προσωπικότητά του και τον καθιστά υποχείριο όσων ελέγχουν την εικόνα σήμερα.

επιμέλεια: Μιχαηλίδης Μ., Νταουλτζής Ι., Οικονόμου Π.,Πανουτσοπούλου Π. Ραβδά Αν., 
Τσουκαντάς Αριστομένης
πηγή