Έκθεση Γ Λυκείου: Η παθητική στάση του τηλεο­πτικού κοινού απέναντι στις αποτρόπαιες εικόνες που προέρχονται από τα πολεμικά μέτωπα

ΚΕΙΜΕΝΟ:

«Πινγκ πονγκ  αγριότητας»

Ένα ακόμα βίντεο που θα έπρεπε να κόψει την ανάσα αυτού που αποκαλούμε παγκόσμια «κοινότητα» ή μάλλον παγκόσμιο μιντιακό χωριό έκανε την εμφάνιση του στα διεθνή δίκτυα. Ένα ακόμα βίντεο με αποκεφαλισμό ομή­ρου - Κορεάτη αυτή τη φορά - από μέλη αραβικής τρο­μοκρατικής οργάνωσης έκανε τον κύκλο των δελτίων ει­δήσεων. Ένα ακόμα σόου φρίκης προβλήθηκε, αλήθεια ποιο κατά σειρά από τη στιγμή που ξεκίνησε το μακε­λειό στη χώρα του Ιράκ;

Οι σκηνές της αποτρόπαιης βίας σε κοντινό πλάνο, πλαισιωμένες από το λόγο των εκτελεστών, ότι σκοτώ­νουν για να παραδειγματίσουν εκείνους που επιμένουν να στέλνουν στρατό στο Ιράκ, και με την τραγική έκ­κληση του ομήρου στην κυβέρνηση της χώρας του να τον σώσει. Ένας άνθρωπος σε στιγμές απόλυτης ταπεί­νωσης, με τη ζωή του να μην του ανήκει, με την ψυχή του ήδη χαμένη από τον τρόμο του άδικου θανάτου.

Ποια μοίρα άραγε ανέχεται και στο όνομα ποιου σκο­πού αυτήν την προσβολή της ανθρώπινης υπόστασης; Κι όμως το θέαμα αυτής της προσβλητικής φρίκης έχει γί­νει σχεδόν συνηθισμένο. Κάθε εβδομάδα και μία αποκά­λυψη, πότε φωτογραφιών με τα εμπνευσμένα βασανι­στήρια στα οποία Αμερικανοί δεσμοφύλακες υπέβαλαν Ιρακινούς κρατουμένους στις φυλακές της Βαγδάτης και πότε ένα βίντεο αποκεφαλισμού σαν αντίποινα από την πλευρά της οργάνωσης Αλ Κάιντα ή όποιων, τέλος πά­ντων, κρύβονται πίσω από την ομπρέλα της φοβερής τρομοκρατικής αυτής φίρμας.

Ένα πινγκ – πονγκ αγριότητας που καταλαμβάνει την πρέπουσα θέση του τρόμου στα παγκόσμια δελτία ειδή­σεων και το οποίο παρακολουθούμε οι θεατές του στρέ­φοντας την κεφαλή πότε από τη μια πλευρά του πολεμο-τρομοκρατικού γηπέδου και πότε από την άλλη. Μέ­χρι η κόπωση από την τόση ποσότητα αγριότητας να μας εξοντώσει και να μη στρέφουμε καν το κεφάλι ού­τε για να δούμε, μέχρι που το βλέμμα ακουμπάει απο­λύτως αδιάφορο στο αποτρόπαιο. Το χειρότερο έχει γί­νει πια κάτι το συνηθισμένο, το τρέχον. Ακόμα και η συ­νήθης φλυαρία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που τό­σο κατηγορείται για τη λήθη των τραγωδιών, δεν έχει πια επιχείρημα εναντίον της.

Ουδείς διανοείται να ζητήσει να μην πέφτει άπλετο φως στη βαρβαρότητα και όλοι μαζί εγκαταλειπόμαστε στη λάμψη που τη φωτίζει, με στομωμένη την αγανάκτηση. Έτσι κι αλλιώς χωρίς να εκφράζεται. Το αποδεικνύουμε καθημερινά: αντέχουμε τη φρίκη. Κάποτε ο κόσμος πα­ρακολουθούσε βουβός την εξόντωση των λαών. Δεν μά­θαινε εγκαίρως και δεν αντιδρούσε εγκαίρως. Έπειτα φορτωνόταν την ενοχή της σιωπής και ζητούσε συγγνώ­μη από τους απογόνους των λαών που είχε βασανίσει και καταστρέψει. Τώρα πλέον δεν σιωπούμε. Αντιθέτως φλυαρούμε και βλέπουμε. Η προσοχή μας είναι έντονη μεν, πλην όμως στιγμιαία.

(Άρθρο της Π. Διαμαντάκου, εφημ. «Τα Νέα» 25/6/2004 - Δια­σκευή)

παρατηρησεισ

1.  Να εντοπίσετε τους τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η αρθρογράφος στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο, δικαιο­λογώντας την απάντηση σας.

2. Στο κείμενο επισημαίνεται η παθητική στάση του τηλεο­πτικού κοινού απέναντι στις αποτρόπαιες εικόνες που προέρχονται από τα διάφορα πολεμικά μέτωπα του πλα­νήτη. Σε ένα άρθρο σας που θα δημοσιευτεί στο περιοδι­κό του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας να ε­πιχειρήσετε την ερμηνεία του φαινομένου.

απαντησεισ

1. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου η αρθρογράφος χρησιμοποιεί την επίκληση στο συναίσθημα. Ο λόγος της είναι συγκινησιακά φορτισμένος, στην προσπάθεια της να «εικονογραφήσει» το δράμα των ομήρων «Ένας άν­θρωπος σε στιγμές απόλυτης ταπείνωσης... τον τρό­μο του άδικου θανάτου».

Ο ίδιος τρόπος χρησιμοποιείται και στην επόμενη παρά­γραφο. Στην περίπτωση όμως αυτή υλοποιείται με τη δια­τύπωση ενός ρητορικού ερωτήματος «Ποια ... υπόστα­σης;». Παράλληλα, η αρθρογράφος κάνει επίθεση στο ή­θος του αντιπάλου, στην προσπάθεια της να καταγγείλει την ωμότητα των εμπολέμων. Αναφέρεται με ειρωνικό ύ­φος τόσο στους Αμερικανούς «με τα εμπνευσμένα βα­σανιστήρια στα οποία Αμερικανοί δεσμοφύλακες υπέ­βαλαν Ιρακινούς κρατουμένους στις φυλακές της Βα­γδάτης», όσο και τους φανατικούς Ιρακινούς ισλαμιστές «ή όποιων, τέλος πάντων, κρύβονται πίσω από την ο­μπρέλα της φοβερής τρομοκρατικής αυτής φίρμας».

2. Παράγοντες ικανοί να διαμορφώσουν την απαθή στά­ση του σημερινού ανθρώπου απέναντι στις εικόνες βαρβαρότητας και μαζικών εγκλημάτων που προβάλλει η τηλεόραση, θεωρούνται ενδεικτικά οι ακόλουθοι:

α) Η ψευδαίσθηση ασφάλειας που παρέχει η απόσταση του δυτικού κόσμου από τις περιοχές εξέλιξης των ανθρώπινων αυτών τραγωδιών. Υποσυνείδητα οι σκηνές των βασανιστηρίων προσλαμβάνονται ως γεγονότα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να απειλήσουν τους ίδιους. Με αυτό το σκεπτικό οι πολίτες των δυτικών κοινωνιών τη­ρούν ψυχολογικές αποστάσεις μεταφέροντας το πρό­βλημα. Γι’ αυτό και η όποια αγανάκτηση προκαλούν τα βασανιστήρια έχει παροδικό χαρακτήρα και δεν μετα­σχηματίζεται σε μια οργανωμένη, συνειδητή αντίδραση.

β) Η εξοικείωση του τηλεθεατή με τη βία. Η συστηματική προβολή σκηνών βίας από την τηλεόραση έχει οδηγήσει σ' έναν ψυχολογικό εθισμό. Γι’ αυτό το λόγο στην τηλεο­πτική εκδοχή της δεν θεωρείται ως κάτι αποτρόπαιο. Αντιθέτως, συχνά λειτουργεί ελκυστικά, ικανοποιώντας τη νοσηρή περιέργεια των ανθρώπων.

γ) Η κυριαρχία της ατομικιστικής νοοτροπίας. Έχουν απα­ξιωθεί στη συνείδηση των περισσοτέρων αξίες, όπως η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά. Ένας νέου τύπου μακιαβελισμός έχει αναδυθεί, οδηγώντας ακόμη και έφηβους σε κυνικές στάσεις και ερμηνείες των γεγονότων. Στο πλαί­σιο αυτό η βία, σωματική ή ψυχολογική, είναι κατανοητή, ανεκτή και δικαιωμένη, αφού το κίνητρο της είναι η εξυ­πηρέτηση στόχων και σκοπών.

δ) Η χρόνια υπολειτουργία, όχι μόνο του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και των υπόλοιπων βασικών φορέων κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, ο Τύπος και η εκκλησία. Οι παράγοντες αυτοί, αντί να καλλιεργούν στους νέους με συνέπεια και πειστικότητα την αγάπη για τα υψηλά ιδανικά, έχουν οδηγηθεί σε αδιέξοδα που απει­λούν την ίδια την ύπαρξη τους. Έτσι, χριστιανικές και δη­μοκρατικές αρχές, όπως το ειλικρινές ενδιαφέρον και η διάθεση προσφοράς προς το συνάνθρωπο και την ευρύ­τερη κοινότητα δεν βρίσκουν ανθρώπους που θα τις εν­σαρκώσουν και θα τις διδάξουν με το παράδειγμα της ζω­ής τους.

ε) Η επικράτηση ενός ευδαιμονιστικού πνεύματος. Η ση­μερινή εποχή ευνοεί μια νόθα ιεράρχηση αξιών. Ο προ­βληματισμός για φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα που απαι­τούν καίριες απαντήσεις από όλους τους πολίτες, όπως η φτώχεια, η κοινωνική περιθωριοποίηση και οι παραβιά­σεις θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων θεωρείται ως «μίζερη» εμμονή σε θέματα πληκτικά. Πρόκειται για μία περίοδο αποθέωσης του ασήμαντου, κατά την οποία όσες αξιακές νοηματοδοτήσεις επιχειρούνται, βρίσκο­νται πάντα μέσα στο πλαίσιο ενός άκρατου καταναλωτισμού. Η επιφανειακή, επί παραδείγματι, προσέγγιση της πραγματικότητας από την τηλεόραση δεν καθρεφτίζει παρά τη ρηχότητα των ερμηνειών του ίδιου του σημερι­νού ανθρώπου σε έναν μελαγχολικό φαύλο κύκλο από τον οποίο, κατά κανόνα, απουσιάζει η ουσία.

στ) Η εμπέδωση της αντίληψης ότι οι λαοί δεν έχουν τη δύ­ναμη να αλλάξουν τίποτα. Πρόκειται για μία άποψη που καλλιεργούν συστηματικά οικονομικοί και πολιτικοί κύ­κλοι, σε μια προσπάθεια τους να οδηγήσουν τους πολί­τες στην ιδιώτευση, την ατομική οχύρωση και την ηττοπάθεια. Με βάση τη «λογική» αυτή, κανείς δεν μπορεί να αντιστρέψει τις αρνητικές συνθήκες που γεννούν την εξαθλίωση, τον πόνο και τη δυστυχία των καταπιεσμέ­νων. Κάτι τέτοιο είναι έργο μόνο των ισχυρών της γης και των χαρισματικών προσωπικοτήτων. Επομένως, αποτε­λεί ματαιοπονία κάθε προσπάθεια για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και για τη θεμελίωση ενός πιο ηθικού και δίκαιου κόσμου. Ο πόλεμος, η κοινωνική αδικία, τα βα­σανιστήρια, ο αναλφαβητισμός ή ο υποσιτισμός ερμη­νεύονται με έναν εντελώς μεταφυσικό τρόπο, αφού θεω­ρούνται περίπου ως θεόσταλτα φαινόμενα και όχι ως α­ποτελέσματα συγκεκριμένων αποφάσεων και ενεργειών, που γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, μπορούν να ανατραπούν.

ΠΗΓΗ: ο υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ, Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2005