Ιστορία κατεύθυνσης: Εργασιακές συνθήκες και σοσιαλιστικές εργατικές ομαδοποιήσεις (πηγή)

Με βάση την πηγή και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν Ποιες ήταν οι συνθήκες εργασίας των εργατών και ποια τα αί­τια της μικρής πολιτικής και κοινωνικής επιρροής των σοσια­λιστικών ομάδων και των εργατικών ομαδοποιήσεων στην Ελ­λάδα στο τέλος του 19° αιώνα,

Οι συνθήκες εργασίας των εργατών στην Ελλάδα.

Ελάχιστα καινούργια εργοστάσια υπάρχουν. Θα μιλήσου­με γι’ αυτά παρακάτω. Δίπλα σε αυτά τα σύγχρονα εργοστά­σια συναντάμε ακόμα κλώστριες, υφαντουργούς και τεχνίτες με λίγα εργαλεία των οποίων η εργασία είναι αποκλειστικά χει­ρωνακτική. Εργάζονται για ατελείωτες μέσα σε θλιβερά σκο­τεινά κτίρια, όπου δεν βρίσκουν ούτε έστω θέση για να κά­τσουν, ή χώρους υγιεινής. Το βράδυ φεύγουν από την εργασία τους με τα χέρια βρώμικα για να ξαναέρθουν το επόμενο πρωί, στην ίδια ακριβώς κατάσταση, να ξαναρχίσουν τη δουλειά τους.

Η σκοτεινή και νοσηρή ατμόσφαιρα μέσα στην οποία μο­χθούν για ώρες, δεν ανταμείβεται με κανενός είδους άνεση στην οικογενειακή τους ζωή. Η αξιολύπητη και αρρωστημένη όψη πολλών εργατών αποδεικνύει τον υπερβολικά σκληρό μό­χθο που επιβάλλεται σ’ αυτούς. 0 λαμπρός ήλιος της Ελλάδας σπάνια διεισδύει σ’ αυτά τα ανθυγιεινά εργοστάσια, ιδιαίτερα σε αυτά των Τρικάλων και της Καλαμάτας, όπου ο αέρας δεν βρίσκει έστω και μία διέξοδο για να ανανεώσει τη χαλασμένη ατμόσφαιρα των χώρων όπου παρασκευάζονται τρόφιμα, όπως ψωμί, ελαιόλαδο ή σταφίδες, ταυτόχρονα με άλλα είδη.

Η εργάσιμη ημέρα στην Ελλάδα είναι μεγάλη, μακρύτερη από οπουδήποτε αλλού. Κανείς εργάτης δεν φαντάζεται τα κα­λά και ευεργετικά που θα έφερνε η μέρα των οκτώ εργάσιμων ωρών. Δεν γνωρίζουν παρά την εργάσιμη των δέκα, το λιγότε­ρο, ενώ συνήθως η εργασία τους διαρκεί 12 ή 14 ώρες, χωρίς κανενός είδους επίδομα ή επιπλέον αμοιβή. Οι απεργίες ήταν πρακτικά άγνωστες μέχρι το 1909. Οι μόνες αξιομνημόνευτες απεργιακές κινητοποιήσεις που έλαβαν χώρα από τότε ήταν τρεις και αφορούσαν την πρωτεύουσα. Αλλά το κοινό έδωσε ελάχιστη προσοχή σ’ αυτές τις φασαρίες και οι απεργοί έκρι­ναν ότι οι προσπάθειές τους τους κόστιζαν ακριβά. Δεν ξανα­δοκίμασαν από τότε.

Τα σωματεία έκαναν αρκετές προόδους εδώ και μερικά χρόνια και σχεδόν όλες σι βιομηχανίες έχουν τις ενώσεις και τις αδελφότητές τους … … Οι γυναίκες δεν γίνονται δεκτές ως μέ­λη των σωματείων.

Δεν υπάρχει νόμος στην Ελλάδα που να υποχρεώνει τους εργοδότες να αποζημιώσουν τους εργάτες που έπεσαν θύμα­τα ατυχήματος, και οι ίδιοι οι εργάτες είναι πολύ φτωχοί ώστε να ασφαλιστούν για τους κινδύνους. Σε μερικές περιπτώσεις ο ιδιοκτήτης αναλαμβάνει να συνδράμει με έξοδά του τους ερ­γαζόμενους σε αυτόν ή να τους πληρώσει τους μισθούς που έχασαν εξαιτίας κάποιας αρρώστιας. Οι Έλληνες είναι από τη φύση τους καλοί και φιλεύσπλαχνοι … …

Η κυβέρνηση οφείλει να εκδώσει έναν ειδικό νόμο για την παιδική εργασία. Σε πολλά εργοστάσια, ιδιαίτερα στη Θεσ­σαλία, την Αρκαδία και τη Μεσσηνία, ξαφνιάστηκα από τη μι­κρή ηλικία των παιδιών που τα ανάγκαζαν να εργαστούν, αγόρια 8 έως 10 χρόνων και κορίτσια 6 ή 7 χρόνων. Οι αμοιβές τους, αν και είναι ελάχιστες, είναι καλοδεχούμενες από τις οι­κογένειές τους, γιατί συμπληρώνουν το πενιχρό οικογενειακό εισόδημα. Δεν είναι όμως αξιοθρήνητο να σκέφτεται κανείς ότι τόσο μικρά παιδιά εργάζονται έγκλειστα για 10 ή 12 ώρες σε τέτοια ατμόσφαιρα και με τέτοιους όρους εργασίας;

(Perey Martin, La Grece nouvelle, Paris, Libraire orientaie et americaine, 1913, s. 176 - 177)

 απαντηση

Οι συνθήκες εργασίες στην Ελλάδα πριν από το 1913 ήταν πε­ρίπου συνθήκες δουλείας. Οι εργάτες δούλευαν σε άθλιους χώρους, ατελείωτες ώρες, ανασφάλιστοι σε περίπτωση ατυ­χήματος, ενώ ήταν διαδεδομένη και η εκμετάλλευση της παι­δικής εργασίας.

Τα ελληνικά εργοστάσια, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, εξα­κολουθούσαν να βρίσκονται στο χειρωνακτικό στάδιο παρα­γωγής, με αποτέλεσμα βέβαια την υπανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας Οι πρωτόγονες παραγωγικές υποδομές συνο­δεύονταν και από τις αντίστοιχες εργασιακές συνθήκες. Κτί­ρια θλιβερά, σκοτεινά, ανθυγιεινά για τους εργαζόμενους και ωράρια εργασίας μεγαλύτερα από οπουδήποτε αλλού. Σύμ­φωνα με την πηγή η εργάσιμη ημέρα στην Ελλάδα διαρκεί συ­νήθως δώδεκα με δεκατέσσερις ώρες, χωρίς καμία υπερω­ριακή αμοιβή. Οι οκτώ ώρες εργασίας που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες είναι κάτι άγνωστο στην Ελλάδα, όπως και οι α­περγίες μέχρι το 1909. Οι ελάχιστες απεργιακές κινητοποιή­σεις, που εντοπίζονταν μόνο στην Αθήνα, γρήγορα έχασαν το δυναμισμό τους κάτω από τη γενική αδιαφορία.

Σημαντική εί­ναι η αναφορά που γίνεται στην πρόοδο των σωματείων αφού «εδώ και μερικά χρόνια σχεδόν όλες οι βιομηχανίες έχουν τις ενώσεις και τις αδελφότητές τους». Στο τέλος του 19^ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινή­ματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανι­κές (π.χ. Βουλγαρία). Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομη­χανικών μονάδων οδήγησε σ’ αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου, σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προ­ερχόταν από το εξωτερικό (στη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου εργάστηκαν πολλοί Ιταλοί) ή ήταν πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώ­θηκαν οι πρώτες καθαρές εργατικές εξεγέρσεις (Λαύριο 1896).

Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοι­νωνικό και ταξικό περιεχόμενο. Η κατάσταση αυτή κράτησε ως το τέλος των βαλκανικών πολέμων Η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το εργατικό κίνημα. Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνω­ση της πόλης, η Φεντερασιόν, αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. Αρνητικό στοιχείο είναι η επισήμανση ότι οι γυναίκες δε γίνονται δεκτές ως μέλη στα σωματεία και αυτό δείχνει την υ­ποβάθμιση της γυναικείας εργασίας και την ανισότητα που υ­πήρχε ανάμεσα στα δύο φύλα. Ακόμη στην πηγή επισημαίνε­ται και η έλλειψη νόμου για τα εργατικά ατυχήματα. Η εργατική νομοθεσία δεν προέβλεπε αποζημίωση στα θύματα ατυ­χήματος και όλα αφήνονταν στη φιλάνθρωπη διάθεση των ερ­γοδοτών. Παράλληλα το πενιχρό εισόδημα των ελλήνων ερ­γατών δεν αφήνει περιθώριο για αυτασφάλιση.

Τέλος γίνεται αναφορά και στην έλλειψη ειδικού νόμου για την παιδική ερ­γασία. Παιδιά ηλικίας έξι έως δέκα χρόνων εργάζονται στα εργοστάσια δέκα και δώδεκα ώρες την ημέρα για ελάχιστα χρήματα και σε περιβάλλον που υποσκάπτει την υγεία τους. Οι οικογένειες όμως αυτών των παιδιών δεν αντιδρούν, δέχο­νται με ανακούφιση τα λίγα χρήματα που φέρνουν τα παιδιά στο σπίτι, γεγονός που φανερώνει τις δύσκολες συνθήκες κά­τω από τις οποίες ζούσε μεγάλος αριθμός ελληνικών οικογε­νειών.

πηγή: Φροντ. ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ