Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2010

Λατινικά: Μετοχή ενεργητικής φωνής (σχηματισμός - κλίση)

ΜΕΤΟΧΗ   ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

     Στην ενεργητική φωνή μετοχή διαθέτουν ο ενεστώτας και ο μέλλοντας. Η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα σχηματίζεται ως εξής:
1. Για την α΄ και β΄ συζυγία:



   ενεστωτικό θέμα + ns

A΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
ama 
– ns

Β΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
dele
– ns

2. Για την γ΄ και δ΄ συζυγία:



   ενεστωτικό θέμα + ens

Γ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
leg 
– ens

Δ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
audi
– ens

παρατηρησεισ:
1.     Η μετοχή του ενεστώτα έχει ενεργητική σημασία.
2.    Κλίνεται όπως τα τριτόκλιτα μονοκατάληκτα επίθετα της 3ης κλίσης με τη διαφορά ότι σχηματίζει την αφαιρετική του ενικού σε – e. Σε – i τη σχηματίζει όταν χρησιμοποιείται επιθετικά.
3.    Μετοχή του ενεστώτα διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, δεδομένου ότι η σημασία τους είναι ενεργητική (ή μέση).





ΚΛΙΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΕΝΕΣΤΩΤΑ


α΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
amans
amans
amans
γεν:
amantis
amantis
amantis
δοτ:
amanti
amanti
amanti
αιτ:
amantem
amantem
amans
κλητ:
amans
amans
amans
αφαιρ:
amante[1]
amante1
amante1

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
amantes
amantes
amantia
γεν:
amantium
amantium
amantium
δοτ:
amantibus
amantibus
amantibus
αιτ:
amantes
amantes
amantia
κλητ:
amantes
amantes
amantia
αφαιρ:
amantibus
amantibus
amantibus


β΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
delens
delens
delens
γεν:
delentis
delentis
delentis
δοτ:
delenti
delenti
delenti
αιτ:
delentem
delentem
delens
κλητ:
delens
delens
delens
αφαιρ:
delente[2]
delente2
delente2

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
delentes
delentes
delentia
γεν:
delentium
delentium
delentium
δοτ:
delentibus
delentibus
delentibus
αιτ:
delentes
delentes
delentia
κλητ:
delentes
delentes
delentia
αφαιρ:
delentibus
delentibus
delentibus


γ΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
legens
legens
legens
γεν:
legentis
legentis
legentis
δοτ:
legenti
legenti
legenti
αιτ:
legentem
legentem
legens
κλητ:
legens
legens
legens
αφαιρ:
legente[3]
legente3
legente3

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
legentes
legentes
legentia
γεν:
legentium
legentium
legentium
δοτ:
legentibus
legentibus
legentibus
αιτ:
legentes
legentes
legentia
κλητ:
legentes
legentes
legentia
αφαιρ:
legentibus
legentibus
legentibus


δ΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
audiens
audiens
audiens
γεν:
audientis
audientis
audientis
δοτ:
audienti
audienti
audienti
αιτ:
audientem
audientem
audiens
κλητ:
audiens
audiens
audiens
αφαιρ:
audiente[4]
audiente4
audiente4

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
audientes
audientes
audientia
γεν:
audientium
audientium
audientium
δοτ:
audientibus
audientibus
audientibus
αιτ:
audientes
audientes
audientia
κλητ:
audientes
audientes
audientia
αφαιρ:
audientibus
audientibus
audientibus


Η μετοχή του ενεργητικού μέλλοντα σε όλες τις συζυγίες σχηματίζεται ως εξής:



   θέμα σουπίνου[5] + turusaum

A΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
ama 
– turus – a – um

Β΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
dele
– turus – a – um

Γ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
lec
– turus – a – um

Δ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ
audi
– turus – a – um

παρατηρησεισ:
1.     Η μετοχή του μέλλοντα έχει ενεργητική σημασία.
2.    Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα.
3.    Μετοχή του μέλλοντα διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, δεδομένου ότι η σημασία τους είναι ενεργητική (ή μέση).


ΚΛΙΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΑ


α΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
amaturus
amatura
amaturum
γεν:
amaturi
amaturae
amaturi
δοτ:
amaturo
amaturae
amaturo
αιτ:
amaturum
amaturam
amaturum
κλητ:
amature
amatura
amaturum
αφαιρ:
amaturo
amatura
amaturo

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
amaturi
amaturae
amatura
γεν:
amaturum
amaturarum
amaturorum
δοτ:
amaturis
amaturis
amaturis
αιτ:
amaturos
amaturas
amatura
κλητ:
amaturi
amaturae
amatura
αφαιρ:
amaturis
amaturis
amaturis


β΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
deleturus
deletura
deleturum
γεν:
deleturi
deleturae
deleturi
δοτ:
deleturo
deleturae
deleturo
αιτ:
deleturum
deleturam
deleturum
κλητ:
deleture
deletura
deleturum
αφαιρ:
deleturo
deletura
deleturo

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
deleturi
deleturae
deletura
γεν:
deleturorum
deleturarum
deleturorum
δοτ:
deleturis
deleturis
deleturis
αιτ:
deleturos
deleturas
deletura
κλητ:
deleturi
deleturae
deletura
αφαιρ:
deleturis
deleturis
deleturis



γ΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
lecturus
lectura
lecturum
γεν:
lecturi
lecturae
lecturi
δοτ:
lecturo
lecturae
lecturo
αιτ:
lecturum
lecturam
lecturum
κλητ:
lecture
lectura
lecturum
αφαιρ:
lecturo
lectura
lecturo

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
lecturi
lecturae
lectura
γεν:
lecturorum
lecturarum
lecturorum
δοτ:
lecturis
lecturis
lecturis
αιτ:
lecturos
lecturas
lectura
κλητ:
lecturi
lecturae
lectura
αφαιρ:
lecturis
lecturis
lecturis


δ΄ συζυγια

ενικοσ αριθμοσ

αρσενικο
θηλυκο
ουδετερο
ονομ:
auditurus
auditura
auditurum
γεν:
audituri
auditurae
audituri
δοτ:
audituro
auditurae
audituro
αιτ:
auditurum
audituram
auditurum
κλητ:
auditure
auditura
auditurum
αφαιρ:
audituro
auditura
audituro

πληθυντικος αριθμος
ονομ:
audituri
auditurae
auditura
γεν:
auditurorum
auditurarum
auditurorum
δοτ:
audituris
audituris
audituris
αιτ:
audituros
audituras
auditura
κλητ:
audituri
auditurae
auditura
αφαιρ:
audituris
audituris
audituris





[1] H αφαιρετική του ενικού είναι  amanti μόνο όταν η μετοχή είναι επιθετικός προσδιορισμός.
[2] H αφαιρετική του ενικού είναι  delenti μόνο όταν η μετοχή είναι επιθετικός προσδιορισμός.
[3] H αφαιρετική του ενικού είναι  legenti μόνο όταν η μετοχή είναι επιθετικός προσδιορισμός.
[4] H αφαιρετική του ενικού είναι  audienti μόνο όταν η μετοχή είναι επιθετικός προσδιορισμός.
[5] To θέμα του σουπίνου το βρίσκουμε αν από το σουπίνο αφαιρέσουμε τις καταλήξεις – tum, - sum ή – itum.

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Μπράβο για την προσπάθειά σας! Δεν μπορώ ωστόσο να μην παρατηρήσω το εξής:

H περιγραφή εκ μέρους σας του σχηματισμού της μετοχής μέλλοντα είναι λανθασμένη, από την εξής άποψη:

Το θέμα του σουπίνου δεν το βρίσκουμε αφαιρώντας από την αιτιατική του το -tum, αλλά απλά το -um. Διότι υπάρχουν σουπίνα και σε -sum [και σε -xum (< -gsum, -csum, -hsum)]

Αν πρέπει να προσθέτουμε το -turus, θα έπρεπε (για παράδειγμα) του video η μετοχή να είναι viturus, ή visturus. Αλλά είναι visurus (θέμα σουπίνου vis + urus).

Εξάλλου δεν έχει νόημα να μιλάμε για διαφορετικό θέμα του σουπίνου στους αρχικούς χρόνους και να το παρουσιάζουμε όμοιο με το θέμα του ενεστώτα! Δηλαδή!

ama-re = ama-tum
dele-re = dele-tum
audi-re = audi-tum
leg-e-re = lec-tum (<leg-tum)

Διότι στα ομαλά ρήματα (από την άποψη του σχηματισμού του σουπίνου), αυτό είναι μια πραγματικότητα, αλλά στην πλειοψηφία τους τα ρήματα κυρίως της 2ης και 3ης συζυγίας σχηματίζουν το θέμα του σουπίνου με διάφορες ιδιομορφίες. Και ουσιαστικά για αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται οι μαθητευόμενοι στα λατινικά να απομνημονεύουν το σουπίνο.

Και βέβαια οι ίδιες επακριβώς παρατηρήσεις μου ισχύουν και για τη μετοχή του παρακειμένου (θέμα σουπίνου + us, -a, -um. Όχι θέμα σουπίνου + tus, -ta, -tum)!

Φιλικά και καλοπροαίρετα πάντα.

Ενδεικτικές απαντήσεις Κ.Ε.Ε. για τα λατινικά 2023

Οι ενδεικτικές απαντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων Γενικών Λυκείων για το μάθημα των Λατινικών Ημερησίων και Εσπερινών Λυκείων.