Έκθεση Γ Λυκείου: Θετικές συνέπειες της ένταξης του ανθρώπου σε διάφορες κοινωνικές, πολιτι­στικές, ακόμα και θρησκευτικές ομάδες.

Εξημέρωση των μαζών στις μεγάλες θρησκείες

Οι θρησκείες με παγκόσμιο κύρος, οι αναγνωρισμένες θρησκείες, πολύ γρήγορα αλλάζουν τον τό­νο της προπαγάνδας τους. Αρχικά τις ενδιαφέρει να φτάσουν και να κερδίσουν όλους όσους μπορούν. Η μάζα που ονειρεύονται είναι παγκόσμια, τις ενδιαφέρει η κάθε μια ψυχή και κάθε ψυχή θέλουν να γίνει δική τους. Αλλά η μάχη που πρέπει να κερδίσουν οδηγεί σιγά – σιγά σε ένα είδος κρυφού σε­βασμού για τους εχθρούς, που οι θεσμοί τους υπάρχουν ήδη. Βλέπουν πόσο δύσκολο είναι να διατη­ρηθούν. Οι θεσμοί που μπορούν να τους δώσουν σταθερότητα και διάρκεια τους φαίνονται όλο και πιο σημαντικοί. Παρακινούμενες από τους θεσμούς των αντιπάλων θρησκειών, κάνουν τα πάντα για να καθιερώσουν κι οι ίδιες μερικούς. Κι όταν το κατορθώσουν, οι θεσμοί αυτοί με τον καιρό γίνονται το κύριο μέλημά τους. Το ειδικό βάρος των θεσμών, που έχουν πια δική τους ζωή, εξημερώνει βαθμι­αία την ορμή της αρχικής προπαγάνδας. Χτίζονται εκκλησίες, για να περιλαμβάνουν τους πιστούς που υπάρχουν ήδη. Τις εκκλησίες αυτές τις μεγαλώνουν με αυτοσυγκράτηση και με δισταγμούς, μόνον ό­ταν υπάρχει πραγματική ανάγκη. Κυριαρχεί μια ισχυρή τάση να αγκαλιάζονται οι διαθέσιμοι πιστοί σε χωριστές ενότητες. Ακριβώς επειδή έχουν γίνει πια πολλοί, η τάση για διάλυση είναι πολύ μεγάλη και αποτελεί κίνδυνο που εναντίον του χρειάζονται αδιάκοπη δουλειά.

Οι ιστορικές μεγάλες θρησκείες έχουν, σαν να λέμε, στο αίμα τους την αίσθηση των κινδύνων της μάζας. Οι ίδιες τους οι παραδόσεις, που έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα, διδάσκουν τις θρησκείες πό­σο άξαφνα και αναπάντεχα πολλαπλασιάστηκαν οι ίδιες. Οι ιστορίες τους για μαζικούς προσηλυτι­σμούς τους φαίνονται θαυμαστές και είναι. Στα διαλυτικά κινήματα, που οι εκκλησίες τα φοβούνται και τα καταδιώκουν, το ίδιο θαύμα κατευθύνεται εναντίον τους και οι τραυματισμοί, που υφίστανται στο ίδιο τους το σώμα, είναι οδυνηροί και μένουν αξέχαστοι. Και τα δύο, και η γρήγορη αύξηση στις απαρχές τους και η όχι βραδύτερη διάλυση αργότερα, διατηρούν πάντα ζωντανή τη δυσπιστία τους απέναντι στη μάζα.

Αυτό που επιθυμούν οι θρησκείες αντίθετα είναι ένα υπάκουο ποίμνιο. Είναι συνηθισμένο οι θρη­σκείες να βλέπουν τους πιστούς σαν πρόβατα και να τους επαινούν για την υπακοή τους. Παραιτού­νται απόλυτα από τη θεμελιακή τάση της μάζας, τη γοργή αύξηση. Αρκούνται σε έναν πρόσκαιρο μύ­θο για την ισότητα μεταξύ των πιστών, που όμως δεν εφαρμόζεται ποτέ με υπερβολική αυστηρότητα. Αρκούνται σε μια κάποια πυκνότητα, που κρατιέται σε μετρημένα όρια, και σε μια ισχυρή κατεύθυν­ση. Αρέσκονται να τοποθετούν το στόχο σε μια πολύ μεγάλη απόσταση, σ’ έναν άλλον κόσμο όπου δεν πρόκειται κανείς να φτάσει αμέσως, μια και είναι ζωντανός, και που πρέπει να τον κερδίσει με πολλούς κόπους και με πολλήν υποταγή. Σιγά - σιγά η κατεύθυνση γίνεται το σημαντικότερο. Όσο πιο μακρι­νός είναι ο στόχος, τόσο περισσότερες προοπτικές διάρκειας έχει. Στη θέση εκείνης της άλλης, της φανερά αβέβαιης αρχής της αύξησης, οι θρησκείες βάζουν κάτι ολότελα διαφορετικό: την επανάλη­ψη.

Οι πιστοί συγκεντρώνονται σε ορισμένους χώρους, σε ορισμένα χρονικά διαστήματα και με τις ίδιες πάντα πράξεις μπαίνουν σε μια ήπια μαζική κατάσταση, που τους εντυπωσιάζει χωρίς να γίνεται επι­κίνδυνη και που συνηθίζουν σ αυτήν. Η αίσθηση της ενότητας τους σερβίρεται με δόσεις. Από την ορθότητα αυτών των δόσεων εξαρτάται η υπόσταση της εκκλησίας.

Ε. Κανέττι[1], «Μάζα και εξουσία», Εκδ. Ηριδανός

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (100 - 120 λέξεις).

2. Να εξετάσετε τη συνοχή ανάμεσα στη 2^η και στην 3^η παράγραφο του κειμένου.

3. Να ελέγξετε και να αξιολογήσετε το συλλογισμό της 4ης παραγράφου του κειμένου.

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ: Ο συγγραφέας προσεγγίζει αρνητικά την ένταξη του ανθρώπου σε θρη­σκευτικές και άλλες παραπλήσιες ομάδες. Εσείς σε άρθρο σας στη σχολική σας εφημερίδα καλείστε να παρουσιάσετε τις θετικές συνέπειες της ένταξης του ανθρώπου σε διάφορες κοινωνικές, πολιτι­στικές, ακόμα και θρησκευτικές ομάδες (500- 600 λέξεις).

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.   ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Το κείμενο αναφέρεται στην προσπάθεια των οργανωμένων θρησκειών να συγκρα­τήσουν τους πιστούς τους. Υποστηρίζει ότι οι αναγνωρισμένες θρησκείες αλλάζουν στόχους, από το να περιλάβουν στους κόλπους τους όλους τους πιστούς στρέφονται στη διατήρηση των ήδη υπαρχόντων. Αυτό γίνεται με την καθιέρωση θεσμών και λατρευτικών χώρων, που δίνουν την αίσθηση της σταθερότητας. Η αλλαγή στόχου οφείλεται στην αίσθηση του κινδύνου της μάζας, που έχει η θρη­σκεία. Όσο, γρήγορα πολλαπλασιάζεται, ανάλογα γρήγορα διαλύεται. Επιθυμία των θρησκειών είναι το υπάκουο ποίμνιο. Για να το καταφέρουν τονίζουν την ισότητα μεταξύ των πιστών και τοποθετούν το στόχο της θρησκείας σε άλλο κόσμο. Για να κατακτηθεί χρειάζεται προσπάθεια και υποταγή. Πλέ­ον η θρησκεία παραιτείται από την αύξηση και υιοθετεί την επανάληψη, τελετών, συγκεντρώσεων που διατηρούν τη μάζα σε ήπια κατάσταση.

2. ΣΥΝΟΧΗ

Οι δύο παράγραφοι έχουν σχέση αντίθεσης. Στην πρώτη παράγραφο δηλώνεται η δυσπιστία των εκκλησιών απέναντι στη μάζα των πιστών. Όσο γρήγορα προσηλυτίστηκαν, ανάλογα γρήγορα θα ε­γκαταλείψουν τους κόλπους της εκκλησίας. Στην επόμενη παράγραφο τονίζεται η τάση των θρη­σκειών να αντιμετωπίζουν τους πιστούς σαν πρόβατα. Το υπάκουο ποίμνιο έρχεται σε αντίθεση με την ανυπάκουη μάζα, έτσι όμως διατηρείται το σώμα της εκκλησίας ακέραιο με συγκεκριμένους τρόπους. Η σχέση αντίθεσης μεταξύ των δύο παραγράφων δηλώνεται και με τη διαρθρωτική λέξη «αντίθετα» στην τρίτη παράγραφο.

3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ

Η δομή του συλλογισμού είναι η εξής:

1^η προκείμενη: «Οι πιστοί … … μαζική κατάσταση»

2^η προκείμενη: «Η αίσθηση της ενότητας τους σερβίρεται με δόσεις»

Συμπέρασμα: «Από την ορθότητα … … η υπόσταση της εκκλησίας»

Ο συλλογισμός είναι έγκυρος, υπάρχει νοηματική σχέση ανάμεσα στις προκείμενες και το συμπέ­ρασμα. Τα τακτά χρονικά διαστήματα συγκέντρωσης και οι πράξεις – τελετές δημιουργούν αίσθημα ενότητας και επειδή συμβαίνουν σε συγκεκριμένους χρόνους κατά κάποιο τρόπο σερβίρονται με δό­σεις.

Ο συλλογισμός όμως δεν είναι ορθός, γιατί πάσχει στο νόημά του. Είναι επαγωγικός συλλογισμός αιτίου αποτελέσματος και προβάλλει μια επαρκή αιτία (αρκεί μόνο αυτή για να προκύψει το γεγονός) ως την κύρια. Η υπόσταση μιας εκκλησίας δεν εξαρτάται μόνο από την τελετουργία ή τη συγκέντρω­ση σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, ώστε να δημιουργηθεί η υπάκουη μάζα. Υπάρχουν μια σειρά αι­τίες που μπορεί να τραυματίσουν μια εκκλησία. Το εχθρικό περιβάλλον που οδηγεί σε διωγμούς, η δια­φθορά των λειτουργών της ή αιτίες που μπορεί να συγκρατήσουν τους πιστούς όπως τα δόγματά της και το παράδειγμα των ιερέων της.

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ:  ΑΡΘΡΟ:

ΤΙΤΛΟΣ: Ομάδα, φυσικός ανθρώπινος χώρος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Ο Κανέττι (συγγραφέας) προσεγγίζει αρνητικά την ένταξη του ανθρώπου σε θρη­σκευτικές ομάδες. Θεωρεί τις θρησκείες ως εξουσιαστικές ιεραρχίες που καταπιέζουν και μαζοποιούν τους πιστούς. Ωστόσο ο άνθρωπος ως ον κοινωνικό πραγματώνεται πάντα μέσα σε κοινωνικές ο­μάδες, διοχετεύει τη δράση του μέσα σε αυτές και επιζητά την καταξίωσή του. Φυσικά και επηρεάζε­ται από την εκάστοτε ομάδα η οποία καθορίζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα πράγματα, αυτή ό­μως η διαπίστωση αποτελεί την κοινωνικοποίηση, μια διαδικασία με θετικές συνέπειες για τον άν­θρωπο.

►      Η ένταξη του ανθρώπου στην ομάδα ικανοποιεί το αυτοσυναίσθημα, η αναγνώρισή του εξασφα­λίζει συναισθήματα ικανοποίησης και αυτοεπιβεβαίωσης. Αντικειμενικό κριτήριο αποτελεί ο εργαζό­μενος, που αισθάνεται πλήρης γιατί προσφέρει και τον χρειάζονται σε αντίθεση με τον άνεργο που αι­σθάνεται την απόρριψη και την περιθωριοποίηση.

►      Αίσθημα συμπόρευσης, συνύπαρξης, δημιουργία συναισθηματικών δεσμών, διαμόρφωση ηθι­κών αξιών μακριά από τάσεις ωφελιμισμού και εκμετάλλευσης. Παράδειγμα αποτελεί η φιλία.

►      Η ομάδα διδάσκει τη συνεργασία και την ομαδικότητα για την επίτευξη ενός στόχου, και διδάσκει τον περιορισμό του ατομικισμού και του εγωισμού. Ο άνθρωπος έχει τέτοιες εμπειρίες στο ομαδικό παιχνίδι, όπου μαθαίνει να σέβεται και τον αντίπαλο.

►      Η ομάδα διδάσκει στον άνθρωπο τα όρια στις πράξεις και στη συμπεριφορά του, δεν περιορίζει την ελευθερία του, απλώς του απαγορεύει να είναι ασύδοτος. Έτσι ο άνθρωπος σέβεται τα δικαιώ­ματα των υπολοίπων και υιοθετεί δημοκρατική νοοτροπία.

►      Η ομάδα λειτουργεί ως φορέας πνευματικής καλλιέργειας, αποτελεί πηγή άντλησης εμπειριών και γνώσεων, μέσω του διαλόγου. Εντασσόμενος σε μια καλλιτεχνική ομάδα ο άνθρωπος εκφράζεται, μαθαίνει ποικίλους τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων του και καλλιεργεί τη δημιουργικότητά του.

►      Η ομάδα προσφέρει στήριξη και έναν υπαρξιακό στόχο στα μέλη της. Η ένταξη σε μια θρησκευ­τική ομάδα δίνει απαντήσεις σε υπαρξιακές αναζητήσεις και αγωνίες, πάντα με την προϋπόθεση ότι η ομάδα έχει ως θεμέλιο την αγάπη και όχι τη μισαλλοδοξία.

►      Τέλος ο άνθρωπος ενωμένος κατορθώνει τη διεκδίκηση συλλογικών αξιών και δικαιωμάτων. Α­ντιπαρατίθεται σε καταπιεστικούς θεσμούς και εργάζεται για την προαγωγή του συνόλου. Μόνο μέ­σω συλλογικών, πολιτικών ομάδων αλλάζει ο κόσμος.

  

πηγή: εθνοσ παιδεια, τεταρτη  20 Απριλίου 2005

---

[1]   Ελία Κανέττι 1905 – 1994): Αυστριακός συγγραφέας βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1981. Γεννήθηκε το 1905 στη Βουλγαρία. Έζησε στην Αυστρία και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αγγλία ενώ όλα του τα έργα είναι γραμμένα στα γερμανικά. Πολυμαθής, σπούδασε χημεία, ανθρωπολογία, ιστορία, θρησκειολογία, φιλοσοφία και ψυχιατρική. Για πολλά χρόνια το έργο του Κανέττι αγνοήθηκε από τους λογοτεχνικούς κύκλους. Το έργο που τον καθιέρωσε ήταν η «Τύφλωση» που εκδόθηκε το 1935. Άλλα έργα του: «Ο γάμος», «Η κωμωδία της ματαιοδοξίας», «Πλήθος και εξουσία», «Η συνείδηση των λέξεων» κ.α. Το 1981 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πέθανε το 1994.