Υπογεννητικότητα: αίτια - συνέπειες - προτάσεις

Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας στη χώρα μας και οι τρόποι για την αντιμετώπισή της.

Αίτια:

►   Ο εξαστισμός της ελληνικής κοινωνίας δημιούργησε συνθήκες διαβίωσης διαφορετικές από εκείνες που υπήρχαν στις αρχές του αιώνα μας, που κυριαρχούσαν τα γνωρίσματα της αγροτικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα:

►   Το σπίτι έπαψε να είναι χώρος εργασίας. Η μητέρα, τις περισσότερες φορές, είναι εργαζόμενη μακριά απ’ το σπίτι, όπως και ο πατέρας. Η ανατροφή επομένως των παιδιών γίνεται δύσκολη.

►   Στα πλαίσια της αγροτικής κοινωνίας τα παιδιά θεωρούνταν αναγκαία για την ύπαρξη της οικογένειας. Όσο περισσότερα ήταν τα μέλη μιας οικογένειας τόσο αυξανόταν και η παραγωγή των αγαθών. Σήμερα έπαψε να υφίσταται ο λόγος αυτός.

►   Ο γάμος σήμερα έχει μετατεθεί ηλικιακά σε σύγκριση με το παρελθόν, με αποτέλεσμα να μειώνονται και τα περιθώρια γονιμότητας.

►   Αρκετές φορές οι σπουδές και η επαγγελματική ανέλιξη αναβάλουν ή και ματαιώνουν τη δημιουργία της οικογένειας.

►   Σήμερα η ζωή στις πολυκατοικίες δεν ευνοεί τη συνύπαρξη πολλών ατόμων.

►   Η θεαματική μείωση της παιδικής θνησιμότητας δημιούργησε το αίσθημα της ασφάλειας και σιγουριάς στους γονείς.

►   Η αποκοπή απ' τις παραδόσεις και γενικά τις αντιλήψεις που ευνοούσαν την πολυτεκνία.

►   Ο καταναλωτισμός ανέβασε πολύ το επίπεδο ζωής, επομένως και τις ανάγκες των παιδιών.

►   Η φροντίδα των γονιών για τα παιδιά τους αυξήθηκε κατά πολύ σε χρόνια. Ο χρόνος ενηλικίωσης δεν αποτελεί πια σταθμό για την αποκοπή των παιδιών από τη φροντίδα των γονιών. Οι σπουδές και η επαγγελματική αποκατάσταση παρατείνουν αυτό το όριο.

►   Οι αυξημένοι κοινωνικοί κίνδυνοι καλλιέργησαν περισσότερο το αίσθημα της ευθύνης των γονιών, αλλά και το φόβο.

Συνέπειες

►   Σε οικονομικό επίπεδο μειώνεται ο αριθμός εκείνων που μπορούν να εργαστούν και να συμβάλουν έτσι στην οικονομική ανάπτυξη συνολικότερα της χώρας.

►   Σε κοινωνικό επίπεδο η υπογεννητικότητα επηρεάζει άμεσα το κράτος πρόνοιας. Σε μια κοινωνία που οι εργαζόμενοι μειώνονται και αυξάνονται οι συνταξιούχοι, τα ασφαλιστικά ταμεία και γενικότερα το κράτος πρόνοιας συρρικνώνονται.

►   Σε εθνικό επίπεδο η υπογεννητικότητα θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της πατρίδας μας, αφού οι γείτονες μας παρουσιάζουν σημαντικά ποσοστά αύξησης του πληθυσμού τους.

Προτάσεις

►   Μέτρα στήριξης της οικογένειας:

►   Κυρίαρχο πρόβλημα των πολύτεκνων οικογενειών στα αστικά κέντρα είναι η στέγη. Η επίλυση του με την παροχή ειδικών προνομιακών δανείων θ8α ανακουφίσει τις υπάρχουσες πολύτεκνες οικογένειες και δε θα αποτελεί εμπόδιο στους υπόλοιπους.

►   Η διευκόλυνση της εργαζόμενης μητέρας με τη δημιουργία περισσότερων βρεφονηπιακών σταθμών για την προστασία και φύλαξη των παιδιών είναι μέτρο στήριξης της οικογένειας.

►   Το δικαίωμα της μητρότητας δεν είναι όσο θα ‘πρεπε κατοχυρωμένο στον ιδιωτικό τομέα εργασίας. Συχνά η εργαζόμενη γυναίκα βρίσκεται αντιμέτωπη με το δίλημμα της επιλογής ανάμεσα στην απόλυση και τη μητρότητα ή την εργασία. Η θέσπιση κανόνων που να ενισχύουν τη θέση της είναι αναγκαία.

►   Η στήριξη από την πλευρά της πολιτείας των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Παροχή ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, ψυχολογική υποστήριξη – συμβουκευτική.

►   Τα οικονομικά κίνητρα αναμφίβολα μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των γεννήσεων, αλλά πρέπει να είναι ουσιαστικά και να συνοδεύονται από τις προαναφερόμενες διευκολύνσεις. Για τους κατοίκους πάντως της υπαίθρου έχουν περισσότερη αξία από ό,τι για τους κατοίκους των αστικών κέντρων.

►   Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει προς την κατεύθυνση της επίλυσης του προβλήματος της υπογεννητικότητας η προβολή της οικογένειας και της μητέρας ως πρότυπα της κοινωνίας. Τα  όποια κίνητρα, όταν δε συνοδεύονται και από την κοινωνι­κή καταξίωση, ελάχιστα αποδίδουν. Η   έντονη αμφισβήτηση του θεσμού της οικογένειας, η απαξίω­ση και πολλές φορές ο χλευασμός της πολύτεκνης οικογένειας πρέπει να ξεπεραστούν ως αντιλήψεις και συμπεριφορές.

ΑΡΘΡΟ

Καριέρα, ενισχύει την υπογεννητικότητα;

Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις αναλογίες των παιδιών ανά γυναίκα σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνονται να είναι κάπως απογοητευτικά για αρκετές χώρες καθώς η υπογεννητικότητα αποκτά όλο και περισσότερο έδαφος στις περισσότερες χώρες του κόσμου όπως και στην δικιά μας

Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις γεννήσεις νέων ατόμων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πραγματικά δυσοίωνα και πιθανόν καταστροφικά. Οι γυναίκες στις εκβιομηχανισμένες χώρες αποκτούν όλο και λιγότερα παιδιά.

Σε περισσότερες από 90 πολιτείες της Αμερικής ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού βρίσκεται πολύ πιο κάτω από τον ρυθμό αναπλήρωσης του πληθυσμού, με μέσο όρο 2 παιδιά ανά γυναίκα. Αυτή η τάση η οποία άρχισε να εκδηλώνεται από τις αρχές του 1960, οδηγεί σε μειούμενα εργατικά χέρια και σε απειλητικές προβλέψεις που αφορούν τον αφανισμό του ανθρώπινου είδους.

Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί αποδίδουν το φαινόμενο σε διάφορα γεγονότα, όπως στην αυξημένη δυνατότητα του ελέγχου μιας εγκυμοσύνης, στην αύξηση των γάμων σε μεγαλύτερες ηλικίες, την συγκρατημένη αισιοδοξία για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον ενώ κάποιοι θεωρούν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις πίσω από το φαινόμενο υπάρχει μια κουλτούρα περιφρόνησης για το να είναι κανείς γονιός.

Επιπλέον πολλοί από τους ερευνητές συμφωνούν ότι στο αυξανόμενο φαινόμενο της υπογεννητικότητας έχουν συμβάλει σε σημαντικό βαθμό οι δυσκολίες και ο φόρτος εργασίας που θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα σε καθημερινό επίπεδο στον επαγγελματικό τομέα.

Θα βοηθούσε άραγε στην καταπολέμηση του φαινομένου της υπογεννητικότητας η παροχή διευκολύνσεων των γυναικών στον επαγγελματικό τομέα;

Τουλάχιστον 45 χώρες στην Ευρώπη και την Ασία προσβλέπουν στην αύξηση του αναπαραγωγικού ρυθμού τους εφαρμόζοντας κυβερνητικά προγράμματα τα οποία θα υποστηρίζουν το γυναικείο πληθυσμό στον εργασιακό χώρο.

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή θεωρία, η οποία υποστηρίζει τον εγκλεισμό της γυναίκας στον στενό οικογενειακό κύκλο, σε αυτές τις χώρες κυριαρχεί η άποψη της ταυτόχρονης προώθησης των οικογενειακών αξιών αλλά και της επαγγελματικής καταξίωσης της γυναίκας.

Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει νομοθεσία η οποία προστατεύει τα δικαιώματα των εργαζομένων σε καθεστώς ημιαπασχόλησης, κάτι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τις γυναίκες οι οποίες έχουν οικογένεια. Στις Σκανδιναβικές χώρες το δημόσιο σύστημα παιδικής μέριμνας  προσφέρει αρκετές διευκολύνσεις σε εργαζόμενους γονείς με παιδιά έως και 5 ετών.

Θα μπορούσε όμως ένα τέτοιο σύστημα να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα;

Κάποιοι ειδικοί έχουν συνδέσει το φαινόμενο της αλλαγής του ρυθμού γεννήσεων στη χώρα της Σουηδίας με την πολιτική της χρηματοδότησης που εφαρμόζεται. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Ronald Rindfuss, οι γυναίκες στην Νορβηγία οι οποίες ζουν σε πόλεις όπου υπάρχουν αρκετές υπηρεσίες υποστήριξης για τα παιδιά αλλά και για αυτές, έχουν περισσότερα παιδιά και γίνονται μητέρες πολύ πιο εύκολα.

Η χρονική στιγμή κατά την οποία πραγματοποιείται μια εγκυμοσύνη είναι επίσης ένας πολύ σημαντικός παράγοντας καθώς πολλές γυναίκες αναπόφευκτα δεν αποφασίζουν να μείνουν έγκυες έως ότου είναι βιολογικά αδύνατον.

Φυσικά αυτή η ιδέα δεν είναι καινούργια. Η Σουηδία έχει υιοθετήσει την τακτική της χρηματοδότησης πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχει επίσης μια πολύ μεγάλη ιστορία στην υιοθέτηση μια πολιτικής οφέλους προς τις εργαζόμενες μητέρες, κάποιες από τις οποίες ήταν ηθικά αντικρουόμενες. Η κυβέρνηση του Μουσολίνι μάλιστα είχε επιβάλει επιπλέον φόρους στους εργένηδες.

Το 1980, η Σιγκαπούρη εισήγαγε μια σειρά μέτρων για την ενθάρρυνση των πολιτών της από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα να δημιουργήσουν οικογένειες ενώ παράλληλα αποθάρρυνε τις γυναίκες που ανήκαν σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα να κάνουν το ίδιο.

Όλως περιέργως, οι χαμηλότεροι ρυθμοί γέννησης σε χώρες της Ευρώπης έχουν παρατηρηθεί κυρίως σε Καθολικές, στις οποίες θεωρείται ότι ο άντρας είναι αυτός που θα πρέπει να δουλέψει για να ζήσει την οικογένεια και η γυναίκα θα πρέπει να μείνει στο σπίτι για να μεγαλώσει τα παιδιά.

Η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις χώρες τις δυτικής Ευρώπης με τους χαμηλότερους ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού. Εν τω μεταξύ, οι χώρες στις οποίες υπάρχουν αρκετές εργαζόμενες γυναίκες, όπως στην Φιλανδία, τη Νορβηγία και τη Δανία υπάρχουν πολύ μικρότερα ποσοστά υπογεννητικότητας.

Σύμφωνα με τους δημογράφους Peter McDonald και Francis Castles, μια από τις εξηγήσεις για αυτό το παράδοξο φαινόμενο εστιάζεται στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα η οποία θα πρέπει να δουλέψει σε μια παραδοσιακή κοινωνία. Σε αυτές τις χώρες η ευημερία της οικογένειας είναι ακόμα αποκλειστική ευθύνη των ατόμων και όχι της κυβέρνησης.

Σε συνδυασμό με την ελλιπή κυβερνητική υποστήριξη των εργαζόμενων μητέρων, οι περισσότερες γυναίκες θεωρούν ότι θα πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα στην μητρότητα και την καριέρα.

Παρατηρώντας κάποιος τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού χωρών όπως της Αμερικής θα μπορούσε να πει ότι η χώρα αυτή δεν αντιμετωπίζει ουσιαστικό πρόβλημα. Όμως στην πραγματικότητα το κενό έρχονται να συμπληρώσουν οι μεγάλες οικογένειες των μεταναστών, οι οποίοι προκαλούν εντονότερα κοινωνικά προβλήματα.

Ίσως λοιπόν να έχει έρθει ο καιρός οι κυβερνήσεις να προσπαθήσουν ακόμα περισσότερο για την διατήρηση του θεσμού της οικογένειας αφού δεν φαίνεται να είναι μακριά η εποχή η οποία θα αισθανόμαστε ξένοι μέσα στην ίδια μας τη χώρα.

NY Times

πηγή: PATHFINDER