«Νεοέλληνες και Ανώτατη Παιδεία»
Στην Ελλάδα υπάρχει η χαρακτηριστική αντίληψη, από την οποία είμαστε όλοι βαθιά διαποτισμένοι, ότι σπουδάζω σημαίνει περνάω στο κύκλωμα της Ανώτατης Παιδείας και όχι εκπαιδεύομαι για ένα επάγγελμα, που μπορεί να έχει ή μπορεί να μην έχει σχέση με τα ανώτερα «γράμματα». Εδώ εντοπίζεται ο πρώτος και μέγιστος καταναγκασμός, που ριζωμένος βαθιά στην ελληνική κοινωνία περνάει μέσα από την οικογένεια και επιβάλλεται στο νεαρό άτομο.
Η σφραγίδα της αποτυχίας, η αίσθηση του «δευτεροκλασάτου» είναι δεδομένη για όποιο παιδί δεν φτάνει στο Πανεπιστήμιο και δεν «καταξιώνεται» μ' ένα δίπλωμα. Αυτό είναι το πρώτο και κύριο πεδίο ετεροπροσδιορισμού. Από εκεί και πέρα το νεαρό άτομο νομίζει ότι «θέλει», αλλά δεν θέλει παρά αυτό που του έμαθαν οι άλλοι να θέλει. Φιλοδοξίες των γονιών και αντιλήψεις κοινωνικού γοήτρου, προϋπάρχουσα επαγγελματική υποδομή του πατέρα (και σπανιότερα της μητέρας), οικονομικές προϋποθέσεις, τυχαία περιστατικά και επιρροές που πολλές φορές έχουν σχέση με την ιδέα που προβάλλουν για κάθε επάγγελμα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.ο.κ., οδηγούν στην «απόφαση» του νεαρού ατόμου τι θα σπουδάσει. Πρόκειται για μια παγιδευμένη «θέληση», δεδομένου ότι στο νεαρό άτομο δεν δίνεται σχεδόν καμιά δυνατότητα να μάθει τον εαυτό του, ώστε να αποφασίσει τι θα κάνει με βάση τις σωματικές, ψυχικές και πνευματικές ιδιομορφίες, ανάγκες και τις ικανότητες του.
Ασφαλώς - όπως συχνά αναφέρεται - έχει τεράστια σημασία η οργάνωση ενός σωστού συστήματος επαγγελματικού προσανατολισμού, από την πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου, που θα παρακολουθεί το παιδί βήμα προς βήμα. Όμως πώς μπορεί να λειτουργήσει σωστά στο πλαίσιο ενός, από άποψη μεθόδων και προγραμμάτων, βαθύτατα απαρχαιωμένου εκπαιδευτικού συστήματος; Και ακόμα: Τι μπορεί να ξέρουμε για ένα παιδί όταν το παρακολουθούμε σε σχέση με την «από καθέδρας» μάθηση; Πώς θα διαπιστώσουμε «αν πιάνουν τα χέρια του», αν αγαπάει τη γη, τι ιδιαίτερες κλίσεις και δυνάμεις κρύβει το σώμα του;
Πέρα όμως απ' αυτό υπάρχει και το καταναγκαστικό σύνδρομο της ελληνικής οικογένειας, που θεωρεί δεύτερης ποιότητας όποιον δεν έχει «σπουδάσει». Ποιος γονιός θα παραδεχτεί ότι το παιδί του δεν είναι κατάλληλο για «επιστήμονας», αλλά θα διαπρέψει και θα ευτυχήσει ως τεχνίτης, καλλιεργητής της γης, γυμναστής, μουσικός ή οτιδήποτε άλλο; Ποιος, τη στιγμή που ο κάθε Έλληνας απαιτεί από το παιδί του να γεμίσει το κενό των δικών του «φιλοδοξιών» που δεν μπόρεσε ο ίδιος να πραγματοποιήσει; Η υπερπαραγωγή επιστημόνων με πλήρη παραγνώριση των αναγκών και δυνατοτήτων απορρόφησης της οικονομίας πληρώνεται ήδη πολύ ακριβά και θα πληρωθεί πολύ ακριβότερα στα αμέσως επόμενα χρόνια. Ο υπερκορεσμός σ' όλες σχεδόν τις επιστημονικές, μεσολαβητικές, υπαλληλικές κατηγορίες και γενικά σ' ολόκληρο τον τριτογενή τομέα της οικονομίας είναι μια πραγματικότητα. Παρασυρμένοι από πραγματικότητες, που έχουν ξεπεραστεί σ' όλη την έκταση κι από τις παραμορφωτικές φιλοδοξίες της γενιάς των γονέων που δεν αντιλαμβάνεται τη νέα κατάσταση, κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν μια προλεταριοποίηση χωρίς προηγούμενο. Ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται μια υπερκομματική και με συμμετοχή όλων των κοινωνικών φορέων χάραξη μιας μακροπρόθεσμης εκπαιδευτικής πολιτικής, που θ' ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες. Είναι πια προφανές ότι η χώρα εξάντλησε τα περιθώρια απορρόφησης διπλωμάτων και τίτλων, χρειάζεται πρακτικές ικανότητες και άμεσες παραγωγικές χρησιμότητες. Στον τόπο αυτό πρέπει κάποτε να μάθουμε να ξεχωρίζουμε ανάμεσα από το παραγωγικό και μη παραγωγικό και να διδαχτούμε να σεβόμαστε όσους πραγματικά κρατάνε το βάρος της οικονομίας στην πλάτη τους. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι επικρατεί μεγάλη δυσαναλογία ανάμεσα στον αριθμό των επιστημόνων, που παράγουν τα πανεπιστήμια μας ή σπουδάζουν στο εξωτερικό και τις δυνατότητες απορρόφησης της οικονομίας. Ακριβώς γι' αυτό μόνο ένα μέρος των επιστημόνων αξιοποιούνται στον τομέα της ειδίκευσης τους, ενώ ένα σημαντικά μεγαλύτερο βρίσκει διαφυγές με τριτογενούς χαρακτήρα απασχολήσεις (επιχειρήσεις, υπηρεσίες όλων των κατηγοριών, δημοσιοϋπαλληλική σταδιοδρομία κ.ο.κ.), όπου το δίπλωμα λειτουργεί περισσότερο σαν εύσημο και τίτλος γοήτρου, παρά σαν αποδεικτικό κατακτημένων προσόντων και ικανοτήτων ανωτέρου επιπέδου.
Η διαπίστωση αυτή ισχύει πρωταρχικά για τους απόφοιτους των θεωρητικών κλάδων, αλλά και σε συνεχώς αυξανόμενο βαθμό και για τις πρακτικές επιστήμες. Η ιδιομορφία αυτή της ελληνικής πραγματικότητας, συνάρτηση και συνακόλουθο κυρίως του υποανάπτυκτου - παράτα φαινόμενα - χαρακτήρα των κοινωνικο-οικονομικών δομών στη χώρα μας έχει τελικά δημιουργήσει μια βαθιά αρνητική κατάσταση.
Χωρίς αμφιβολία οι εκπαιδευτικές δομές στη χώρα μας αντανακλούν το είδος του καπιταλισμού, που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα∙ πρόκειται για ένα υποανάπτυκτο καπιταλισμό με ιδιαίτερο γνώρισμα την ασύλληπτη σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού και μάλιστα εξειδικευμένου, που θα μπορούσε να είναι πρωταρχικής σημασίας συντελεστής για μεταρρυθμίσεις, αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση σ' όλα τα επίπεδα. Σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού από την άποψη αυτή υπάρχει όχι μόνο όταν οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούνται καθόλου, αλλά και όταν απασχολούνται έξω από την ειδικότητα τους ή δεν τους εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις και δεν τους παρέχονται τα μέσα να αποδώσουν ό,τι πραγματικά μπορούν να αποδώσουν. Οξύτατο εμφανίζεται το πρόβλημα στην κατηγορία των επιστημόνων εκείνων, που μετά από μακροχρόνιες σπουδές απόκτησαν ειδικεύσεις και γνώσεις, που όχι μόνο δεν μπορούν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά αλλά και δεν τους εξασφαλίζουν τους όρους της επιβίωσης. Κλασικό δείγμα υπανάπτυξης είναι η χρησιμοποίηση ενός πτυχίου σπουδών σαν «τίτλου», σαν ένα είδος παρασήμου για απόκτηση ή για στερέωση κοινωνικής θέσης και γοήτρου.
Β. Φίλιας, «Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις»
ερωτησεισ
| ||
1.
|
Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου. (12Ο λέξεις)
| |
2.
|
Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου;
| |
3.
|
Να αντικαταστήσετε τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου με συνώνυμες χωρίς να αλλοιώνεται η σημασία τους: παραμορφωτικές, ιδιομορφία, αντανακλούν.
| |
4.
|
παραγωγη κειμενου: Σε ένα δοκίμιο 6ΟΟ λέξεων να εκθέσετε τις απόψεις σας για τη στάση των Νεοελλήνων ως προς την ανώτατη παιδεία. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα γενεσιουργά αίτια αυτής της νοοτροπίας; Νομίζετε ότι η διαρκώς αυξανόμενη ανεργία πρέπει να αποτρέπει τους σύγχρονους νέους από τις σπουδές στα Πανεπιστήμια;
| |
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
απαντηση στο 1ο ερωτημα:
|
Ο προσανατολισμός των νέων στην Ανώτατη Εκπαίδευση κατά το συγγραφέα δεν είναι πάντα προϊόν συνειδητής επιλογής ,αλλά κυρίως αποτέλεσμα καταναγκασμού, καθώς ο νεαρός άνθρωπος πείθεται πως η κοινωνική του καταξίωση ταυτίζεται με την απόκτηση ενός πτυχίου. Οι φιλοδοξίες των γονέων, οι οικονομικές προϋποθέσεις αλλά και οι επιδράσεις από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ευθύνονται γι' αυτόν τον ετεροπροσδιορισμό. Όμως αυτή η υπερπαραγωγή των επιστημόνων συνδυασμένη με την παραγνώριση των αναγκών της ελληνικής οικονομίας έχουν ως συνέπεια την ανεργία και την "προλεταριοποίηση" των επιστημόνων. Το χειρότερο από όλα είναι η μεγάλη σπατάλη ειδικευμένου δυναμικού που δεν αξιοποιεί τις γνώσεις του είτε επειδή δεν εργάζεται, είτε επειδή εργάζεται σε επαγγέλματα άσχετα με την ειδίκευση του.
|
απαντηση στο 2ο ερωτημα:
|
Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία. Διατυπώνει γενικά τη θέση του για τον υποανάπτυκτο καπιταλισμό της Ελλάδας που επηρεάζει αρνητικά τις εκπαιδευτικές δομές και οδηγεί σε μια σημαντική σπατάλη εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού. Στη συνέχεια η σκέψη του κινείται σε επιμέρους θέματα. Εξηγεί δηλαδή τι σημαίνει σπατάλη δυναμικού και αναφέρεται στους ειδικευμένους επιστήμονες που δεν αξιοποιούν τη γνώση τους.
|
απαντηση στο 3ο ερωτημα:
|
► παραμορφωτικές = αποπροσανατολιστικές
► ιδιομορφία = ιδιαιτερότητα
► αντανακλούν = αντικατοπτρίζουν
|
απαντηση στο 4ο ερωτημα:
|
Η στάση των Νεοελλήνων στο θέμα της Ανώτατης Παιδείας
Οι Νεοέλληνες θεωρούν σημαντική την Ανώτατη Παιδεία:
► η οικογένεια επενδύει σημαντικά χρηματικά ποσά στη μόρφωση των παιδιών της.
► οι μαθητές αφιερώνουν σημαντικό μέρος του χρόνου τους στο διάβασμα, κυρίως κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για τις Πανελλαδικές εξετάσεις.
► η πολιτεία αυξάνει διαρκώς τον αριθμό των εισακτέων στα Πανεπιστήμια και δημιουργεί νέα τμήματα και σχολές.
Η στάση αυτή εξηγείται ως εξής:
► η ελληνική κοινωνία θεώρησε την παιδεία, και ειδικότερα το πανεπιστήμιο, μέσο μετάβασης από τις παραδοσιακές αγροτοκτηνοτροφικές δομές στο αστικό μοντέλο και στη σύγχρονη εποχή.
► ειδικότερα, κατά το 19ο αιώνα θεωρήθηκε σημαντική η συμβολή της μόρφωσης και της παιδείας για την ανατροπή του Οθωμανικού ζυγού.
► το πανεπιστημιακό πτυχίο ταυτίστηκε με την ατομική πρόοδο και την κοινωνική καταξίωση.
► απαξίωση και υποβάθμιση χειρωνακτικής εργασίας.
► ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός
► οι πανεπιστημιακές σπουδές συνδέθηκαν με την εύρεση εργασίας και την ασφαλέστερη αντιμετώπιση του φαινομένου της ανεργίας.
► η αγάπη για τη γνώση είναι χαρακτηριστική στον ελληνικό πολιτισμό και ο σεβασμός στο μορφωμένο άνθρωπο είναι βαθιά ριζωμένος στην ελληνική συνείδηση.
Το φαινόμενο της ανεργίας δεν πρέπει να οδηγεί
στην απαξίωση της γνώσης και της Ανώτατης Παιδείας.
Η παιδεία και η πνευματική καλλιέργεια δεν πρέπει να συνδέονται αποκλειστικά με την επαγγελματική αποκατάσταση του ατόμου. Χωρίς να παραβλέπεται η σημασία της σ' αυτόν τον τομέα, είναι ανάγκη να γίνουν κατανοητές και οι λοιπές, πολλαπλές λειτουργίες της.
Η φοίτηση στα Πανεπιστήμια συνιστά μια σημαντική πνευματική, αλλά και κοινωνική εμπειρία για το νεαρό άτομο. Αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και ενθαρρύνεται ο προβληματισμός, καθώς ο νέος άνθρωπος έρχεται σε επαφή με ένα πλήθος ιδεών και συμπεριφορών. Με κανένα τρόπο λοιπόν οι Ανώτερες και Ανώτατες σπουδές, δε σημαίνουν απώλεια χρόνου, αντιθέτως συμβάλλουν στη γόνιμη και δημιουργική αξιοποίηση του.
|
ο υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ - Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2002
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου