Η πολιτική, «η καλλίστη αρετή και μέγιστη τέχνη» κατά το Σωκράτη, καθώς και οι φορείς της, οι κομματικοί σχηματισμοί, έχουν γίνει τελευταία, και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, «το πεδίο βολής» της κοινής γνώμης και των παραγόντων που τη διαμορφώνουν. Γίνεται λόγος για πολιτικό εκφυλισμό και για κομματικό εκτραχηλισμό. Ή κριτική εμπεριέχεi σοβαρό ποσοστό αλήθειας. Στο μέτρο που τα κόμματα μετατρέπονται σε αυτοσκοπό και επιδιώκουν χάριν της εξουσίας να μετατρέπουν το λαό σε μάζα, αντί ακριβώς να πασχίζουν για το αντίθετο, και στο μέτρο που εγκαταλείπονται στην αυτάρκεια τους και δεν παρακολουθούν τα μηνύματα των καιρών, οι κατήγοροι έχουν δίκιο. Ωστόσο μόνος ένοχος των αποδοκιμαζόμενων εξελίξεων στο δημόσιο βίο είναι η πολιτική και τα κόμματα; Δεν υπάρχουν άλλοι παράγοντες που να ασκούν διαπλαστικό ρόλο, στο χώρο της δημόσιας συμβίωσης; Έχουμε διερωτηθεί ποιο μερίδιο ευθύνης μπορεί να έχουν οι λοιποί αυτοί παράγοντες, που συγκροτούν την κοινωνική ορχήστρα; Πόσο σωστά επιτελούν το χρέος τους άλλες λειτουργίες και άλλοι φορείς, που κατά κανόνα, αγνοούντες τη δική τους ευθύνη, επιδίδονται σε κρημνιστική κριτική και προτιμούν να θυσιάζουν έναν υπέρ των πολλών;
Πρώτο παράδειγμα είναι τα λεγόμενα μέσα μαζικής, ενημέρωσης, πού διεκδικούν τον τίτλο της τέταρτης εξουσίας, και που με τον χαρακτηρισμό «μαζικής ενημέρωσης» τοποθετούν τον πολίτη, εκούσια ή ακούσια, στη θέση άκριτης μάζας υπό επεξεργασία. Τα ενημερωτικά αυτά μέσα ασκούν σήμερα ουσιαστική εξουσία. «Είναι μεγάλη η δημοσιογραφία», έγραφε ο Carcule. ''Καθε ικανός εκδότης δεν είναι κυβερνήτης του κόσμου, αφού είναι ένας απ' αυτούς που τον πείθουν;» Πολύ χαρακτηριστικά για την εποχή μας έγραφε ο George Duhamel: «Το καθεστώς της ραδιοτηλεόρασης γίνεται» περισσότερο σημαντικό, σε μια σύγχρονη δημοκρατία από τα ίδια τα άρθρα του συντάγματος». Όλα λοιπόν τα μέσα αυτά επιδίδονται σε καθημερινή κριτική της πολιτικής, δίκαιη ή άδικη. Όμως, παράλληλα, δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα αυτοκριτική της δικής τους συμπεριφοράς στη διαμόρφωση του ... πολιτικού και του κομματικού; ήθους. Ο ανταγωνισμός ανέλεγκτης ειδησεοθηρίας, η υπέρμετρη θυσία συναλλάγματος στο θεό της κυκλοφορίας, ο κατά κανόνα στείρος μανιχαϊσμός στην κριτική, η υποδαύλιση πολλές φορές του πολιτικού πάθους, η επίδοση σε ανούσιο σχολιασμό του ιδιωτικού βίου, η τήρηση δύο μέτρων και δύο σταθμών στη διάψευση, η φθορά της γλώσσας δεν είναι αρνητική προσφορά στο δημόσιο βίο και στη δημόσια συμπεριφορά;
Δεύτερο παράδειγμα ο συνδικαλισμός. Είναι σήμερα ίσως περισσότερο αυτοσκοπός από όσο το κόμμα. Γεννήθηκε για να προασπίζει τα συμφέροντα των εργαζομένων έναντι του κράτους ή του εργοδότη και σήμερα ουσιαστικά προκαλεί την εμφύλια πάλη μεταξύ των κοινωνικών ομάδων ή χρησιμοποιείται ως μέσο κρούσης των κομμάτων κατά των κυβερνήσεων ή, τέλος, ενεργεί τόσο καταχρηστικά με τις ακατάληπτες καταλήψεις, την παρακώληση της συγκοινωνίας και τη διακοπή της ηλεκτροδότησης, ώστε σε δημοσκόπηση λαϊκών αντιπαθειών πρώτος θα ερχόταν ο συνδικαλισμός. Η εξουσία των συνδικαλιστών ύψιστος νόμος.
Τρίτο παράδειγμα είναι η ελληνική διανόηση και ο καλλιτεχνικός κόσμος. Πρόσφατα είχα γράψει ότι στην πολιτική και πολιτιστική αναβάθμιση του λαού, ο κόσμος του πνεύματος, της επιστήμης και της τέχνης μπορεί και, πρέπει να αναλάβει αποφασιστικό ρόλο. Η τραγωδία της παρακμής, έγραφα, παίζεται, σήμερα, χωρίς τις «παραβάσεις» του «χορού», αφού όλος αυτός ο επίλεκτος κόσμος, υποτιμώντας την τεράστια δημιουργική του δυνατότητα,, δεν παίρνει ευθύνες και φραγγέλιο. Αν πάσχομε από υπερενεργό κομματισμό, κατά τον ίδιο, τρόπο πάσχομε από υπερπαθητικό πνευματικό κόσμο. Και αυτή ακριβώς η κατάσταση σηματοδοτεί κατ' εξοχήν την πορεία προς την εθνική παρακμή
Τέταρτο παράδειγμα είναι οι συλλογικές οργανώσεις και οι σχετικοί οργανισμοί. Το ενδιαφέρον τους κατά κανόνα συγκεντρώνεται στην προστασία και προαγωγή ατομικών ή επαγγελματικών συμφερόντων. Τις περισσότερες φορές πληροφορούμαστε την ύπαρξη τους από τα αιτήματα τους. Αιτήματα που δε διατυπώνονται κατά κανόνα για την προαγωγή του γενικού συμφέροντος.
Πέμπτο παράδειγμα ο επιχειρηματικός κόσμος και γενικότερα ο κόσμος της οικονομίας. Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι αυτός είναι υπαίτιος για την οικονομική μας καχεξία ιδιαίτερα μετά τη διορθωτική μεταβολή που συντελείται στον τομέα αυτό, με πρωταγωνιστές που κάποτε ήσαν minores και τώρα γίνονται μείζονες οικονομικές και καινοτόμες δυνάμεις.
Ωστόσο θα μπορούσαν να συμβάλουν αρκετά στον περιορισμό της παραοικονομίας, αλλά προπαντός στη δημιουργία ενός πνεύματος αναπτυξιακής κίνησης μιας περιόδου ασκητικής συμπεριφοράς, ενός συναγερμού αλληλεγγύης, προσφοράς και θυσίας, σαν εκείνο που δοκίμασαν άλλες χώρες, αλλά και η πατρίδα μας. Πολλά θα ήταν τα παραδείγματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν. Είναι όμως και τα προβληθέντα αρκετά για να πείσουν ότι το ξεπέρασμα μιας κρίσης πραγματοποιείται μόνο με την ομόψυχη συνεργασία των συνυπεύθυνων, που δεν είναι αποκλειστικά μόνο οι πολιτικοί. Κατά τρόπο σαφή προειδοποιούσε ο John Kennedy: «Τα προνόμιά μας δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερα από τις υποχρεώσεις μας. Η προστασία των δικαιωμάτων μας δεν μπορεί να διαρκεί περισσότερο από την ανάληψη των ευθυνών μας».
Μπορεί αυτές οι χειρονομίες της θυσίας να μη σώζουν, όμως ενισχύουν το πνεύμα της αλληλεγγύης και την πίστη στις εθνικές δυνάμεις..
Από τον τύπο
Παρατηρήσεις
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου (100 -120λέξεις).
(Μονάδες 25)
Β.1. Σε ποιες περιπτώσεις οι φορείς, που αναφέρονται στο κείμενο, δεν ασκούν εποικοδομητική κριτική;
(Μονάδες 10)
Β.2. Γιατί κατά τη γνώμη σας στις περισσότερες περιπτώσεις, υποδυόμαστε το ρόλο του κριτή και όχι του κρινόμενου; Να αναπτύξετε την άποψη σας σε μια παράγραφο.
(Μονάδες 10)
Β.3. α) Να αποδώσετε το περιεχόμενο των φράσεων: πολιτικός εκφυλισμός, κομματικός εκτραχηλισμός
β) Να βρείτε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: αυταρέσκεια, εκούσια.
γ) Να βρείτε το αντώνυμο της λέξης: εύστοχη.
(Μονάδες 5)
Β. 4. Να βρείτε τα δομικά μέρη της παραγράφου «τρίτο παράδειγμα … παρακμή».
(Μονάδες 5)
Β.5. Να αποδώσετε σε μια παράγραφο το περιεχόμενο της φράσης: «Τα προνόμια μας δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερα από τις υποχρεώσεις μας. Η προστασία των δικαιωμάτων μας δεν μπορεί να διαρκεί περισσότερο από την ανάληψη των ευθυνών μας». ,
(Μονάδες 5)
Γ. Παραγωγή λόγου
Σε μια συζήτηση που γίνεται στην τάξη σας, σχετικά με την παθητική στάση ορισμένων καλλιτεχνών απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα, να αναπτύξετε την κοινωνική αποστολή της τέχνης και το ρόλο του καλλιτέχνη στην εποχή μας.
(Μονάδες 40)
Απαντήσεις
Α. Περίληψη
Η πολιτική και τα κόμματα έχουν γίνει τελευταία αντικείμενο κριτικής γιατί μετατρέπονται σε αυτοσκοπό μαζοποιώντας το λαό, χωρίς να εξελίσσονται και να παρακολουθούν τις σύγχρονες εξελίξεις, Υπάρχουν όμως και άλλοι υπεύθυνοι για την αρνητική εικόνα του δημοσίου βίου. Αρχικά τα ΜΜΕ εκμεταλλεύονται την εξουσία τους για να χειραγωγούν τους πολίτες, δεν κάνουν αυτοκριτική, με ανέλεγκτες ειδήσεις ενδιαφέρονται για την αύξηση των κερδών τους και ενισχύουν τα πολιτικά πάθη με την έλλειψη αντικειμενικότητας. Επίσης, ο συνδικαλισμός, αντί να προστατεύει τους πολίτες έναντι του κράτους, φέρνει αντιμέτωπες τις κοινωνικές ομάδες με καταχρηστικές ενέργειες. Επιπρόσθετα ο πνευματικός και καλλιτεχνικός κόσμος μένει ανενεργός και παθητικός απέναντι στα προβλήματα και οι διαφορές οργανώσεις προστατεύουν τα συντεχνιακά τους συμφέροντα. Τέλος ο επιχειρηματικός κόσμος δε συμβάλλει στον περιρρισμό της παραοικονομίας.
Β.1. Τα ΜΜΕ δεν ασκούν εποικοδομητική κριτική όταν ενδιαφέρονται μόνο για την αύξηση των κερδών τους και την επιβολή πολιτικών απόψεων με σκοπό τη μαζοποίηση και τη χειραγώγηση των πολιτών. - Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις χρησιμοποιούνται από τα κόμματα για να δημιουργήσουν αναστάτωση και συγκρούσεις ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες. - Οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες αδιαφορούν για τα συμβάντα στην πολιτική και κοινωνική ζωή. - Οι διάφοροι σύλλογοι και οι οργανώσεις ενδιαφέρονται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μελών τους και όχι για το κοινό καλό. - Οι επιχειρήσεις ασχολούνται μόνο με τα κέρδη των επιχειρήσεων τους και επιθυμούν την αύξηση τους με οποιοδήποτε μέσο.
.
Β.2. Σήμερα στις περισσότερες περιπτώσεις ασκούμε κριτική στους άλλους, χωρίς όμως να δεχόμαστε την κριτική τους για τις δικές μας ενέργειες. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε τη δύναμη να κρίνουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και να αποδεχτούμε τα λάθη, τα ελαττώματα και τις παραλήψεις μας. Μια τέτοια ενέργεια θα απαιτούσε αμεροληψία, σφαιρική αντίληψη για τα πράγματα, παρρησία, ελευθερία σκέψης, ανεκτικότητα και ωριμότητα ψυχική και πνευματική. Θα απαιτούσε δηλαδή αυτογνωσία Αντίθετα ο εγωισμός, η ιδιοτέλεια η υπερτίμηση των ικανοτήτων μας, ο αμείλικτος ανταγωνισμός, το αμοραλιστικό πνεύμα και η έλλειψη συνειδησιακών ενδοιασμών μας κάνει αριβίστες, ανθρώπους που όχι μόνο δεν μπορούν να κρίνουν τους εαυτούς τους, αλλά που δεν δέχονται και μια καλόπιστη κριτική. Αυτή η στάση μας τελικά ίσως είναι και μια προσπάθεια αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας.
Β.3. α) πολιτικός εκφυλισμός: πολιτική διαφθορά, εξαχρείωση ενός ατόμου ή λαού.
κομματικός εκτραχηλισμός: κομματική παρεκτροπή, διαφθορά, ακολασία
β) αυταρέσκεια: αυτοθαυμασμός εκούσια: ηθελημένη
γ) εύστοχη (αντώνυμο) άστοχη.
Β.4. Θεματική περίοδος: «Τρίτο παράδειγμα είναι η ελληνική διανόηση και ο καλλιτεχνικός κόσμος».
Λεπτομέρειες - σχόλια: «Πρόσφατα είχε ... κόσμο».
Κατακλείδα: «Και αυτή ακριβώς η κατάσταση σηματοδοτεί κατ' εξοχήν την πορεία προς την εθνική παρακμή».
Β.5. Η κοινωνία είναι ένα δομημένο σύνολο μια ολότητα ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεξάρτησης, με συγκεκριμένους λειτουργικούς κανόνες και συνεργάζονται για την πραγμάτωση κοινών στόχων. Ανάμεσα δηλαδή στο άτομο καν στην κοινωνία έχει συναφθεί ένα «κοινωνικό συμβόλαιο», το οποίο στηρίζεται στη σχέση δικαιώματος - καθήκοντος. Τα προνόμιά μας όμως δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερα από τις υποχρεώσεις μας. Το άτομο πρωτίστως ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του απέναντι στην κοινωνία και στη συνέχεια απολαμβάνει τα δικαιώματα του. Γι’ αυτό και η προστασία των δικαιωμάτων μας δεν μπορεί να διαρκεί περισσότερο από την ανάληψη των ευθυνών μας.
Γ. Παραγωγή λόγου
Πρόλογος
Αγαπητοί συμμαθητές,
αρκετοί είναι σήμερα οι εκπρόσωποι της τέχνης που, υποτιμώντας τις τεράστιες δημιουργικές τους δυνατότητες, είτε μένουν ανενεργοί απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα είτε δημιουργούν μόνο για τους ευαίσθητους και τους σπουδασμένους που μπορούν να κατανοήσουν τα έργα τους. Δεν αντιλαμβάνονται, δηλαδή ή δεν αποδέχονται τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης.
Κύριο μέρος
Η κοινωνική αποστολή και ο ρόλος του καλλιτέχνη:
► Ο καλλιτέχνης δεν προορίζει την τέχνη του για την ικανοποίηση μιας ομάδας προνομιούχων ούτε όμως, επιχειρώντας δήθεν άνοιγμα προς τις ευρύτερες λαϊκές μάζες, επιτρέπεται να υποβιβάζει τη δημιουργία του και να κάνει τέχνη λαϊκίστικη.
► Οφείλει να διαπαιδαγωγεί καλλιτεχνικά το κοινό του, ώστε να το καταστήσει ικανό να απολαμβάνει την καλλιτεχνική δημιουργία
► Έχει υποχρέωση να εκμεταλλεύεται στο ακέραιο το ταλέντο του και οι πράξεις, οι συλλογισμοί και τα συναισθήματα του να διαμορφώνουν την κατάλληλη πνευματική ατμόσφαιρα ώστε να εμπλουτίζει τον πολιτισμό μας.
► Δεν έχει το δικαίωμα να δέχεται να παραβιάζει την αυτοτέλεια της τέχνης και να εγκαταλείπει την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης στο όνομα πολιτικών ή ιδεολογικών συμφερόντων. Τότε η τέχνη του γίνεται πολιτικολογία και προπαγάνδα.
► Επειδή ο καλλιτέχνης «δεν είναι της εποχής του, είναι αυτός ο ίδιος η εποχή του» η ευθύνη του είναι κορυφαία. Πρέπει να ξεχωρίζει μέσα από την πραγματικότητα ότι είναι ζωντανό και να το διασώζει
► Πρέπει μέσω του έργου του να παίρνει θέση στα προβλήματα του τόπου του, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Δε φτάνει να αναζητά την αλήθεια, πρέπει να έχει το θάρρος και τη δύναμη να τη λέει.
► Ο καλλιτέχνης είναι κοινωνικός κριτικός. Βασική του αποστολή είναι να βοηθά στην υπερνίκηση των εμποδίων για τη δημιουργία μιας ανθρωπινότερης κοινωνίας.
► Βασική προϋπόθεση για να δημιουργήσει ο καλλιτέχνης είναι η ελευθερία, γι' αυτό και ο ρόλος του συνίσταται στην προάσπιση του κοινωνικού αγαθού της ελευθερίας από τους πολιτικούς ή κοινωνικούς επιβουλευτές της.
► Το έργο του πρέπει να καθρεπτίζει τις αξίες, τις ιδέες, τις συνήθειες και τον τρόπο συμπεριφοράς της, εποχής του. Αφυπνίζει συνειδήσεις, προσανατολίζει τους ανθρώπους, επισημαίνει τις αθλιότητες, τα λάθη και προτείνει δρόμους διαφυγής από τα αδιέξοδα.
► Δημιουργεί κοινωνική συνείδηση, ευαισθητοποιεί τους πολίτες για τα κοινωνικά προβλήματα και τους δείχνει το δρόμο για την ενεργητική συμμετοχή στην επίλυσή τους.
► Φέρνει σε γόνιμη επαφή με τις ρίζες και την παράδοση, την πολιτιστική κληρονομιά του λαού, γι' αυτό και ενισχύει την εθνική και πολιτιστική συνείδηση.
► Η τέχνη του πρέπει να είναι μέσο συνεννόησης και επικοινωνίας των λαών, μακριά από εθνικιστικές προκαταλήψεις.
Επίλογος
Το έργο τέχνης είναι προϊόν εσωτερικής ανάγκης, έκφρασης του δημιουργού του, αλλά προσδιορίζεται και κοινωνικά.
Ο καλλιτέχνης πρέπει να υψώνεται πάνω από το στίβο των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων και παθών.
Δεν πρέπει να στερεί τους ανθρώπους από την πνευματική τροφή αλλά και να μην τους προσφέρει τροφή δηλητηριασμένη. Σε εποχές κοινωνικών αναστατώσεων πρέπει να γίνεται οδηγός συνειδήσεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου