Παυλόπουλος, Τα αντικλείδια: απαντήσεις στις ερωτήσεις του ΚΕΕ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραμματολογικά στοιχεία:

1. Ποιες αντιλήψεις του ποιητή για την ποίηση εκφράζονται στο ποίημα;

Η ποίηση για το Γιώργη Παυλόπουλο είναι κάτι άπιαστο, ένα είδωλο, ένας κόσμος μαγείας και ομορφιάς, και σαν τέτοια είναι αδύνατο να αποκαλυφθεί πλή­ρως σε κάποιον. Οι ποιητές, παρά την αέναη προσπάθεια τους (φτιάχνουν αντι­κλείδια - γράφουν ποιήματα - για να ανοίξουν την πόρτα της), δεν μπορούν να γευ­τούν πλήρως τα αγαθά της, μόνο στιγμές αλήθειας, ομορφιάς και ευτυχίας απο­λαμβάνουν.

Ίσως, όμως, έχει μεγαλύτερη αξία να ακούσουμε το λόγο του ίδιου του ποι­ητή: "Η ποιητική δημιουργία είναι μια πράξη ερωτική και συνάμα μια υπέρτατη δοκιμασία, παλεύοντας στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου να φτάσεις στην αλήθεια της τέχνης σου. Η στιγμή αυτής της αλήθειας είναι απατηλή και πρόσκαιρη, όπως η στιγμή κάθε ευτυχίας. Γρήγορα ξαναρχίζεις, πέφτοντας πάλι στην ίδια κατάστα­ση. Και η μόνη φιλοδοξία σου είναι, να μην καταλάβει ποτέ κανείς την αγωνία σου όταν έγραφες το έργο σου, να μην φανεί ποτέ μέσα στο έργο το παραμικρό σημάδι αυτής της αγωνίας. Τα πράγματα που αγγίζουν σε βάθος τη ζωή μας, όπως η Ποί­ηση, μπορεί να ειπωθούν μονάχα μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες μας. Δεν ο­ρίζονται μέσα από θεωρίες και αφηρημένες έννοιες. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κα­νένας ορισμός για την Ποίηση. Ωστόσο, ας μου επιτραπεί να την φαντάζομαι και να την ονειρεύομαι σαν μια πόρτα ανοιχτή". ("Ο Γ. Παυλόπουλος μιλάει για την ποίηση και το έργο του", Γράμματα και Τέχνες, τεύχ. 83, Φεβρ. - Μάιος 1998, σ. 24-26).

2. Ποια γνωρίσματα της ποιητικής γραφής του Γιώργη Παυλόπουλου προκύ­πτουν από το συγκεκριμένο ποίημα;

Ο λιτός λόγος.

Η φυσικότητα του λόγου του. 

Το καθημερινό λεξιλόγιο. 

Οι σκηνοθετικοί χειρισμοί.

Η κυριαρχία των κύριων προτάσεων. 

Ο πεζολογικός τόνος. 

Το κοφτό, κουβεντιαστό ύφος. 

Η συμβολική γραφή.

2.2. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύ­νηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Ποια στοιχεία της αφήγησης διακρίνετε στο ποίημα και ποιο είναι το πρό­σωπο που αφηγείται;

Για το πρώτο σκέλος της ερώτησης βλέπε την απάντηση του προηγούμενου ερωτήματος.

Σχετικά με το πρόσωπο που αφηγείται: Αφηγητής αυτού του ποιητικού μύ­θου δεν φαίνεται να είναι ο ποιητής. Ο ποιητής είναι σε θέση να γνωρίζει μόνο τις δικές του εμπειρίες, τις προσωπικές του προσπάθειες να ανοίξει την πόρτα της Ποίησης. Κατά συνέπεια, η άποψη του, ο λόγος του, στερείται αντικειμενικότητας και καθολικότητας. Όμως, ο αφηγητής του ποιητικού μύθου παρουσιάζεται ως πα­ντογνώστης. Γνωρίζει τα πάντα για τις ατέρμονες προσπάθειες όλων των ποιητών ανά τους αιώνες. Έχει μια καθολική εποπτεία του χώρου και του χρόνου, βλέπει από ψηλά -αποστασιοποιημένος και αντικειμενικός- όλα όσα έχουν διαδραμα­τιστεί. Άρα, δεν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.

Ας δούμε και αυτά που έγραψε η Τασούλα Καραγεωργίου: "Το ποίημα είναι αφήγηση ενός προσώπου - δεν ενδιαφέρει νομίζω αν ταυτίζεται ή όχι με τον ποιητή. Η αφήγηση δεν αφορά ένα συγκεκριμένο συμβάν, αλλά μια επαναλαμβανόμενη ανά τους αιώνες διαδικασία απόπειρας να παραβιασθεί η ανοιχτή πόρτα της ποίη­σης. Το πρόσωπο που αφηγείται δεν εμφανίζεται στο ποίημα ως υποκείμενο ενός άμεσου πρώτου ρηματικού προσώπου. Τα όσα λέγει διεκδικούν την εγκυρότητα του αντικειμενικού, αυτού που αορίστως επαναλαμβανόμενο συμβαίνει και που περιγράφεται στο ποίημα από ένα πρόσωπο που διαθέτει μία συνολική εποπτεία στον χώρο -που είναι ο κόσμος- το σύμπαν - και στον χρόνο που είναι από τότε που υπάρχει ο κόσμος."

2. Στο ποίημα αυτό κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις. Ποια είναι η αισθητική τους λειτουργία;

Οι κύριες προτάσεις δεσπόζουν στο ποίημα αυτό. Ως τέτοιες, χαρακτηρίζονται από νοηματική αυτοτέλεια. Αποδίδουν, δηλαδή, ολοκληρωμένα νοήματα. Παράλ­ληλα, ο λόγος χάρη σ' αυτές είναι λιτός, φυσικός, κοφτός. Ο τόνος γίνεται πεζολογικός. Όλα αυτά συντελούν ώστε να αποκτήσει το ποίημα αντικειμενικότητα, γενικό - καθολικό κύρος και σαφήνεια. Αφήνουν δε στον αναγνώστη, μια πρωτό­γνωρη αίσθηση, καθώς συνδυάζονται με το στοιχείο του μύθου, τις αλληγορίες και το "φευγαλέο" νόημα.

3. Το ποίημα χαρακτηρίζεται από γλωσσική απλότητα και σαφήνεια, παρά το "φευγαλέο" νόημα του. Ποιοι εκφραστικοί τρόποι δημιουργούν αυτή την εντύ­πωση;

Γλωσσική απλότητα και σαφήνεια

►   Κύριες προτάσεις.

►   Σύντομος, λιτός, φυσικός λόγος.

►   Πεζολογικός τόνος.

►   Καθημερινό λεξιλόγιο.

►   Κουβεντιαστό ύφος.

Φευγαλέο νόημα

►   Λογικές αντιφάσεις.

►   Σκηνοθετικοί χειρισμοί.

►   Ατμόσφαιρα μύθου.

4. Στο ποίημα χρησιμοποιείται το σχήμα τον κύκλου: ο πρώτος στίχος κλείνει και το ποίημα. Πώς συμβάλλει το σχήμα αυτό στη μετάδοση της βασικής ιδέας του ποιήματος;

Το ποίημα αρχίζει και κλείνει με τον ίδιο στίχο (στον τελευταίο στίχο προστί­θεται ο σύνδεσμος "μα"). Πρόκειται για το σχήμα του κύκλου. Το ποίημα έτσι, γί­νεται το ίδιο φορέας της εμπειρίας που περιγράφει. Πιστοποιεί μ' αυτόν τον τρόπο την αέναη προσπάθεια των ποιητών ν' ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης, γράφοντας συνεχώς ποιήματα στο περασμάτων αιώνων. Κι ο κύκλος ξανανοίγει, η προσπά­θεια δεν σταματά. Ωστόσο, η πόρτα είναι ανοιχτή, γιατί όσοι προσπαθούν και "προσφέρουν" απολαμβάνουν κιόλας κάποια από τα αγαθά της Ποίησης. ("Η ποί­ηση είναι μια πόρτα ανοικτή, για όσους θέλουν να τη διαβούνε", όπως είπε σε συνέ­ντευξη του ο ίδιος ο ποιητής).

5. Η ποιητική δημιουργία παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα ως μια ατέρμονη προσπάθεια να συλλάβει κανείς την "αλήθεια" της Ποίησης. Πώς αισθητοποιείται στο ποίημα αυτή η διαδικασία;

Η διαδικασία αυτή αισθητοποιείται στο ποίημα με ένα μύθο. Με αλληγορικό τόνο ο ποιητής παρουσιάζει την ποίηση σαν μια πόρτα ανοιχτή για όσους περνούν αδιάφοροι από δίπλα της. Για όσους (λίγους) όμως κοιτάζουν μέσα και, μαγεμένοι από όσα μπορούν να δουν, θέλουν να εισέλθουν, η πόρτα κλείνει. Ο μύθος τώρα ξετυλίγεται αναφερόμενος στην προσπάθεια των λίγων, των ποιητών να ανοίξουν την πόρτα, να απολαύσουν τα αγαθά της ποίησης, να συλλάβουν την αλήθεια της. Η προσπάθεια αυτή έχει να κάνει με τη δημιουργία ποιημάτων. Αυτά, σύμφωνα με τον ποιητικό μύθο, είναι τα αντικλείδια με τα οποία οι ποιητές παλεύουν να ανοί­ξουν την πόρτα της ποίησης.

Η αισθητοποίηση λοιπόν της προσπάθειας των ποιητών να συλλάβουν την αλήθεια της ποίησης γίνεται με μια αλληγορική αφήγηση, με μια σκηνοθετική σύλληψη, με ένα ποιητικό μύθο. Υποβοηθείται δε, από το καθημερινό λεξιλόγιο, τον πεζολογικό τόνο και το κουβεντιαστό ύφος.

2.3. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. Ποιοι είναι, κατά την άποψη σας, οι πολλοί που προσπερνούνε και ποιοι οι μερικοί που το μάτι τους κάτι αρπάζει (στ. 2-3);

Είναι το πλήθος των ανθρώπων που στερούνται πνευματικών ενδιαφερό­ντων, ενδεχομένως και καλλιέργειας του εσωτερικού τους κόσμου, χωρίς αισθητική αλλά και ανησυχίες. Αυτοί ρίχνουν ένα επιφανειακό βλέμμα και στο χώρο της ποί­ησης. Αυτή η ματιά τους, όμως, σε συνάρτηση με την πιθανή αποπνευματοποίησή τους, πέφτει στο κενό. Πράγματι, δεν διαπιστώνουν κάτι αξιόλογο στον τομέα αυ­τόν της Τέχνης. Έτσι προσπερνούν αδιάφοροι. Είναι λοιπόν αυτοί που δεν προ­σπάθησαν να δουν στο βάθος, που δεν κόπιασαν για να ανακαλύψουν το ωραίο, που είναι κρυμμένο στο βυθό της ποιητικής δημιουργίας. Είναι οι εραστές του εύ­κολου ή, πάλι, όσοι λόγω της πνευματικής τους ανεπάρκειας - ρηχότητας δεν μπό­ρεσαν να δουν όσα μπορεί να προσφέρει η ποίηση στον άνθρωπο.

Οι "μερικοί" που το μάτι τους κάτι αρπάζει είναι οι λίγοι, οι ποιητές καλύ­τερα (ας προσέξουμε το α' πληθυντικό πρόσωπο που χρησιμοποιεί ο Παυλόπουλος στο στ. 17, όπου ταυτίζεται με τους ποιητές). Αυτοί μαγεύονται, μαγνητίζονται από τα λίγα που διακρίνουν στο βάθος της ανοικτής πόρτας. Θέλγονται από τα αγαθά της ποίησης, τους θησαυρούς (δημιουργία, ομορφιά, υπαρξιακό διέξοδο, λύτρωση, επικοινωνία...) που βλέπουν ότι κρύβονται πίσω από την ανοικτή πόρτα. Γι' αυτό δεν σταματάνε ποτέ τις προσπάθειες να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης φτιάχνο­ντας αντικλείδια (γράφοντας ποιήματα).

2. Πότε η προσπάθεια τον ανθρώπου να ανοίξει την πόρτα της Ποίησης α­ποκτά δραματική διάσταση;

"Ακόμη και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν." Στους στίχους αυτούς, η προσπάθεια των ποιητών να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης, αποκτά δραματική διάσταση. Ο Γιώργης Παυλόπουλος θεωρεί ότι κάποιοι ποιητές, καθώς μαγεύονται από τους θησαυρούς της ποίησης, την ανα­γάγουν σε αυτοσκοπό της ζωής τους. Αφιερώνονται αποκλειστικά σε αυτή. Τους γίνεται έμμονη ιδέα. Έτσι, χαλάνε τη ζωή τους υπερβαίνοντας το μέτρο. Η προσπά­θεια τους λοιπόν αποκτά δραματική διάσταση.

Πολύ περισσότερο, όταν δεν συνειδητοποιούν ότι οι ατέρμονες προσπάθειες να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης με τη δημιουργία ποιημάτων, τους φέρνουν σε επαφή με τα δώρα της ποίησης, τους δίνουν τη δυνατότητα να απολαύσουν εν μέρει κάποια από αυτά.

3. "Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος": Πώς ερμηνεύετε την "αντίφαση" που φαίνεται να υπάρχει στους στί­χους αυτούς;

Αυτοί που μπόρεσαν να δουν στο βάθος της πόρτας και να μαγευτούν από τον κόσμο της ποίησης, αισθάνονται ότι δεν μπορούν να απολαύσουν τα αγαθά της μεμιάς. Προσπαθούν αδιάκοπα να γευτούν τις χαρές της σα να επρόκειτο για κάτι καταναλώσιμο και απτό. Γι' αυτούς η πόρτα δεν ανοίγει.

Όπως γράφει ο Δ. Ν. Μαρωνίτης (Διαλέξεις, εκδόσεις Στιγμή) η πόρτα κλείνει γιατί "η Ποίηση είναι ένα άπιαστο είδωλο", ένας κόσμος μαγείας και ομορφιάς, και σαν τέτοια είναι αδύνατο να αποκαλυφθεί πλήρως σε κάποιον.

Μπόρεσαν λοιπόν να πάρουν μια γεύση από τα αγαθά της Ποίησης, αλλά αυτή δεν θα μπορούσε να είναι ποτέ αρκετή. Γι' αυτούς η πόρτα δεν ανοίγει ποτέ ολό­τελα. Μένει κλειστή και τους προκαλεί αδιάλειπτα να την ανοίξουν, να φτιάξουν αντικλείδια, να γράψουν ποιήματα. Κι έτσι, στην ουσία, χωρίς συχνά να το συνει­δητοποιούν, εισχωρούν στον κόσμο της ποίησης.

4. Μπορεί τελικά να βρεθεί, σύμφωνα με το ποίημα, το κλειδί για την πόρτα της Ποίησης; Αν όχι, τότε τι εκπροσωπούν τα αντικλείδια;

Σύμφωνα με το ποίημα το κλειδί για την πόρτα της ποίησης δεν μπορεί να βρε­θεί. Ψάχνουν μα δε το βρίσκουν. Κανείς δεν ξέρει ποιος το έχει, (στ. 8) γράφει ο ποιητής.

[Η ποίηση όπως και η Τέχνη είναι χώροι ατέρμονες. Δεν εξαντλούνται. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πάντα μια κλειστή πόρτα, μια πρόκληση για κάθε ποιητή. Από την άλλη, δεν παραβιάζεται ποτέ η πόρτα της ποίησης, δεν βρίσκεται ποτέ το κλειδί, ακριβώς γιατί μόνο έτσι θα συνεχίσει να υπάρχει και να μαγεύει. Υποθετική παραβίαση της θα σήμαινε (στη σκέψη των δημιουργών) την απόλυτη κατάκτηση της και, κατά συνέπεια, την απώλεια της μαγείας της αλλά και του ενδιαφέροντος των ποιητών γι' αυτήν].

Τα αντικλείδια, τώρα, είναι τα ποιήματα που γράφουν οι ποιητές και αντιπρο­σωπεύουν τις αέναες προσπάθειες όλων τους να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης.

Ο Γιώργης Παυλόπουλος επιβεβαιώνει τα παραπάνω σε συνέντευξη του στο περιοδικό Ελίτροχος: "Η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή ως τη στιγμή που θα κοι­τάξεις μέσα και πηγαίνεις να μπεις. Την ίδια ακριβώς στιγμή η πόρτα κλείνει. Έκ­τοτε αυτό που είδες και δεν είδες, αυτό που μόλις πρόφτασες να ιδείς και χάθηκε από τα μάτια σου, θα σε προκαλεί για κάτι απροσδιόριστο και μαγικό. Θέλεις ν' ανοίξεις πάλι την πόρτα, θέλεις να ξαναϊδείς, όμως κλειδί δεν υπάρχει. Πηγαίνεις λοιπόν και μαθαίνεις την τέχνη του κλειδαρά. Φτιάχνοντας αντικλείδια, ελπίζεις ότι βρίσκεσαι όλο και πιο κοντά στο μυστικό της πόρτας. Θα λέγαμε ότι βρίσκεσαι όλο και πιο κοντά στο ποιητικό σον όραμα. Και δεν ξέρεις αν το κυνηγάς εσύ ή σε κυνηγά εκείνο. Ώσπου κάποτε διαπιστώνεις πως τα αντικλείδια σου είναι τα ποι­ήματα που φτιάχνεις, για να αποκαλύψεις κάτι που παραμένει πάντα απατηλό και φευγαλέο. Όπως μέσα στα όνειρα... ".

5. Αν "τα ποιήματα που γράφτηκαν από τότε που υπάρχει ο κόσμος" είναι "μια αρμαθιά αντικλείδια για ν' ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης" τι είναι τότε η Ποίηση, κατά τη γνώμη σας;

Η ποίηση είναι ένα άπιαστο είδωλο, ένας κόσμος μαγείας και ομορφιάς που συνεπαίρνει όσους έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν έστω και για λίγο σ' αυτόν. Είναι ένας χώρος έκφρασης, λύτρωσης, χαράς, δημιουργίας, ψυχικής ανάτασης. Είναι το όνειρο που κυνηγά ο ποιητής, όπως λέει και ο Γ. Παυλόπουλος, είναι ένας χώρος γεμάτος θησαυρούς, τον οποίο ο ποιητής μόνο με αγώνες, με μόχθο, με κατάθεση ψυχής, αλλά και ζωής συχνά, μπορεί να προσεγγίσει. Απλά να προσεγ­γίσει όμως. Όχι να κατακτήσει πλήρως, γιατί τότε θα απομυθοποιούταν και κάθε προσπάθεια των ποιητών θα σταματούσε. Ωστόσο, η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή. Γιατί αυτοί που γράφουν ποιήματα, θα παίρνουν πάντα κάτι από τη μαγεία της. Και πάντα θα συνεχίζουν την προσπάθεια τους, νιώθοντας ότι έχουν πολλά ακόμη να πάρουν.

3. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΔΙΑΑΚΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Γ. Σαραντής: "Δεν είναι η ποίηση"

δεν είναι η ποίηση

κλειστός τόπος για ονειροπόληση

φέρνει τη νήπια αίσθηση της πρώτης χαραυγής

κι είναι η συμφιλίωση ενάντιων πραγμάτων

αυτό που δένει το Θεό

με το εφήμερο

το στήθος με τη λησμονιά

το βίο τον ανθρώπινο

με τη δικαιοσύνη

δεν είναι η ποίηση

κλειστός τόπος για ονειροπόληση

είναι το άλλο νόημα των πραγμάτων.

(απόσπασμα)

Ερώτηση: Τι είναι ποίηση, σύμφωνα με το παραπάνω ποίημα;

Σύμφωνα με το Σαραντή η ποίηση δεν είναι ένας χώρος ονείρων και ουτοπιών, κλειστός, για κάποιους μόνο, λίγους και εκλεκτούς. Η ποίηση είναι ένας τρόπος αναγέννησης του ανθρώπου. Είναι το μέσο με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να βλέ­πει τον κόσμο σα να είναι η πρώτη φορά, σα να ξαναγεννιέται: "Φέρνει τη νήπια αίσθηση της πρώτης χαραυγής". Στην ποίηση το μέρος συναντά το όλο, το όμοιο συνυφαίνεται με το διαφορετικό. Τα αντίθετα συμφιλιώνονται σε μια εκστατική κατάσταση δημιουργίας και απόδοσης- έκφρασης του κόσμου. Το αιώνιο και το εφήμερο, το δίκαιο και το άδικο, το πνεύμα και το συναίσθημα, όλα αυτά, συνυ­πάρχουν, ταιριάζουν, εκφράζονται, ζωγραφίζονται με λέξεις και ρυθμούς. Είναι λοιπόν η ποίηση σύμφωνα με το Σαραντή "το άλλο νόημα των πραγμάτων", ένα παράθυρο με θέα στον κόσμο, μιαν άλλη οπτική των αισθητών μέσα από την οποία τα πράγματα αναπνέουν, μιλάνε και αποδίδουν την ουσία του κόσμου.

Μ. Αναγνωστάκης: "Σε τι βοηθά λοιπόν;"

Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση

(Αυτή εδώ η ποίηση λέω)

Στα υψηλά σου ιδανικά, στη συνείδηση του χρέους

Στο μεγάλο πέρασμα από τον καταναγκασμό

Στις συνθήκες της ελευθερίας;

Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση

-Αυτό, έστω, που εγώ ποίηση ονομάζω-

(Ας ζήσουμε λοιπόν και μ' αυτά ή μόνο μ' αυτά).

Ερώτηση: Πώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ο Παυλόπουλος και πώς ο Αναγνωστάκης;

Για τον Παυλόπουλο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ποίηση είναι ένας κόσμος ονειρικός, μαγείας και ομορφιάς, σα μια πόρτα ανοιχτή που διαρκώς οι ποιητές με τα ποιήματα τους προσπαθούν να ανοίξουν (Βλέπε και απαντήσεις ερωτήσεων 2.1.1. και 2.3.4.).

Ο Αναγνωστάκης έχει μια απαισιόδοξη - αν και ρεαλιστική - οπτική για την ποίηση. Μια οπτική που εκφράστηκε και στο ποίημα του "Επίλογος". Επηρεασμέ­νος βαθύτατα από την ιδεολογική ένταξη του στο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς, το πολιτικό και -καλύτερα- αγωνιστικό πνεύμα του (είναι από τους κυριότερους πολιτικούς ποιητές της μεταπολεμικής γενιάς), είναι λογικό να θεωρεί σαν πρω­ταρχικό σκοπό του ανθρώπου αλλά και της δημιουργίας του το να παράγει κοι­νωνικό έργο - αγώνα. Αυτός πρέπει για το Μ. Αναγνωστάκη να είναι και ο ρόλος της ποίησης. Αντιλαμβάνεται, βέβαια, ότι η ποίηση δεν μπορεί να ανταποκριθεί σ' αυτό το ρόλο. Όπως μας λέει και στον "Επίλογο", οι στίχοι δεν ανατρέπουν κα­θεστώτα, δεν δίνουν λύσεις στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας, του ανθρώπου. Έτσι, στο ποίημα αυτό αναρωτιέται σε τι θα μπορούσε να βοηθήσει τον άνθρωπο. Δεν βλέπει άλλο λόγο ύπαρξης της, άλλο σκοπό, άλλη ωφέλεια.

Α. Δικταίος: "Η ποίηση"

Μα εσύ, Ποίηση,

που δε μπορείς να κλειστείς μέσα σε σχήματα

μα εσύ, Ποίηση,

που δε μπορούμε να σ' αγγίξουμε με το λόγο,

εσύ,

το στερνό ίχνος της παρουσίας του Θεού ανάμεσα μας,

σώσε την τελευταία ώρα τούτη του ανθρώπου,

την πιο στυγνή και την πιο απεγνωσμένη,

που ο Θάνατος,

που η Μοναξιά,

που η Σιωπή,

τον καρτερούν σε μια στιγμή μελλούμενη.

(απόσπασμα)

Ερώτηση Πώς συνδέονται οι παραπάνω στίχοι με "Τα Αντικλείδια" τον Παυλόπουλου;

Η ποίηση για τον Α. Δικταίο δεν μπορεί να κλειστεί μέσα σε σχήματα, δεν μπο­ρεί να αγγιχτεί με το λόγο. Φανερή η σχέση των στίχων αυτών με το ποίημα του Γιώργη Παυλόπουλου, αφού κι αυτός πιστεύει ότι η ποίηση είναι ένας μαγικός κό­σμος, ένα άπιαστο είδωλο. Είναι και για τους δύο ποιητές απροσπέλαστη στη βα­θύτερη ουσία της. Επιπλέον, για τον Α. Δικταίο, η ποίηση έχει μια θεϊκή υπόσταση, φανερώνει την παρουσία του Θεού ανάμεσα μας. Κι ακόμη, η ποίηση είναι αυτή που μπορεί να γιατρέψει τις μεγάλες ψυχικές πληγές του ανθρώπου: το υπαρξιακό αδιέξοδο, το φόβο του θανάτου, τη μοναξιά και τη σιωπή. Εδώ ο Δικταίος μας θυμί­ζει το ποίημα του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή, του Κ. Καβάφη "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή" 595 π.Χ.", όπου η ποίηση είναι το φάρμακο, στο οποίο προστρέχει ο ποιητής για να απαλύνει τις πληγές της ψυχής, του γήρατος και του θανάτου. Δεν έχει βέβαια το κοινωνικό περιεχόμενο και ρόλο που θα ήθελε ο Αναγνωστάκης, ωστόσο, αποτελεί μέσο αντιμετώπισης σοβαρών ατομικών - προσωπικών και υπαρξιακών προβλημάτων. Έχει δηλαδή λειτουργικό, πρακτικό χαρακτήρα.

4. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1. Συμφωνείτε με την άποψη ότι η "Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή", αν και είναι απροσπέλαστη στη βαθύτερη ουσία της;

Σαφώς και είναι μια πόρτα ανοιχτή, αλλά μονάχα για όσους αγωνίζονται διαρ­κώς με αντικλείδια (ποιήματα) να την ανοίξουν. Και είναι ανοιχτή γι' αυτούς, γιατί, γράφοντας ποιήματα, γεύονται κάποια από τα αγαθά της ποίησης, λαμβάνουν κάτι από τη μαγεία της. Από την άλλη, βέβαια, είναι ένας μαγικός, ατέρμονος και άυλος κόσμος, που σαν τέτοιος δεν προσφέρεται για ολοκληρωτική, πλήρη κατάκτηση.

2. Το ποίημα πετυχαίνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα μυστηριακή. Αν συμφωνείτε, ποιοι, κατά τη γνώμη σας, εκφραστικοί τρόποι συμβάλλουν σ' αυτό;

Η μυστηριακή ατμόσφαιρα οφείλεται στην οξυμμένη φαντασία του Γιώργη Παυλόπουλου. Οι εκφραστικοί τρόποι που χρησιμοποιεί ο ποιητής για να υποβάλ­λει αυτή την ατμόσφαιρα είναι:

►   Ο αλληγορικός λόγος.

►   Οι σκηνοθετικοί χειρισμοί.

►   Οι εικόνες, κυρίως των ανθρώπων που περνούν έξω από την ανοιχτή πόρτα, η ίδια η ανοιχτή πόρτα που κλείνει για όσους θέλουν να μπουν κ.ά.