Αν και το φαινόμενο της εγκληματικότητας δεν είναι καινούριο, στις μέρες μας έχει πάρει διαστάσεις ανησυχητικές. Να αναφερθείτε στις διαστάσεις της έξαρσης του φαινομένου και να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για την επίλυσή του.
Η εγκληματικότητα ως ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα συνοδεύει τον άνθρωπο από την εποχή της εμφάνισης του στον πλανήτη. Ο Κάιν σκότωσε τον αδελφό του Άβελ, γράφει η Βίβλος, τονίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο και την αρχέγονη καταγωγή του φαινομένου αυτού. Η οικονομική δε και πολιτιστική γενικά πρόοδος, που συντελέστηκε ιδιαίτερα στον αιώνα μας, δεν οδήγησε και σε αντίστοιχη μείωση των εγκληματικών ενεργειών. Το αντίθετο μάλιστα. Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Καθημερινά πληροφορούμαστε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή γινόμαστε οι ίδιοι αυτόπτες μάρτυρες εγκληματικών πράξεων. Το πρόβλημα γίνεται πιο ανησυχητικό, επειδή σε τέτοιου είδους ενέργειες πρωτοστατούν όλο και περισσότερο νεαρά άτομα που δρουν ομαδικά. Κλοπές, ληστείες, βανδαλισμοί, δολοφονίες, απαγωγές, βιασμοί, συμμορίες νεαρών ... εμπλουτίζουν καθημερινά τα δελτία ειδήσεων των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η ανησυχία και ο φόβος εμφωλιάζει πιο πολύ στις καρδιές των ανθρώπων.
Σε σύγκριση δε με το παρελθόν, δεν έχει αυξηθεί μόνο η συχνότητα αυτών των φαινομένων, αλλά μεταβληθεί και η «ποιότητά» τους. Το έγκλημα γίνεται όλο και περισσότερο στυγνό, απάνθρωπο, αναίτιο. Η κλοπή, για παράδειγμα, του παρελθόντος εξελίχτηκε σε ένοπλη ληστεία συνοδευόμενη πολλές φορές από ψυχρές εκτελέσεις των θυμάτων ή και ανυποψίαστων περαστικών. Ποιοτική, επίσης, διαφοροποίηση είναι και η οργάνωση που παρατηρείται. Ο όρος οργανωμένο έγκλημα, που ακούγεται συχνά στις μέρες μας, δείχνει αυτήν τη διαφοροποίηση.
Το πρόβλημα βέβαια της έξαρσης της εγκληματικότητας είναι εντονότερο στις αναπτυγμένες χώρες και κυρίως στα αστικά κέντρα. Στη χώρα μας, αν και τα τελευταία είκοσι χρόνια η αύξηση των εγκλημάτων είναι τρομακτική, εξακολουθούμε να είμαστε απ’ τις χώρες με τους μικρότερους δείκτες. Τα μεγαλοαστικά κέντρα της Αμερικής και της Ευρώπης έχουν την πρωτοπορία.
Η πολλαπλή κρίση της σύγχρονης κοινωνίας είναι το βασικότερο αίτιο της έξαρσης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Κρίση οικονομική, οικογενειακή, πνευματική, ηθική. Η φτώχεια και η ανέχεια οδηγούσαν πάντα σε ανάλογες πράξεις. Σήμερα παρόλη την οικονομική πρόοδο η φτώχεια δεν εξαλείφθηκε. Όσο μάλιστα θα αυξάνονται οι άνεργοι τόσο το πρόβλημα θα κλιμακώνεται. Η ανεργία σε συνδυασμό με την αύξηση των προσφύγων, μεταναστών και λαθρομεταναστών έχουν δημιουργήσει άθλιες συνθήκες διαβίωσης σε εκατομμύρια κατοίκους των αστικών κυρίως κέντρων. Οι άστεγοι, οι ρακένδυτοι και οι πεινασμένοι έπαθαν να έχουν προσωρινό και περιθωριακό χαρακτήρα. Αποτελούν μια μόνιμη κατάσταση που συνεχώς αυξάνεται.
Σημαντικός παράγοντας της έξαρσης της εγκληματικότητας είναι, επίσης, η οικογενειακή κρίση. Οι διαλυμένες στον τύπο και στην ουσία οικογένειες αυξάνονται Η έλλειψη στοργής, φροντίδας και οικογενειακής θαλπωρής έχει ως αποτέλεσμα τη φυγή των παιδιών από το σπίτι· και στην αναζήτηση τρόπου επιβίωσης η πιθανότητα ανάμειξης σε κλοπές και άλλες παρεμφερείς δραστηριότητες είναι μεγάλη.
Η πνευματική και ηθική κρίση της εποχής μας συμβάλλουν στην έξαρση της εγκληματικότητας. Η έλλειψη πνευματικής ηγεσίας ικανής να καθοδηγήσει τους νέους με οράματα και αξίες και η κυριαρχία των υλιστικών αξιών, του καταναλωτισμού και του ευδαιμονισμού έχουν οδηγήσει στο ξεπέρασμα των ηθικών φραγμών και στη χωρίς αναστολές αναζήτηση της ευζωίας.
Παράλληλα με την πολλαπλή κρίση της εποχής μας ο αστικός τρόπος ζωής συμβάλλει αποφασιστικά στην έξαρση της εγκληματικότητας. Στα αστικά και μεγαλοαστικά κέντρα είναι αδύνατο να λειτουργήσει ο κοινωνικός έλεγχος λόγω της ανωνυμίας και της αποκοπής απ’ τις παραδόσεις και τις ηθικές αξίες. Η χαλαρότητα έως ανυπαρξία δε άσκησης κοινωνικού ελέγχου δεν μπορεί να αναπληρωθεί από την αστυνόμευση, γιατί λόγω της έκτασης και του πλήθους των ανθρώπων είναι δύσκολη έως αδύνατη.
Στα πιο πάνω αίτια πρέπει να προστεθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Τηλεοπτικά προγράμματα, δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά εξωραΐζουν το έγκλημα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μιμητές. Έχει αποδειχθεί ότι η λεπτομερής προβολή εγκλημάτων είτε μέσω της τηλεόρασης είτε μέσω των εφημερίδων οδηγεί νεαρά κυρίως άτομα στη μίμηση ανάλογων πράξεων. Στο ίδιο αποτέλεσμα καταλήγουν και τα "ψυχαγωγικά" προγράμματα που προβάλλονται καθημερινά και ως περιεχόμενο τους έχουν όλες τις πιθανές εγκληματικές πράξεις που διαπράττει ή μπορεί να διαπράξει ο ανθρώπινος νους. Η παιδική ειδικότερα εγκληματικότητα έχει ως βασική της αιτία τον καταιγισμό από εγκλήματα που παρελαύνουν καθημερινά από τις οθόνες και τα έντυπα.
Είναι βέβαιο ότι η εγκληματικότητα δε θα είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις αν το σωφρονιστικό μας σύστημα ήταν περισσότερο αποτελεσματικό. Η αναποτελεσματικότητα των σωφρονιστικών ιδρυμάτων αποδεικνύεται από τη συχνότητα που παρουσιάζουν εγκληματικές πράξεις προκληθείσες από άτομα που εγκλείστηκαν στο παρελθόν για ανάλογες πράξεις σε σωφρονιστικά καταστήματα. Η αναποτελεσματικότητα δε αυτή εστιάζεται κυρίως στην έλλειψη μέτρων επανένταξης στην κοινωνία.
Σε εγκληματικές πράξεις οδηγούνται, επίσης, άτομα που έχουν ιδιαίτερα προβλήματα, ψυχολογικά ή παθολογικά, όπως νευρώσεις, αισθήματα μειονεξίας ή είναι αλκοολικοί, χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Ιδιαίτερα στην εποχή μας που οι τοξικομανείς αυξάνονται σε ανησυχητικό για την ύπαρξη της ίδιας κοινωνίας βαθμό, αυξάνονται παράλληλα και οι εγκληματικές πράξεις. Κλοπές, ληστείες, φόνοι, διαπράττονται από τοξικομανείς προκειμένου να εξασφαλίσουν τη "δόση" τους, ενώ στη διακίνηση των ναρκωτικών κυριαρχεί το οργανωμένο έγκλημα με διεθνείς μάλιστα διασυνδέσεις.
Οι διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο της εγκληματικότητας και ο ρυθμός κλιμάκωσης του απειλεί τη συνοχή της κοινωνίας. Δεν είναι μόνο οι υλικές επιπτώσεις και τα ανθρώπινα θύματα που συνεχώς αυξάνονται· είναι κυρίως η δημιουργία φόβου και αισθημάτων ανασφάλειας και αβεβαιότητας που εισπράττει καθημερινά ο σύγχρονος κάτοικος των αστικών κέντρων. Ανησυχία και φόβος, καχυποψία και αβεβαιότητα φθείρουν τις ανθρώπινες σχέσεις, τις αξίες και γενικά την ανθρώπινη ύπαρξη. Η αναζήτηση λύσεων στο πρόβλημα της εγκληματικότητας περνάει κυρίως μέσα από την εξάλειψη των αιτίων. Η κοινωνία ως οργανωμένο σύνολο ανθρώπων με τους φορείς κοινωνικοποίησης μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά και κατασταλτικά για τη μείωση του πραγματικά ανησυχητικού φαινομένου.
Ο εξοπλισμός των νέων με ηθικές αξίες και ιδανικά πρέπει να είναι το κυρίαρχο μέλημα των φορέων κοινωνικοποίησης. Οικογένεια, σχολείο, κράτος, εκκλησία με τον παραδειγματικό κυρίως τρόπο μπορούν να εμπνεύσουν ιδανικά και αξίες στους νέους, ώστε να διαμορφώσουν ηθικούς κώδικες και αντιστάσεις σε κάθε αλλοτριωμένη κοινωνική συμπεριφορά. Ο νέος που θέτει στόχους επαγγελματικούς, κοινωνικούς και πιστεύει στις πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες σέβεται την ύπαρξη και τα δικαιώματα των άλλων· δεν τα παραβιάζει, αλλά αγωνίζεται όταν αυτά παραβιάζονται από άλλους.
Για να επιτευχθεί, βέβαια, ο εξοπλισμός των νέων με ηθικές αξίες είναι ανάγκη να αντικατασταθεί το κυρίαρχο πρότυπο της σύγχρονης κοινωνίας που είναι ο "οικονομικός άνθρωπος", ο καταναλωτικός. Η κοινωνία μας χαρακτηρίζεται από την αφθονία των αγαθών και τη μανία κατανάλωσης τους για λόγους πλεονεξίας ή και επίδειξης. Η εντιμότητα, η ειλικρίνεια, ο αλτρουισμός, η κοινωνική ευαισθησία, η πνευματική καλλιέργεια, αν δεν αξιολογούνται αρνητικά, τις περισσότερες φορές μικρή σημασία έχουν στην αξιολόγηση των ατόμων. Οι αρετές είναι καλές όταν ακολουθούν την οικονομική επιτυχία. Όπως παρατηρεί ο Έριχ Φρομ "οι σύγχρονοι καταναλωτές αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στη φόρμουλα: είμαι = ό,τι έχω και ό,τι καταναλώνω". Σ’ αυτή όμως τη φόρμουλα δεν υπάρχουν περιθώρια για ηθικές αξίες και φραγμούς. Η εγκληματικότητα είναι φυσική κι αναπόφευκτη συνέπεια.
Στα προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος κυρίαρχη θέση πρέπει να κατέχει η καταπολέμηση της ανεργίας και η εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης σ’ όλους τους πολίτες. "Η πείνα δεν έχει μάτια" λέει ο λαός, η ανάγκη για επιβίωση θα φέρει την κλοπή, τη ληστεία, την απάτη. Στην εποχή μας μάλιστα, που από τη μια οι άνεργοι αυξάνονται και από την άλλη κυριαρχούν τα καταναλωτικά και υλιστικά πρότυπα, το πρόβλημα μεγεθύνεται. Η εξασφάλιση στέγης και τροφής σε όλους πρέπει να είναι βασικό μέλημα κάθε πολιτισμένης κοινωνίας. Η αδιαφορία κλιμακώνει την κοινωνική αδικία και πολλαπλασιάζει τα φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας.
Για πολλούς, νέους κυρίως, που εντάσσονται σε διάφορες περιθωριακές ομάδες η δημιουργία χώρων άθλησης και πολιτιστικών γενικά κέντρων θα λειτουργούσε θετικά. Θα είχαν το χώρο και τον τρόπο να διοχετεύσουν την ενεργητικότητα τους, τη διάθεση τους για δημιουργία. Η εμπλοκή σε κακές παρέες, πολλές φορές, είναι αποτέλεσμα του κενού που βιώνουν οι νέοι εκείνοι που δεν έχουν στόχους ή διαπιστώνουν ότι οι σπουδές ως στόχος δεν είναι γι' αυτούς εφικτός ή αρεστός. Η παροχή πολλών δυνατοτήτων δραστηριοποίησης και ενεργοποίησης των έμφυτων δυνατοτήτων μπορεί να λειτουργήσει σημαντικά στην πρόληψη της περιθωριοποίησης πολλών νέων, που είναι βασική αιτία αύξησης της σύγχρονης εγκληματικότητας.
Στα προληπτικά, τέλος, μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος σημαντικός είναι ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τον παιδαγωγικό τους ρόλο και να πάψουν στο βωμό της ακροαματικότητας να προβάλλουν και μ’ αυτό τον τρόπο να εξωραΐζουν εγκληματικές πράξεις. Δεν κερδίζει σε πληροφόρηση ο θεατής ή αναγνώστης αν πληροφορηθεί με κάθε λεπτομέρεια για κάποιο μοναδικό στην εκτέλεση του έγκλημα που έγινε σε κάποιο σημείο του πλανήτη μας. Αντίθετα έχει να χάσει· χάνει από τη βάσιμη πιθανότητα ύπαρξης μιμητών. Ούτε, επίσης, κερδίζει σε ψυχαγωγία με την καθημερινή παρέλαση διατροφικών εγκληματικών πράξεων. Προς την κατεύθυνση του περιορισμού της προβολής αποτελεσματική θα ήταν η θέσπιση κώδικα δεοντολογίας από τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης.
Παράλληλα με τα προληπτικά μέτρα για τον περιορισμό της εγκληματικότητας μπορούν να ληφθούν και κατασταλτικά. Η καλύτερη αστυνόμευση των αστικών και μεγαλοαστικών κυρίως κέντρων είναι το σημαντικότερο. Μπορεί δε να γίνει καλύτερη με τον τεχνολογικό εξοπλισμό της αστυνομίας και την παράλληλη εκπαίδευση των αστυνομικών. Παρατηρείται πολλές φορές οι διωκτικές αρχές να υπολείπονται σε εξοπλισμό από τους κακοποιούς, με άμεσο αποτέλεσμα να παραμένουν ασύλληπτοι και ατιμώρητοι. Η σύλληψη βέβαια για να έχει νόημα θα πρέπει να συνοδεύεται και από δίκαιη και αμερόληπτη απονομή της δικαιοσύνης. Μ’ αυτόν τον τρόπο λειτουργεί ο παραδειγματισμός των υπολοίπων, ενώ παράλληλα ικανοποιείται και το έμφυτο περί δικαίου αίσθημα.
Η έξαρση της εγκληματικότητας στην εποχή μας βρίσκεται σε απόλυτη σχέση και "αρμονία" με τις κυρίαρχες αξίες και ιδανικά της κοινωνίας μας. Η όλη δομή και οργάνωση της ανακυκλώνει προβλήματα και παρακμιακά φαινόμενα. Η όποια λήψη μέτρων, αν δε συνοδεύεται από αναζήτηση βαθύτερων αλλαγών, φαίνεται να είναι προσωρινή και αναποτελεσματική. Στην άποψη δε ότι "εκεί που χτίζεις ένα σχολείο γκρεμίζεις μια φυλακή" θα πρέπει να προστεθεί: "σχολείο που να στηρίζεται από την κοινωνία ως προς τις αξίες και τους στόχους που επιδιώκει".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου