Κλωνοποίηση: ανάλυση της έννοιας

Κλωνοποίηση ή κλωνισμός είναι η μέθοδος αναπαραγωγής οργανισμών γενετικά όμοιων προς έναν αρχικό με παρέμβαση στη γενετική δομή ενός κυττάρου του, δημιουργία δηλαδή πανομοιότυπου οργανισμού με αυτόν από τον οποίο γίνεται η λήψη του σωματικού κυττάρου

Η κλωνοποίηση διακρίνεται σε θεραπευτική (δημιουργία ανθρώπινων εμβρυικών βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία ασθενειών) και αναπαραγωγική (δημιουργία ανθρώπινων κλώνων).

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

   •    Υπόσχεται μια ζωή μεγαλύτερης διάρκειας και καλύτερης ποιότητας.

   •    Συμβάλλει στην ερμηνεία και κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού και οδηγεί σε νέες μεθόδους θεραπείας και πρόληψης.

   •    Αναμένεται μελλοντικά να απελευθερώσει την ανθρωπότητα από ανίατες και κληρονομικά μεταβιβαζόμενες ασθένειες. Η εξασφάλιση της υγείας και η αύξηση του μέσου όρου ζωής του ανθρώπου θα είναι φυσικά επακόλουθα. Ειδικότερα στον τομέα της βιοιατρικής:

►     Παραγωγή θεραπευτικών ουσιών για τον άνθρωπο από κλωνοποιημένα πειραματόζωα

►     Προστασία της υγείας με την πρόληψη διαγνωσμένων κληρονομικών ασθενειών

►     Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με τη μεταμόσχευση οργάνων από τα διαγονιδιακά θηλαστικά

►     Η προσέγγιση της βιολογικής διάστασης θα συντελέσει στην προσπάθεια του ανθρώπου για αυτογνωσία

   •    Αναπτύσσει τη γεωργία και την κτηνοτροφία με τη δημιουργία ειδών πιο ανθεκτικών. Στον τομέα της κτηνοτροφίας και της φυτικής παραγωγής επιτυγχάνεται δημιουργία ανθεκτικών και αποδοτικών κλώνων, για βελτίωση της παραγωγικότητας (καλύτερη ποιότητα κρέατος, μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος, λαχανικά με ουσίες για την καταπολέμηση του καρκίνου, φυτά πιο ανθεκτικά στην ξηρασία καθώς και διατήρηση των εξαφανιζόμενων ζώων).

   •    Επιτρέπει τη βελτίωση της διατροφής και την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πλανήτη. (Καταπολέμηση υποσιτισμού)

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

►     Η ραγδαία εξέλιξη στον τομέα της κλωνοποίησης εγείρει σοβαρές ανησυχίες στο κοινωνικό σύνολο. Και αυτό γιατί η διαδικασία εγείρει τεράστια ηθικά ζητήματα και υποκρύπτει κινδύνους για την ανθρωπότητα. Ειδικότερα:

►     Η πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων στην υγεία, γιατί οι κλώνοι παράγονται από ενήλικο κύτταρο με γηρασμένο γενετικό υλικό. (Σχετικό άλλωστε ήταν και το πρόβλημα της Ντόλυ)

►     Η ίδια η τεχνική της κλωνοποίησης εγκυμονεί κινδύνους, γιατί απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης βλαβών στο DNA και αφετέρου καθιστά τον κλώνο ευπαθή σε διάφορες ασθένειες.

►     Ένας κακός χειρισμός μπορεί να οδηγήσει σε βιολογικό λάθος, με συνέπεια την πιθανότητα τερατογένεσης, ενώ νέες ασθένειες μπορεί να μολύνουν ολόκληρους πληθυσμούς.

►     Η προσέγγιση της βιολογικής αυτογνωσίας μέσα από τις ερευνητικές προσπάθειες που σχετίζονται με την κλωνοποίηση, συνιστά επέμβαση στα μυστικά της ζωής.

►     Η παρέμβαση του ανθρώπου στο έργο της φύσης μπορεί να έχει ανεξέλεγκτες επιπτώσεις, εφόσον η ανθρώπινη αλαζονεία μπορεί να ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας» και η Νέμεση (τιμωρία) να διαδεχτεί την Ύβρη (αλαζονεία).

►     Πολλοί επιστήμονες θεωρούν την κλωνοποίηση παράνομη και ανήθικη χωρίς καμιά πρακτική χρησιμότητα. Ισχυρίζονται ότι η κλωνοποίηση, ακόμη κι αν επιτευχθεί, δε θα εξασφαλίσει την παραγωγή κλώνων πανομοιότυπων με το δότη. Ο άνθρωπος δεν αποτελεί μόνο την εικόνα των γονιδίων, αλλά είναι μια σύνθετη οντότητα που διαμορφώνεται και με τις επιρροές που δέχεται από το περιβάλλον.

►     Η κλωνοποίηση ανοίγει το δρόμο για κοινωνικές διακρίσεις και για την περιθωριοποίηση ατόμων με κριτήριο το αποκρυπτογραφημένο γενετικό υλικό. Ο προκαθορισμός γενετικών χαρακτηριστικών  είναι δυνατό να οδηγήσει σε μια κοινωνία ομοιομορφίας και τυποποίησης, όπου η ιδιαιτερότητα θα στιγματίζεται. Η τεχνητή παρέμβαση της κλωνοποίησης θα εισβάλλει με βίαιο τρόπο στη φύση, με καταστροφικές συνέπειες για οποιαδήποτε μορφή ζωής. Είναι ενδεχόμενη η εξάλειψη της ποικιλομορφίας και της βιοποικιλότητας στη φύση, με συνέπεια τη δημιουργία ενός κόσμου επιρρεπή στην εξαφάνιση λόγω της ομοιομορφίας που θα επιβάλλει η κλωνοποίηση.

►     Οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του ανθρώπου και τις παραδοσιακές σχέσεις (οικογένεια, διαπροσωπικές σχέσεις) από την παραγωγή ανθρώπων χωρίς γονιμοποίηση είναι αδύνατο να προβλεφθούν. (Η «γενετοκρατία» θα αντικαταστήσει την αξιοκρατία. Χρησιμοποίηση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Δημιουργία ανθρώπινων κλώνων, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα όργανά τους για μεταμοσχεύσεις. Αναβίωση ενός απάνθρωπου ρατσισμού που θα επιβάλλει ένας «ισχυρός» κλώνος.)

►     Η κατανάλωση πιθανά επιβλαβών τροποποιημένων τροφών διαταράσσει το οικοσύστημα από την εισαγωγή τροποποιημένων οργανισμών. Η εξάπλωση των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων εξασφαλίζει τεράστια κέρδη στις επιχειρήσεις, αλλά εμπεριέχει πιθανούς κινδύνους για την υγεία.

►     Η παραγωγή εμβρύων για «ανθρώπινα ανταλλακτικά» αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα μιας πιθανής κερδοσκοπικής διαχείρισης των επιστημονικών γνώσεων, που θα προσβάλλει βάναυσα τις αξίες του ανθρώπινου πολιτισμού. Ενδέχεται με το πρόσχημα της ευγονικής, της γενετικής δηλαδή βελτίωσης, να επιδιωχθεί η μαζική αναπαραγωγή πειθήνιων και υπάκουων ατόμων, απόλυτα προσαρμοσμένων στις επιταγές του συστήματος.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμβολή της κλωνοποίησης στην πρόοδο της ανθρωπότητας αποτελεί η υπεύθυνη και συνειδητοποιημένη τοποθέτησή μας με γνώμονα τις ανθρωπιστικές

Η ευθύνη του επιστήμονα

►   Οι επιστήμονες θα πρέπει να επιδείξουν ηθική ευθύνη και επιστημονική υπευθυνότητα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

►   Να συναισθανθούν την κοινωνική τους αποστολή και του πνευματικού ρόλου και χρέους τους προς τον συνάνθρωπο.

►   Επιβάλλεται δηλαδή, διαφύλαξη της ανεξαρτησίας τους από οικονομικά και εθνικά συμφέροντα, συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, φρόνηση και αποφυγή της αλαζονικής στάσης.

►   Αποφυγή του δόγματος «επιστήμη για την επιστήμη», γιατί ο άνθρωπος και οι ανάγκες τους είναι ο σκοπός και δεν επιτρέπεται ο άνθρωπος να γίνεται μέσο για την προώθηση της επιστήμης.

Η προστασία της πολιτείας

►   Θέσπιση νόμων και αρχών για την ορθολογική χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και παράλληλη κοινοποίησή τους στον πολίτη, έλεγχος των επιστημονικών ερευνών που διεξάγονται και παρουσίαση των πορισμάτων στην παγκόσμια κοινότητα.

►   Η μέχρι τώρα νομοθεσία δεν καλύπτει τις ανάγκες νομι­μότητας της επιστημονικής έρευνας, χρειάζονται νέες νο­μοθεσίες που να λειτουργούν ρυθμιστικά στη νέα κατάστα­ση που δημιούργησε ομολογουμένως η επιστημονική επανάσταση.

►   Έλεγχος από αρμόδιες αρχές των ερευνητικών προτάσεων / ερευνών που διεξάγονται στα εργαστήρια γενετικής και δημοσιοποίηση των πορισμάτων.

►   Ουσιαστική  λειτουργία της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. Μ’ αυτήν προστατεύεται η ανθρωπότητα από τη μνησικα­κία ορισμένων επιστημόνων, που θεωρούν την επιστήμη ως μέσο προβολής της αρρωστημένης τους προσωπικότητας. Η βιοηθική υπάρχει για να προστατεύσει την επιστήμη από λανθασμένες στοχεύσεις και όχι για να περιορίσει το εύρος της δράσης της, ούτε τη στοχοθεσία της, ούτε την ελευθερία του επιστήμονα. Πρόκειται για μια ηθική δραστηριότητα που σχετίζεται με την δράση επιστημόνων και καθορίζει τα πλαίσια της νομιμότητας μέσα στα οποία μπορούν να κινη­θούν οι πρώτοι και μάλιστα τα πλαίσια αυτά είναι αποτελέ­σματα αυτοθέσμισης από επιτροπές επιστημόνων. Ισχύει με τη βιοηθική ό,τι συμβαίνει και με τη νομοθεσία, ο νόμος δηλαδή δεν περιορίζει την ελευθέρα των ανθρώπων α­πλώς την προσδιορίζει και της δίνει μέσω των διατάξεων του υπόσταση, σάρκα και οστά

Η ευθύνη των Μ.Μ.Ε.

►   Γνωστοποίηση των ωφελειών, αλλά και των κινδύνων που απορρέουν από τη διαδικασία της κλωνοποίησης, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.

Η ευθύνη της οικογένειας και του σχολείου

►   Ανθρωπιστική παιδεία ως μέσο αγωγής του ατόμου.

►   Κανείς δεν είναι έξω από το πρόβλημα. Όλοι είμαστε μέρος του προβλήματος και το μέλλον της Ζωής στον πλανήτη γη μας αφορά όλους. Με μια όμως προϋπόθεση. Ότι οι πολίτες γνωρίζουν. Όχι τόσο τις τεχνικές λεπτομέρειες, όσο τις διαστάσεις των νέων τεχνολογικών και επιστημονικών ανακαλύψεων. Για να κατανοήσουμε την εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου, που εύστοχα χαρακτηρίστηκε ως Homo Xerox, δηλαδή ως άνθρωπος αντίγραφο (που θα πραγματοποιείται με την κλωνοποίηση), σε αντίθεση με τον Homo Sapiens, δηλαδή τον Σοφό 'Ανθρωπο, που επιβιώνει ακόμα και σήμερα, απαιτείται μια άλλη κοινωνική και πολιτική διαπαιδαγώγηση των ανθρώπων. Μια διαπαιδαγώγηση, που θα διαμορφώσει μια Ηθική της τρίτης χιλιετηρίδας που θα βάζει τον άνθρωπο όχι πάνω από τη φύση, αλλά μέσα στη φύση.

ΑΡΘΡΟ

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΣΩΛΗ, Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2005

Πηγή: Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ»

Θα φανταζόταν κανείς πριν από μία δεκαετία ότι ένα... πρόβατο θα ήταν ικανό να αλλάξει νομοθεσίες ανά τον κόσμο, να αποτελέσει θέμα συζήτησης τόσο στα καφενεία όσο και στις ακαδημίες επιστημών και να μετατραπεί σε «ορόσημο» για ερευνητές σε ολόκληρο τον πλανήτη; Και όμως αυτό συνέβη μετά το 1996, οπότε και γεννήθηκε με τη διαδικασία της κλωνοποίησης το πρώτο θηλαστικό, το πιο διάσημο πρόβατο της ιστορίας, η Ντόλι. Μπορεί η Ντόλι να μη ζει πια, ωστόσο η γέννησή της έδειξε ότι ίσως η ανθρώπινη κλωνοποίηση δεν είναι μακριά. Παρ' ότι το συγκεκριμένο πεδίο είναι ένα από τα πιο «καυτά» τα τελευταία χρόνια, ελάχιστες είναι οι έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο οι οποίες καταγράφουν τον «σφυγμό» των πολιτών - ίσως των πιο σημαντικών κριτών σε ό,τι αφορά το ζήτημα - σχετικά με την κλωνοποίηση.

«Το Βήμα» παρουσιάζει σήμερα μια τέτοια σφυγμομέτρηση των απόψεων του ελληνικού κοινού, την πρώτη του είδους της στη χώρα μας. Όπως προκύπτει από αυτήν, οι Έλληνες τάσσονται στην πλειοψηφία τους υπέρ της θεραπευτικής κλωνοποίησης, δηλαδή αυτής που αφορά τη θεραπεία ασθενειών και τη δημιουργία οργάνων με χρήση εμβρυικών βλαστικών κυττάρων. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, ένα σεβαστό ποσοστό δηλώνει «ανοιχτό» στην κλωνοποίηση ανθρώπου. Και αυτό φαίνεται να συμβαίνει κυρίως σε άτομα που αισθάνονται τον πόνο ή την ανάγκη να τούς «χτυπά την πόρτα», εξαιτίας απώλειας αγαπημένων προσώπων ή προβλημάτων αναπαραγωγής.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η κλωνοποίηση μοιάζει να αποτελεί ένα «παράθυρο», μια λύση στα αδιέξοδα. Παράλληλα περισσότεροι από ένας στους δέκα συμμετέχοντες δηλώνουν δεκτικοί στην ανθρώπινη κλωνοποίηση σε περίπτωση που θα μπορούσαν να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη από αυτήν. Ίσως επειδή εκτός από την εποχή της προόδου κάθε είδους τεχνολογίας ζούμε και στην εποχή που όλα πωλούνται και αγοράζονται. Ακόμη και η ανθρώπινη ζωή...