Έκθεση Γ Λυκείου: Οράματα και προκλήσεις της ευρωπαϊκής ένωσης (θέματα - απαντήσεις)

ΚΕΙΜΕΝΟ (κείμενο από τον Τύπο) (Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ)

[ … … ] Οποιαδήποτε απάντηση στο ερώτημα τι είναι Ευρωπαίος δεν μπορεί ποτέ να καλύψει την πολυμορφία, το πολυδιάστατο και την πολυποικιλία των ανθρώπων που είτε θεωρούν τον εαυτό τους Ευρωπαίο είτε θεωρούνται από τους άλλους Ευρωπαίοι. Κατ’ αυτό το σκεπτικό ο κάθε ορισμός του Ευρω­παίου ή μάλλον των Ευρωπαίων είναι ορισμός ελιτίστικος που μπορεί να έχει κάποια αλήθεια όσον αφορά τον κύκλο της διανόησης και της δημιουργίας πολιτισμού γενικότερα. Από αυτήν την σκοπιά νομίζω ότι ο ορισμός του Ευρωπαίου από τον Paul Valery  (θεωρεί στοιχεία του τον αρχαιοελληνικό ορθολο­γισμό, τη ρωμαϊκή νομοθετική και διοικητική διευθέτηση της κοινωνίας και την πνευματικότητα τη χριστιανική) είναι κατά τη γνώμη μου ο πρώτος ορισμός που προσπαθεί να καθορίσει την πνευματική καταβολή των Ευρωπαίων. Νομίζω όμως ότι η πορεία της ευρωπαϊκής σκέψης μας επιτρέπει να δώσουμε μια πιο δυναμική εξέλιξη στην εικόνα του Ευρωπαίου. Θεωρώ λοιπόν ότι οι Ευρωπαίοι, και μιλάμε εδώ για τους ανθρώπους της σκέψης και της διανόησης, χαρακτηρίζονται από το ότι θέτουν υπό αμφισβήτηση κάθε κατακτημένο ή κατεστημένο, με την πρόθεση όχι μόνο να αναιρέσουν το παλαιό χωρίς να απαρνηθούν τις καταβολές τους αλλά και για να προχωρή­σουν προς το άγνωστο. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί μια συνεχής μετακίνηση των γνωστικών συνόρων με απώτερο σκοπό να δημιουργηθεί ένας ευρύτερος χώρος δράσης και αντίδρασης, θέσεων και αντιθέσεων.

Αυτή η αέναη μετακίνηση οδήγησε τους Ευρωπαίους στην εξερεύνηση νέων δρόμων, στην κατάκτηση αποικιών από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, και αυτό νομίζω ότι μπορούμε να πούμε ότι είναι η συνεχής ουτοπία (ου τόπος) που κινητοποιεί τον κάθε σκεπτόμενο Ευρωπαίο. Αυτή η ουτοπία, η οποία είναι κατά τη γνώμη μου το βασικό στοιχείο των Ευρωπαίων σήμερα εκδηλώνεται με την προσπάθεια τους να επιβάλουν αυτό που εκφράζουν τα τέσσερα δέλτα: η Δημοκρατία, τα Δικαιώματα του ανθρώπου, ο Διάλογος και η Διανομή των αγαθών. Και αυτό ίσως να είναι και η πιο συγκλονιστική ιστορική ουτοπία.

Σε αυτήν τη συνεχή εξάπλωση και συρρίκνωση του ευρωπαϊ­κού χώρου και του ευρωπαϊκού πνεύματος και στην έννοια της Ευρώπης, που δεν είναι μια γεωγραφική έννοια αλλά μια έννοια πολιτισμική, θα πρέπει να ενταχθούν ο Νέος Κόσμος και ο πολιτισμός της Αμερικής με πολλές διαφοροποιήσεις φυσι­κά. Σήμερα όλα δείχνουν πως για χάρη ενός κοινού πεπρωμέ­νου χρειάζεται να επανεξετάσουμε ορισμένα από τα ιστορικά γεγονότα ή και φαινόμενα του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Και οι ιστορικοί αναρωτιούνται μήπως η ιδέα της Ενωμένης Ευρώ­πης έχει τόσο ωριμάσει, ώστε ακόμα και οι πόλεμοι που έγιναν μεταξύ των Ευρωπαίων ή των ευρωπαϊκών σχημάτων πρέπει να θεωρούνται εμφύλιοι πόλεμοι.

Υπάρχει τελικά Ευρώπη ή δεν υπάρχει; Αν δεχθεί κάποιος την πολυμορφία της Ευρώπης - Ευρώπη σλαβική, Ευρώπη ορθό­δοξη, προτεσταντική, καθολική, Βόρεια και Νότια Ευρώπη, Ευρώπη της ελιάς και Ευρώπη του αμπελώνα για παράδειγμα - καταλήγει μοιραία να δεχθεί ότι η έννοια της Ευρώπης είναι μια ιδέα υπό κατασκευήν. Είναι μια Ευρώπη της οποίας τα διάφορα μέρη μοιράζονται το πνεύμα ενός κοινού ονόματος και το πεπρωμένο ενός οράματος που αρχίζει να διαφαίνεται στον παγκόσμιο ορίζοντα.

παρατηρήσεις:

1. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100 λέξεις)
2. Σήμερα όλα δείχνουν πως για χάρη ενός κοινού πεπρω­μένου χρειάζεται να επανεξετάσουμε ορισμένα από τα ιστορικά γεγονότα ή και φαινόμενα του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Να αναπτύξετε την παραπάνω θεματική πρόταση σε μία παράγραφο.
3. καταβολή, διανόησης, αέναη, πεπρωμένου: να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων.
4. Στο απόσπασμα καταβάλλεται προσπάθεια να καταδει­χθεί η άποψη ότι η ευρωπαϊκή ιδέα βρίσκεται υπό κατα­σκευή και συνεχή διαμόρφωση. Να ανιχνεύσετε τη λογι­κή οργάνωση του κειμένου. Διευκολύνεται ο αναγνώ­στης στην παρακολούθηση της συλλογιστικής πορείας;
5. Θέμα ανάπτυξης: Στις ιδρυτικές πράξεις της Ενωμένης Ευρώπης διακη­ρύσσεται ότι στόχος αυτής είναι η εξασφάλιση της ευημερίας, της δημοκρατίας και της ειρήνης για τους λαούς της. Σε κείμενο σας να εξετάσετε πόσα από τα οράματα των πρωτεργατών της ευρωπαϊκής ιδέας εκπλη­ρώθηκαν και ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπί­ζει η Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα. (500-600 λέξεις)

απαντήσεις

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην απόπειρα προσδιορισμού της ιστορικής και πολιτι­σμικής ταυτότητας του Ευρωπαίου ανθρώπου αναφέρεται το άρθρο αυτό. Η συντάκτρια, αφού επισημαίνει αρχικά τη δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος λόγω της συνθετότητας του αντικειμένου του, διατυπώνει έναν ορισμό σύμ­φωνα με τον οποίο ο Ευρωπαίος συνοψίζει βασικές αξίες της αρχαιοελληνικής, της ρωμαϊκής και της χριστιανικής παράδοσης. Χαρακτηρίζεται ακόμα ο Ευρωπαίος από τη διαρκή και ακάματη προσπάθεια του για την εκπλήρω­ση ενός ουτοπικού οράματος είτε με στόχο την κατάκτη­ση νέων γνωστικών και γεωγραφικών πεδίων είτε επιθυμώ­ντας την εμπέδωση των θεμελιωδών αξιών του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτικού, νομικού και οικονομικού οικοδο­μήματος. Θεωρώντας τον διαρκώς μεταβαλλόμενο ευρω­παϊκό χώρο ως έννοια κατεξοχήν πολιτισμική, υποστηρίζει την κριτική επανεξέταση της ιστορίας του και με δεδομένη τη διαχρονική πολυμορφία του, καταλήγει στην άποψη ότι η ταυτότητα του βρίσκεται υπό κατασκευή και συνεχή διαμόρφωση.

2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Σήμερα όλα δείχνουν πως για χάρη ενός κοινού πεπρω­μένου χρειάζεται να επανεξετάσουμε ορισμένα από τα ιστορικά γεγονότα ή και φαινόμενα του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου και δύσκολου εγχειρήματος η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία οφείλει να προσεγγίσει κρίσιμα γεγονότα του κοινού παρελθόντος. Τέτοια είναι το ρωμαϊκό imperium, οι κατακτήσεις του Καρλομάγνου, οι συγκρούσεις των Φράγκων με τη βυζαντινή ανατολή, η Μεταρρύθμιση, η Γαλλική Επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, οι ανταγωνισμοί των αποικιοκρατικών δυνάμεων, τα εθνικιστικά κινήματα που μέσα από τη διάλυση ισχυρών αυτοκρατοριών οδήγησαν στη δημιουργία εθνικών κρατών, οι εθνοτικές συγκρούσεις στα Βαλκάνια, ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος με τους ολοκληρωτισμούς που παρήγαγε, ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος με τις φρικαλεότητες που προκάλεσε ή ο Ψυχρός πόλεμος. Κάτι τέτοιο απαιτεί νηφαλιότητα που θα ακυρώνει χρόνιες αγκυλώσεις, εθνικές προκαταλήψεις, πλάνες και ιδεοληψίες, θα διαφυλάσσει την ιστορική ακρίβεια και θα ερμηνεύει τις αιτίες και τις συνέπειες τους, χωρίς διάθεση ενοχοποίησης λαών και κοινωνιών. Αυτοκριτικά όμως οφείλει να σταθεί και απέναντι στην κυριαρχούσα για αιώνες ευρωκεντρική σύλληψη του κόσμου και της ιστορίας του. Η αντίληψη ότι η Ευρώπη συνιστούσε το κέντρο της Γης οδήγησε στη συγγραφή παγκόσμιων ιστοριών που όχι μόνο επικύρωναν τον ηγεμονισμό και τα παντός είδους πρωτεία των κρατών της, αλλά επιπλέον νομιμοποιούσαν την απαξίωση και τη βαρβαρότητα με την οποία ο ευρωπαϊκός κόσμος, αντιμετώπισε αξιολογότατους πολιτισμούς. Το διακύβευμα, λοιπόν, ενός παρόμοιου εγχειρήματος θα συνίσταται αφενός στην ερμηνεία των ιστορικών ή άλλων φαινομένων τα οποία προσδιόρισαν την Ευρώπη ως χώρο ανταγωνι­σμών και συμβιβασμών, συγκρούσεων και συγκλίσεων, που αποδείχτηκαν διαχρονικότεροι και ισχυρότεροι από οποιαδήποτε πρόθεση για ενότητα και αφετέρου στη διακρίβωση των όρων που αρχικά εδραίωσαν και αργότερα κατακρήμνισαν την παγκόσμια κυριαρχία της.

3. ΣΥΝΩΝΥΜΑ

καταβολή = καταγωγή, απαρχές

διανόησης = πνεύματος

αέναη = συνεχής, διαρκής, αδιάκοπη

πεπρωμένου = μοίρας

4. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ – ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Εμφανής είναι η λογοκρατική οργάνωση του κειμένου. Η άποψη ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν είναι παγιωμένη-στατική, αλλά δυναμική μέσα στη διαρκή διαμόρφωση της διατυπώνεται ως εύλογο συμπέρασμα στο τελευταίο τμήμα του κειμένου.

Η πορεία του συλλογισμού:

►     Επισήμανση του κινδύνου της απλούστευσης, της ελλειπτικότητας και του ελιτισμού, που θα είχε οποιοσδή­ποτε μονοσήμαντος ορισμός του Ευρωπαίου.

►     Αφετηρία της διερεύνησης: ο ορισμός του Paul Valery (= ο Ευρωπαίος, συνισταμένη παραδοσιακά ευρωπαϊκών αξιών).

►     Εμπλουτισμός και προέκταση αυτού του ορισμού (= ο Ευρωπαίος, άνθρωπος της αμφισβήτησης και της ανακά­λυψης. Η Ευρώπη, χώρος δράσης και αντίδρασης).

►     Η ευρωπαϊκή ουτοπία: α) ως κατάκτηση γνώσης και εδαφών και β) ως εμπέδωση ευρωπαϊκών κεκτημένων.

►     Ο ευρωπαϊκός χώρος ερμηνεύεται και εκλαμβάνεται ως έννοια πολιτισμική.

►     Η πολυμορφία της Ευρώπης και η θέση της ιστορικού.

Η παρακολούθηση της συλλογιστικής πορείας επιτυγχάνεται: α) με τη λογοκρατική οργάνωση, β) με τις διαδοχικές μεταβά­σεις, που εξασφαλίζουν νοηματική συνοχή και προωθούν το συλλογισμό, γ) με αρκετές επεξηγήσεις, συμπληρώσεις και διασαφηνίσεις, δ) με το επιστημονικό ύφος, την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας και την ορολογία, ε) με τη ν τελευταία παράγραφο, η οποία διαθέτει: ερώτηση, ενδεικτικό παράδειγ­μα και την άποψη - θέση της συντάκτριας.

5. Παραγωγή κειμένου

Αρκετοί από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτοί είχαν περιγραφεί στις ιδρυτικές διακηρύξεις της, έχουν σε ικανοποιητικό βαθμό εκπληρωθεί.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση του 21ου αιώνα έχει επιτύχει:           

α. Την ενοποίηση ενός τεράστιου γεωγραφικού χώρου από τα σύνορα της Ρωσίας έως τον Ατλαντικό ωκεανό με ανεξάρτητα κράτη, εκατομμύρια πολίτες, εθνικούς πολιτι­σμούς, τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορετικά δόγματα, εντός του οποίου η διακίνηση των αγαθών, των υπηρεσι­ών, των εργαζομένων, της γνώσης και του κεφαλαίου επιτυγχάνεται απρόσκοπτα.

β. Την εγκατάλειψη των εθνικών προκαταλήψεων και την υπέρβαση των ιστορικών προηγούμενων, που για αιώνες είχαν οδηγήσει τους ευρωπαϊκούς λαούς σε συνεχόμε­νους πολέμους. Η παγίωση των συνόρων έθεσε τις βάσεις για την ειρηνική συνύπαρξη και τη διαρκή συνεργασία,

γ. Την εμπέδωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, τη διεύ­ρυνση, εμβάθυνση και συνεχή αναμόρφωση των θεσμών του.

δ. Την αποδοχή από όλα τα κράτη - μέλη ενός κοινού θεσμι­κού πλαισίου και ενός κοινοτικού δικαίου καθώς και των αντίστοιχων θεσμικών - νομικών οργάνων: του Ευρωκοινο­βουλίου, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Προεδρίας, του Συμβουλίου Υπουργών και πολλών άλλων οργάνων με παρεμβατικό και ρυθμιστικό ρόλο.

ε. Την διαμόρφωση κοινής πολιτικής για τους περισσότε­ρους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και την ενίσχυση, μέσα από τα ταμεία συνοχής και αλληλεγγύης, των λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών - μελών με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, την υγεία, τις επικοινωνίες, την αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών ζητημάτων,

στ. Τη νομισματική ενοποίηση με την καθιέρωση ευρωπαϊ­κού νομίσματος και με τη λειτουργία Κεντρικής Ευρωπαϊ­κής Τράπεζας.

ζ. Την ανάληψη πολύπλευρων πολιτικών πρωτοβουλιών και παρεμβάσεων, που καθιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση αξιόπιστο παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας στη διεθνή πολιτική.

Εκτός όμως από αυτά τα σημαντικά επιτεύγματα, η Ευρω­παϊκή Ένωση πρέπει να απαντήσει με επιτυχία στις προ­κλήσεις της νέας εποχής.

Έτσι οφείλει να επιτύχει:

α. Την πολιτική ενοποίηση με προτεραιότητα στην υιοθέτη­ση κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Ο δύσκο­λος και φιλόδοξος αυτός στόχος προϋποθέτει αφενός την εξισορρόπηση των ειδικών συμφερόντων των κρατών - μελών αφετέρου την εγκατάλειψη πρακτικών Διευθυντηρί­ου, που συχνά εκδηλώνουν ισχυροί εταίροι,

β. Την ουσιαστική οικονομική σύγκλιση, που απαιτεί την άρση των ανισοτήτων ανάμεσα στον προηγμένο Βορρά και τον λιγότερο ανεπτυγμένο Νότο. Απαιτεί ακόμα ευρύτερες συμφωνίες, ειδικούς διακανονισμούς και θαρραλέες μεταρρυθμίσεις.

γ. Τη διατήρηση των παραδόσεων που διαμόρφωσαν την ευρωπαϊκή πολιτισμική ταυτότητα και ιδιαιτερότητα: το κοινό πολιτισμικό παρελθόν, τον ουμανισμό, τον ορθολογι­σμό, τη δημοκρατικότητα, το διάλογο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίας, την κουλτούρα της διεκδίκησης, της αμφισβήτησης και των ρήξεων,

δ. Την αντιμετώπιση της ανεργίας, της περιθωριοποίησης και των κοινωνικών αποκλεισμών, του εθνικισμού, του ρατσισμού και των νεοφασιστικών κινημάτων που δυναμικά επανεμφανίζονται, της πολύμορφης εγκληματι­κότητας, της οικολογικής καταστροφής μέσα από μια νέα αντίληψη για την ανάπτυξη και την πρόοδο,

ε. Την ανάκτηση και διασφάλιση του κοινωνικού χαρακτή­ρα της: την επανασύσταση της Ευρώπης των κοινωνικών κατακτήσεων, της προστασίας, της αλληλεγγύης, των δικαιωμάτων.

στ. Την καθιέρωση της ως αξιόπιστη δύναμη ειρήνης και υπολογίσιμο εξισορροπητικό παράγοντα στις διεθνείς εξελίξεις,

ζ. Την οικοδόμηση της πολύχρωμης Ευρώπης των λαών, των ενεργών πολιτών, των εθνικών πολιτισμών, των τοπικών ιδιαιτεροτήτων.