Αρχαία κατεύθυνσης Β Λυκείου: Διαγώνισμα Λυσία Υπέρ Μαντιθέου §§ 10 - 12

Διδαγμένο κείμενο Λυσίου Υπέρ Μαντιθέου, 10 - 12 -  Αδίδακτο Θουκυδίδη Α § 86

10. Ἐγὼ γὰρ πρῶτον μὲν οὐσίας μοι οὐ πολλῆς καταλειφθείσης διὰ τὰς συμφορὰς καὶ τὰς τοῦ πατρὸς καὶ τὰς τῆς πόλεως, δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα μνᾶς ἑκατέρᾳ, πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ' οὕτως ἐνειμάμην ὥστ' ἐκεῖνον πλέον ὁμολογεῖν ἔχειν ἐμοῦ τῶν πατρῴων, καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας οὕτως βεβίωκα ὥστε μηδεπώποτέ μοι μηδὲ πρὸς ἕνα μηδὲν ἔγκλημα γενέσθαι. 

11. καὶ τὰ μὲν ἴδια οὕτως διῴκηκα. περὶ δὲ τῶν κοινῶν μοι μέγιστον ἡγοῦμαι τεκμήριον εἶναι τῆς ἐμῆς ἐπιεικείας, ὅτι τῶν νεωτέρων ὅσοι περὶ κύβους ἢ πότους ἢ περὶ τὰς τοιαύτας ἀκολασίας τυγχάνουσι τὰς διατριβὰς ποιούμενοι, πάντας αὐτοὺς ὄψεσθέ μοι διαφόρους ὄντας, καὶ πλεῖστα τούτους περὶ ἐμοῦ λογοποιοῦντας καὶ ψευδομένους. καίτοι δῆλον ὅτι, εἰ τῶν αὐτῶν ἐπεθυμοῦμεν, οὐκ ἂν τοιαύτην  γνώμην εἶχον περὶ ἐμοῦ.

12. ἔτι δ', ὦ βουλή, οὐδεὶς ἂν ἀποδεῖξαι περὶ ἐμοῦ δύναιτο οὔτε δίκην αἰσχρὰν οὔτε γραφὴν οὔτε εἰσαγγελίαν γεγενημένην. καίτοι ἑτέρους ὁρᾶτε πολλάκις εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας.

Παρατηρήσεις

Α. Να αποδώσετε στη νέα ελληνική το απόσπασμα: «περὶ δὲ τῶν κοινῶν μοι ... εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας».

Μονάδες 10

Β. Να γράψετε στο τετράδιο σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. Ποια ήταν η συμπεριφορά του Μαντιθέου στην ιδιωτική του ζωή και πώς αναδεικνύεται το άμεμπτο ήθος του;

Μονάδες 15

Β2. Να εντοπίσετε τα επιχειρήματα των §§ 11-12 και να τα αξιολογήσετε.

Μονάδες 15

Β3. Τι γνωρίζετε για τους Λογογράφους;

Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε με ποιες Λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι ακόλουθες Λέξεις της νέας ελληνικής: δυνάστης, στήλη, οισοφάγος, οικιακός, υπόλοιπο.

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Τούς μέν λόγους τούς πολλούς τῶν Ἀθηναίων οὐ γιγνώσκω· ἐπαινέσαντες γὰρ πολλὰ ἑαυτούς οὐδαμοῦ ἀντεῖπον ὡς οὐκ ἀδικοῦσι τούς ἡμετέρους ξυμμάχους καὶ τὴν Πελοπόννησον· καίτοι εἰ πρὸς τούς Μήδους ἐγένοντο ἀγαθοὶ τότε, πρὸς δ' ἡμᾶς κακοὶ νῦν, διπλασίας ζημίας ἄξιοί εἰσιν, ὅτι ἀντ' ἀγαθῶν κακοὶ γεγένηνται. ἡμεῖς δέ ὁμοῖοι καὶ τότε καὶ νῦν ἐσμέν, καὶ τούς ξυμμάχους, ἢν σωφρονῶμεν, οὐ περιοψόμεθα ἀδικουμένους οὐδέ μελλήσομεν τιμωρεῖν· ξυμμάχους καταπροδιδῶμεν, ἀλλὰ ξύν τοῖς θεοῖς ἐπίωμεν ἐπὶ τούς ἀδικοῦντας.

(Θουκυδίδου Α', 86)

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

μέλλω = καθυστερώ

τιμωρῶ = βοηθώ

Παρατηρήσεις

Γ1. Να αποδώσετε στη νέα ελληνική το απόσπασμα.

Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους:

α) γιγνώσκω: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού Αορίστου

ἀντεῖπον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου, στην ίδια φωνή

ἀδικοῦσι: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής Παρατατικού στην ίδια φωνή

εἰσίν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής Μέλλοντα

περιοψόμεθα: το πρώτο ενικό πρόσωπο ευκτικής Ενεστώτα, στην ίδια φωνή.

Μονάδες 5

β) λόγους: την κλητική ενικού

πολλά: την ίδια πτώση και γένος, στους άλλους βαθμούς

ἡμᾶς: τον ίδιο τύπο στα άλλα πρόσωπα

ζημίας: τη δοτική πληθυντικού

ὅμοιοι: την ονομαστική και γενική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

ἀδικούμενους: τον ίδιο τύπο στο αρσενικό και θηλυκό γένος της ενεργητικής φωνής.

Μονάδες 5

Γ3. α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους ακόλουθους όρους: τῶν Ἀθηναίων, πολλά, ἀγαθοί,     ἀδικούμενους, τιμωρεῖν.

Μονάδες 5

β. «ἤν σωφρονῶμεν, οὐ περιοψόμεθα»: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να το μετατρέψετε, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη.

Μονάδες 5

Απαντήσεις

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α. Σε ό,τι όμως αφορά το δημόσιο βίο μου νομίζω πως έχω ως την πιο μεγάλη απόδειξη της τιμιότητας μου ότι, όσοι από τους νεότερους χάνουν τον καιρό τους με ζάρια ή με οινοποσίες ή με τέτοιου είδους ακολασίες, θα δείτε όλους αυτούς να είναι εχθροί μου και να διαδίδουν πολλές ψευδείς φήμες και να λένε ψέματα για μένα. Και πράγματι είναι φανερό πως, αν είχαμε τις ίδιες επιθυμίες, δε θα είχαν τέτοια γνώμη για μένα. Κι ακόμη, κύριοι βουλευτές, κανείς δε μπορεί να αποδείξει ότι έχει γίνει για μένα, ούτε ιδιωτική δίκη απρεπής, ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα, ούτε μήνυση για (σοβαρό) δημόσιο αδίκημα" και όμως βλέπετε ότι άλλοι έχουν εμπλακεί πολλές φορές σε τέτοιου είδους δίκες.

Β1.    Ο Μαντίθεος, ως υποψήφιος βουλευτής στη Βουλή των Πεντακοσίων, είναι υποχρεωμένος να περάσει από τη διαδικασία της δοκιμασίας προκειμένου να διαπιστώσουν οι πεντακόσιοι βουλευτές της προηγούμενης Βουλής αν πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις για την ανάληψη των καθηκόντων του και αν ήταν άξιος του λειτουργήματος που είχε κληθεί να αναλάβει. Στη διαδικασία της δοκιμασίας όφειλε αυτός που δοκιμαζόταν να απολογηθεί και να λογοδοτήσει για όλη του τη ζωή, σε αντίθεση με τις άλλες δίκες, όπου η απολογία έπρεπε να εστιάζεται στα σημεία μόνο που αφορούσαν την εκδικαζόμενη υπόθεση.

Ο Μαντίθεος αρχίζοντας την αναφορά του στην ιδιωτική του ζωή αναφέρεται στο τρίπτυχο των σχέσεων με τις αδελφές του, τον αδελφό του και τους συμπολίτες του, που προσδιορίζουν και αποδεικνύουν την ποιότητα του χαρακτήρα του και το ανεπίληπτο του ήθους του. Αρχικά, εμφανίζει την εικόνα του καλού αδελφού γιατί, παρότι η περιουσία που κληρονόμησε δεν ήταν μεγάλη και παρότι ο νόμος δεν τον υποχρέωνε να εξασφαλίσει προίκα στις αδελφές του, εντούτοις ο Μαντίθεος εκπληρώνοντας το καθήκον του, τις πάντρεψε δίνοντας το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό των τριάντα μνων ως προίκα στην καθεμιά. Επίσης, απέναντι στον αδελφό του, όσον αφορά τη διανομή της πατρικής περιουσίας, επέδειξε στάση δίκαιη, αφιλοκερδή και γενναιόδωρη, ώστε ο ίδιος ο αδελφός του να ισχυρίζεται ότι του παραχωρήθηκε μεγαλύτερο μερίδιο, ενώ ο Μαντίθεος ως διαχειριστής είχε τη δυνατότητα να διανείμει σε ίσα μερίδια όλη την περιουσία του πατέρα τους. Η αφιλοκέρδεια του Μαντίθεου και το ότι δεν ήρθε σε προστριβές με τους συγγενείς του πρέπει να είχαν ιδιαίτερη βαρύτητα στη συνείδηση των βουλευτών. Στη συνέχεια του λόγου του ο Μαντίθεος αναφερόμενος στη σχέση του με τους συμπολίτες του υπογραμμίζει την ηθική του ακεραιότητα, εφόσον δεν έδωσε ποτέ αφορμή για κατηγορίες και παράπονα εναντίον του, ούτε ο ίδιος στράφηκε εναντίον κανενός. Με την επανάληψη της άρνησης (μή, μηδεπώποτε, μηδέ, μηδέν) ο Μαντίθεος καταλήγει στο συμπέρασμα αυτό με τρόπο φυσικό και ιδιαίτερα πειστικό.

Β2.     Ο Μαντίθεος ενώ στην προσωπική του ζωή αφιερώνει μόνο μια παράγραφο (10), στη δημόσια ζωή, δηλαδή τις σχέσεις με τους συμπολίτες και το κράτος, αφιερώνει περίπου οκτώ παραγράφους (11-18), καθώς το ενδιαφέρον του εστιάζεται κυρίως σε ενέργειες που στόχευαν στο καλό και την ωφέλεια της πόλης. Στο σημείο αυτό ο Λυσίας, βαθύς γνώστης τόσο της ανθρώπινης ψυχολογίας όσο και της όλης φιλοσοφίας των Αθηναίων να προκρίνουν το συλλογικό συμφέρον έναντι του ατομικού, προσπαθεί να καταδείξει την ευεργετική για την πόλη στάση του Μαντίθεου.

Στην παράγραφο 11 ο Μαντίθεος χρησιμοποιεί ένα ψυχολογικό και πολύ εύστοχο επιχείρημα που στηρίζεται στην παλιά παροιμία «όμοιος όμοίω άεί πελάζει» (Πλάτωνος, Συμπόσιο). Ο Λυσίας εμφανίζει τον πελάτη του ευπρεπή, εγκρατή, μετρημένο, συνετό, τίμιο, ειλικρινή, πράο. Το συμπέρασμα για το χαρακτήρα του Μαντίθεου, μολονότι ο ίδιος καθόλου δεν αναφέρεται στον εαυτό του, προκύπτει αβίαστα από την περιγραφή του τρόπου ζωής και των συνηθειών άλλων συνομηλίκων του, δηλαδή στο ότι οι άσωτοι και διεφθαρμένοι νέοι που συχνάζουν στα κυβευτήρια, στα καπηλειά και σε άλλα κακοφημα μέρη τον μισούν και διαδίδουν σε βάρος του ασύστολα ψεύδη. Οι κατηγορίες και οι διαβολές που εξαπολύουν εναντίον του είναι η καλύτερη απόδειξη της μη κοινωνικής του διαφθοράς, γιατί αν ζούσε με τον ίδιο ακόλαστο τρόπο, θα ήταν όμοιος τους και συνεπώς δεν θα ήταν αντίπαλος τους.

Στην παράγραφο 12 ο Μαντίθεος αναφέρεται στο ότι δεν έχει κατηγορηθεί ποτέ ως τώρα σε κανένα δικαστήριο για αδίκημα και γενικά δεν έχει εμπλακεί σε δίκες δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Δεν υπήρξε ο ίδιος φιλόδικος, παρά την προσφιλή συνήθεια των Αθηναίων να προσφεύγουν συχνά στα δικαστήρια είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι. Πρόκειται για ένα πολύ ισχυρό ηθικό επιχείρημα, στο οποίο δίνεται έμφαση με το πολυσύνδετο ούτε...ούτε...ούτε, καθώς θα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα να παρουσιαστεί ο Μαντίθεος ως φιλήσυχος και μη φιλόδικος, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι Αθηναίοι επαινούσαν όσους απέφευγαν τα δικαστήρια.

Β3. Η απάντηση βρίσκεται στην εισαγωγή του σχολικού βιβλίου σελ. 17-18 «Επειδή νόμος όριζε...........θεωρείται ο Λυσίας.»

Β4.  δυνάστης - δύναιτο

στήλη- καθεστηκότας

οισοφάγος - συμφοράς, διαφόρους

οικιακός-διῲκηκα/

υπόλοιπο - καταλειφθείσης

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ 1. Τα πολλά λόγια των Αθηναίων δεν τα καταλαβαίνω (γνωρίζω) γιατί, αν και διατύπωσαν πολλούς επαίνους για τον εαυτό τους, σε κανένα σημείο του λόγου τους (πουθενά) δεν έφεραν αντίρρηση ότι δεν αδικούν τους δικούς μας συμμάχους και την Πελοπόννησο .  κι όμως, αν τότε αποδείχτηκαν (φάνηκαν) γενναίοι απέναντι στους Μήδους, ενώ τώρα κακοί απέναντι μας, είναι άξιοι διπλάσιας τιμωρίας, διότι έχουν αποδειχτεί κακοί αντί να είναι έντιμοι. Εμείς όμως παραμένουμε ίδιοι και τότε και τώρα και τους συμμάχους, αν είμαστε συνετοί, δε θα ανεχτούμε να αδικούνται, ούτε θα καθυστερήσουμε να τους βοηθήσουμε.

Γ 2 α.   ἐγνώσθητε

ἄντειπε

ἠδίκει

ἔσται

περιορῶμεν

β.  (ὦ) λόγε

πλεί(έ)ονα - πλεί(έ)ω – πλεῖστα

ὑμᾶς –σφᾶς

ζημίαις

ὅμοιαι - ὁμοίων

ἀδικοῦντας - ἀδικούσας

Γ 3 α. τῶν Αθηναίων: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός ως γενική υποκειμενική στο «λόγους».

πολλά: σύστοιχο έμμεσο αντικείμενο στη μετοχή «ἐπαινέσαντες».

ἀγαθοί: απλό επιθετικό κατηγορούμενο στο ενν. «Ἀθηναῖοι» μέσω του συνδετικού «ἐγένοντο».

ἀδικούμενους: κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος «περιοψόμεθα», «ξυμμάχους» και συμπληρώνει το ρήμα.

τιμωρεῖν: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα «μελλήσομεν». (ἡμεῖς: υποκείμενο του απαρεμφάτου, ταυτοπροσωπία.)

β.1. ο υποθετικός λόγος δηλώνει το προσδοκώμενο

[υπόθεση: ἤν σωφρονῶμεν (ἤν + υποτακτική)

απόδοση: οὐ περιοψόμεθα (οριστική μέλλοντα)].

2. απλή σκέψη: «εἰ σωφρονοῖμεν» = «οὐκ ἄν περιορῶμεν» ή "περιοψόμεθα".

[Η υπόθεση θα μετατραπεί σε: εἰ + ευκτική και η απόδοση θα μετατραπεί ή σε δυνητική ευκτική ή σε απλή οριστική.]

 Επαναληπτικά θέματα ΟΕΦΕ 2007