Ανθρώπινα δικαιώματα: έκθεση Γ Λυκείου (θέματα - απαντήσεις)

Η ανθρωπότητα ζει στον αστερισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πεντηκοστή επέτειος της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Αν­θρώπου γιορτάστηκε σε όλο τον κόσμο με μια σειρά εκδηλώσεων, όπου συμ­μετείχαν πολιτικοί ηγέτες, εκπρόσωποι κυβερνήσεων, διακρατικών και μη κυ­βερνητικών οργανισμών.

Οι επετειακές αναφορές στην Οικουμενική Διακήρυξη όμως, δεν πρέπει να μας κάνουν να ξεχνούμε ότι, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχει ση­μειωθεί, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει ζητούμενο και όχι οριστική κατάκτηση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν μαζικές παρα­βιάσεις μερικών από τα θεμελιωδέστερα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλά μέ­ρη του πλανήτη μας, ακόμη και στη γειτονιά μας.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή των αν­θρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί ο σεβασμός τριών βασικών αρχών.

Η πρώτη θεμελιώδης αρχή είναι η οικουμενικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία δεν επιτρέπεται να καταπατούνται με πρόφαση τον σεβασμό των εθνικών, πολιτισμικών, θρησκευτικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων.

Η δεύτερη είναι ο αδιαίρετος χαρακτήρας των δικαιωμάτων του ανθρώ­που. Τόσο τα ατομικά όσο και τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα πρέπει να αναγνωρίζονται και να προστατεύονται στον ίδιο βαθμό, διότι ο σεβασμός των δικαιωμάτων κάθε μιας από τις κατηγορίες αυτές αποτελεί προϋπόθεση της άσκησης των δικαιωμάτων της άλλης.

Τρίτη βασική αρχή είναι η κοινωνική ευθύνη του φορέα των δικαιω­μάτων, που έχει και καθήκοντα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

Στις μέρες μας αναπτύσσεται ένας έντονος προβληματισμός σχετικά με τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών (στον χώρο της βιοϊατρικής, της πληροφορικής, της επικοινωνίας κ.λπ.) στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ συνειδητο­ποιείται η ανάγκη να διασφαλισθούν τα δικαιώματα της «τρίτης γενιάς» (όπως το δικαίωμα στο περιβάλλον).

Στις διακρατικές σχέσεις τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν μια ολοένα και σημαντικότερη θέση. Κράτη που παραβιάζουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες των πολιτών τους και δεν αναπτύσσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς απομονώ­νονται από τη διεθνή κοινότητα και δεν γίνονται δεκτά σε διεθνείς οργανισμούς, ενώ περιορίζονται οι δυνατότητες οικονομικής τους ενίσχυσης. Ιδιαίτερα σημα­ντική είναι η συμβολή του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένω­σης στη νέα αυτή πραγματικότητα. Εξάλλου μάχες δίνονται και κερδίζονται για την κατάργηση της ασυλίας και της ατιμωρησίας των υπαιτίων για δολοφονίες, βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Στον αγώνα για την προάσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών, η Ελλάδα επιδιώκει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει γίνει σημαντική παράμετρος της εξωτερικής πολιτικής μας.

Θα αποτελούσε βεβαίως εθελοτυφλία ο ισχυρισμός ότι η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας είναι ιδανική. Είμαστε αποφασισμέ­νοι να αντιμετωπίσουμε με ευαισθησία και ευρύτητα πνεύματος τα προβλή­ματα των τσιγγάνων, των ξένων που φιλοξενούνται στη χώρα μας, διαφόρων κοινωνικών ομάδων με ιδιαιτερότητες κ.λπ. Διότι η εξύψωση του επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί θεμελιώδη δέσμευση και υποχρέωση μιας αληθινά δημοκρατικής πολιτείας.

Γιάννος Κρανιδιώτης

Α. Περίληψη

Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο. (12Ο λέξεις)

(25 μόρια)

Β. Ασκήσεις

1.α). Βρείτε ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στο κείμενο και εξηγεί­στε το γιατί.

β). «Στις διακρατικές σχέσεις ... αξιοπρέπεια»: Να επισημάνετε τη θεματι­κή περίοδο και την πρόταση - κατακλείδα στην παράγραφο αυτή.

(5 μόρια)

2.     α). Εντοπίστε τρεις αντικειμενικές αλήθειες και τρεις γνώμες στο κείμενο, β) Σχηματίστε τρία σύνθετα παράγωγα της λέξης «μάχες».

(1Ο μόρια)

3.     Σχηματίστε πέντε ονοματικά σύνολα με την καθεμιά απ' τις παρακάτω λέ­ξεις: προβληματισμός (π.χ. έντονος προβληματισμός), οργανισμούς (π.χ. διεθνείς οργανισμούς).

(5 μόρια)

4. «Διότι η εξύψωση του επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώ­που αποτελεί θεμελιώδη δέσμευση και υποχρέωση μιας αληθινά δημοκρατι­κής πολιτείας»: Να δημιουργήσετε μία παράγραφο με το συγκεκριμένο θέμα, με επίκληση στη λογική και επαγωγική συλλογιστική πορεία.

(5 μόρια)

Γ. Παραγωγή κειμένου

Υποθέστε ότι αρθρογραφείτε στην εφημερίδα του Δήμου σας σχετικά με το αν υπάρχει ή όχι σήμερα ουσιαστικός σεβασμός στ' ανθρώπινα δικαιώματα. Καταθέστε τις απόψεις σας. (7ΟΟ λέξεις)

(5Ο μόρια)

Απαντήσεις

Α. Περίληψη

Ο συγγραφέας σε μια ανάλυσή του για το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμά­των επισημαίνει ότι παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και τον εορτασμό της Οικουμενικής Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τα τελευταία εξακολουθούν να παραβιάζονται και σήμερα, σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα, ακόμη και στην περιοχή των Βαλκανίων. Σε διακρατικό επίπεδο δίνονται αγώνες από επίσημους φορείς και διεθνείς οργανισμούς, ώστε να γίνει πράξη ο σεβα­σμός στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, αλλά η παραβίαση των δικαιωμάτων εξακολουθεί και, σε κάποιο βαθμό, απορρέει και από την κακή χρήση της τεχνο­λογίας. Για την ουσιαστική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαιτείται ο σεβασμός των αρχών της οικουμενικότητας και του αδιαίρετου χαρακτήρα των δικαιωμάτων, καθώς και η κοινωνική ευθύνη του φορέα αυτών. Στην Ελλάδα η κατάσταση σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πολύ καλύτερη· η χώρα μας, όμως, παραδοσιακά δημοκρατική, οφείλει ν' αγω­νιστεί ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση του πολυδιάστατου αυτού προβλήματος.

Β. Ασκήσεις

1 α) Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται σ' όλο το κείμενο είναι παρα­γωγική, γιατί ο Γ. Κρανιδιώτης ξεκινά από την παρουσίαση της γενικό­τερης κατάστασης που επικρατεί σε σχέση με τ' ανθρώπινα δικαιώματα στις μέρες μας, στη συνέχεια παρουσιάζει πιο ειδικά τις αρχές που απαι­τούνται για την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών, έπειτα πιο συγκεκρι­μένα μας δίνει κάποιο αίτιο της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιω­μάτων σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα και αναφέρει τις προσπάθειες που γίνονται από αρμόδιους επίσημους φορείς, για να καταλήξει, ακόμη ειδι­κότερα, στην κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα και το τι πρέπει αυτή να κάνει. Η συλλογιστική πορεία, επομένως, σ' όλο το κείμενο ακο­λουθεί το σχήμα: «γενικό -> επιμέρους», β) «Στις διακρατικές σχέσεις ... θέση»: Θεματική περίοδος. Η συγκεκριμένη παράγραφος δεν έχει πρόταση - κατακλείδα, η οποία, ως γνωστόν, είναι προαιρετική, αφού όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της παραγράφου και η τελευταία πρόταση αποτελούν «προτάσεις-λεπτομέρειες».

2.   α) Αντικειμενικές αλήθειες:

► «Η πεντηκοστή επέτειος της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου ... οργανισμών». 1^η παράγραφος

►  «Στις μέρες μας ... τρίτης γενιάς». 7^η  παράγραφος

► «Διότι η εξύψωση ... πολιτείας». 3^η  παράγραφος Γνώμες:

►  «Ιδιαίτερα σημαντική είναι ... πραγματικότητα». 8^η  παράγραφος

► «Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ... της εξωτερικής πολιτικής μας». 9^η  παράγραφος

►        «Θα αποτελούσε βεβαίως εθελοτυφλία ... ιδανική». 3^η  παράγραφος

β) αψιμαχία, ναυμαχία, πυγμαχία, υπέρμαχος, ακαταμάχητος

3.     οξύς προβληματισμός δημόσιους  οργανισμούς ώριμος προβληματισμός παγκόσμιους οργανισμούς διαρκής προβληματισμός ανθρώπινους οργανισμούς ουσιαστικός προβληματισμός υγιείς οργανισμούς κοινωνικός προβληματισμός ανθεκτικούς οργανισμούς

4.     Σε μια γνήσια δημοκρατία, που είναι το κατεξοχήν ανθρώπινο και ελεύθερο πολίτευμα, τ' ανθρώπινα δικαιώματα έχουν εξέχουσα θέση. Δίνονται στους πολίτες ευκαιρίες μόρφωσης, ανεξαρτήτως της κοινωνικοοικονομικής τους στάθμης, δυνατότητες έκφρασης των απόψεών τους και ελεύθερου διαλόγου, ώστε να ελέγχουν τους ιθύνοντες, να παρακολουθούν τα δρώμενα και να μη μαζοποιούνται. Το δημοκρατικό πολίτευμα, όταν είναι υγιές, εξα­σφαλίζει αξιοκρατία και δικαιοσύνη δηλαδή καλούς νόμους που προσαρ­μόζονται στις εξελίξεις των καιρών και αντιμετωπίζουν ισότιμα τους πολί­τες. Σε επαγγελματικό-υλικό επίπεδο, η ελεύθερη δημοκρατική κοινωνία δίνει τη δυνατότητα εργασίας σ' όλους, ώστε να εκδηλώσουν τις δημιουργι­κές τους δυνάμεις, προσφέρει καλές συνθήκες εργασίας (ωράρια, αμοιβές, σχέση εργοδοτών - εργαζομένων) ευνοεί το συνδικαλισμό και υπερασπίζεται το δικαίωμα του ανθρώπου να ζει με άνεση, χωρίς ανέχεια και στερήσεις, ν' απολαμβάνει ένα καθαρό και υγιές φυσικό περιβάλλον, δηλαδή εν τέλει ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο.

Είναι λοιπόν πρόδηλο ότι η έννοια της αληθινής δημοκρατίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατοχύρωση και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμά­των, πνευματικών, κοινωνικών, πολιτικών, άρα είναι υποχρέωσή της να τα διαφυλάσσει απ' οποιουσδήποτε απειλητικούς παράγοντες.

Γ. Παραγωγή κειμένου

Σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα: Αλήθεια ή μύθος;

Αξιολογώντας συνολικά την εποχή μας θα λέγαμε ότι είναι μια εποχή εξέλι­ξης και προόδου, έκρηξης γνώσεων, ανέσεων και ελευθεριών. Στην ίδια αυτή εποχή, ωστόσο, αποκαλύπτεται μια αδιαμφισβήτητη διαφθορά, επισημαίνεται έκπτωση των ιδανικών, με αποτέλεσμα να καιροφυλαχτεί ο κίνδυνος της απώλειας της ανθρωπιάς, φαινόμενο που επηρεάζει αποφασιστικά το σύνολο των ελευθεριών και δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Με τον όρο «ανθρώπινα δικαιώματα» εννοούμε τα αγαθά και τις ελευθερίες που ταιριάζουν στην ανθρώπινη υπόσταση και την εξυψώνουν, που της δίνουν τη δυνατότητα να ζει και να κινείται χωρίς καταναγκασμούς, παρά μόνο με κάποιους περιορισμούς που υπαγορεύει η αρμονική συμβίωση με τους συναν­θρώπους.

Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα σε σχέση με τ' ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πανομοιότυπη παντού. Στις υπανάπτυκτες χώρες, όπου δεν υπάρχει ούτε καν συνταγματική κατοχύρωση αυτών, η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ασύστολη. Συναντώνται λοιπόν δυστυχώς τα γνωστά σε όλους φαινόμενα της πείνας, της εξαθλίωσης, της απουσίας βασικής ιατρο­φαρμακευτικής περίθαλψης, του αναλφαβητισμού, της σωματεμπορίας, της παιδικής πορνείας κ.λπ. Η όλη αυτή κατάσταση οφείλεται στο χαμηλό πνευμα­τικό επίπεδο των ανθρώπων σ' αυτές τις χώρες, οι οποίοι δεν είναι, επομένως, σε θέση να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και εύκολα χειραγωγούνται. Επειδή μάλιστα σε πολλές απ' αυτές τις χώρες επικρατούν ολοκληρωτικά καθεστώτα ακόμη και σήμερα, οι διάφοροι δικτάτορες, για παράδειγμα, δεν επιδιώκουν να κάνουν πράξη το σεβασμό στ' ανθρώπινα δικαιώματα, γιατί θέλουν λαούς όχι αφυπνισμένους αλλά μαζοποιημένους, οι οποίοι εύκολα κατευθύνονται όπου επιθυμούν οι λίγοι. Οι πολεμικές συρράξεις δεν είναι σπάνιες σ' αυτές τις περιοχές, όπως και καταστάσεις που συνδέονται με θανά­τους και κακουχίες αμάχων, εκτελεστικά αποσπάσματα και άλλα σοβαρότατα δείγματα παραβίασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε ότι η όλη αυτή απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στις υπανάπτυκτες κοινωνίες οφείλεται σε σημαντικό βαθμό και στα ίδια τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμενων, οι οποίες δεν παρέχουν ουσιαστική βοήθεια στους λαούς που υποφέρουν, ώστε ν' ανακάμψουν, αντίθετα τους εκμεταλλεύονται και πυροδοτούν πολέμους μεταξύ τους, για να πουλούν τα όπλα τους, να απομυζούν τις όποιες πηγές πλούτου κ.λπ.

Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι σήμερα διάφοροι διεθνείς οργανισμοί, π.χ. ΟΗΕ, UNICEE UNESCO, έχουν ως έργο τους την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ και από τα Συντάγματα, ειδικά στις αναπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης, είναι κατοχυρωμένα τα δικαιώματα των ανθρώπων, αφού και τα πολιτεύματα είναι δημοκρατικά και οι νόμοι πιο ανθρώπινοι. Το υψηλότερο σήμερα βιοτικό και πνευματικό επίπεδο, η εξέλιξη της επιστήμης, η πληροφόρηση, οι αγώνες των εργαζομένων, είχαν ως αποτέ­λεσμα να ωριμάσουν οι κοινωνίες και να προστατεύονται νομικά δικαιώματα όπως αυτό της μόρφωσης, της έκφρασης, της ψυχαγωγίας, της ελεύθερης επι­λογής επαγγέλματος, του εκλέγειν - εκλέγεσθαι, της παροχής στους πολίτες κοι­νωνικής πρόνοιας, ασφάλισης, περίθαλψης, της ισοτιμίας στην αντιμετώπιση των δύο φύλων, καθώς και της εξασφάλισης καλύτερων συνθηκών εργασίας σε κάποιο σημαντικό τουλάχιστο βαθμό.

Παρ' όλα αυτά και στις αναπτυγμένες κοινωνίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται σε μικρή ή μεγαλύτερη έκταση. Φαινόμενα ρατσισμού, κοινωνι­κού ή φυλετικού, αναβίωσαν, η βία και η εγκληματικότητα γνωρίζουν έξαρση, αδικίες, ανισότητες και αναξιοκρατικά φαινόμενα είναι στην ημερήσια διάταξη, η παραοικονομία ανθεί, η ανεργία αποτελεί μάστιγα και τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα χρησιμοποιούνται συχνά με αυθαίρετο και ανεύθυνο τρόπο, σε βάρος των συνανθρώπων μας και των δικαιωμάτων τους. Χαρακτη­ριστικά παραδείγματα αποτελούν τα φαινόμενα παραπληροφόρησης και προ­παγάνδας σε βάρος των πολλών από αυτούς που ελέγχουν τα ΜΜΕ και που μ' αυτό τον τρόπο υπονομεύουν την ελευθερία σκέψης των πολιτών, καθώς και η απομύζηση της φύσης μέσω της τεχνολογίας, που σημαίνει έλλειψη σεβα­σμού στο δικαίωμα του ανθρώπου να απολαμβάνει ένα υγιές φυσικό περι­βάλλον. Τέλος, οι φοβεροί εξοπλισμοί (πρόσφατα παραδείγματα με το ουρά­νιο) απειλούν την υγεία και την ίδια μας την ύπαρξη, απειλώντας θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, και επιβεβαιώνουν ότι σήμερα η στείρα τεχνοκρατική αντίληψη και το υλιστικό-καταναλωτικό πνεύμα μάς έχουν κάνει απάνθρω­πους, μας έχουν απομακρύνει από τις υψηλές αξίες. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την αλλοτρίωση των μεγαλουπόλεων και την απουσία ανθρωπιστικής παι­δείας συντελούν δυστυχώς στη συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμη και στις «αναπτυγμένες» χώρες.

Ο ανθρωπισμός και η τεχνοκρατία σήμερα αντιφάσκουν. Το ζητούμενο δεν είναι να επιλέξουμε μία από τις δύο νοοτροπίες, αλλά να πετύχουμε το διαλεκτικό συγκερασμό τους. Μόνο έτσι θα έχουμε όλοι υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και καλύτερη ποιότητα ζωής όλοι. Μόνο έτσι δεν θα έχουμε ένα πλανήτη δύο διαφορετικών κόσμων, μόνο έτσι ο άνθρωπος θα βιώσει την ουσιαστική ελευθε­ρία. Με τον ανθρωπισμό και την υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας ο σύγχρονος άνθρωπος, τελικά, θ' αναγνωρίσει την πολυπλοκότητα του εσωτερικού του κό­σμου, γιατί όχι και τις αντιφάσεις του. Και είναι αυτές οι αντιφάσεις που χαρα­κτηρίζουν όλη την ανθρώπινη ιστορία, που οριοθετούν την τραγική μας φυσιο­γνωμία, αλλά και ταυτόχρονα δείχνουν και το μεγαλείο μας.