Έκθεση Γ Λυκείου: Μίκης Θεοδωράκης " Μια σκέψη για τον 21ο αιώνα" (θέματα - απαντήσεις)

Κείμενο: Μίκης Θεοδωράκης "Μια σκέψη για τον 21ο αιώνα"

Η ανθρωπότητα μπαίνει στη νέα χιλιετία κουβαλώντας τρεις θανάσιμες αντιθέσεις. Η πρώτη αντίθεση, σε οικουμενική κλίμακα: τα 2/3 του πληθυσμού της Γης ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το υπόλοιπο 1/3 εντείνει την καταλήστευση του Τρίτου Κόσμου, που ιδιαίτερα στην περίπτωση της εκμετάλλευσης των παιδιών, έχει πάρει εγληματικές διαστάσεις και μορφές. Η δεύτερη αντίθεση, στο δυτικό κόσμο, όπου η Δημοκρατία γίνεται όλο και πιο τυπική, αφού η εξουσία συγκεντρώνεται σε όλο και πλουσιότερους, όλο και μικρότερους ολιγαρχικούς κύκλους, κυρίως οικονομικούς, που στηρίζουν κάθε μέρα και περισσότερο τη δύναμη τους στους εξοπλισμούς στο στρατό και στον πόλεμο. Τέλος, η τρίτη αντίθεση αφορά τον ίδιο τον άνθρωπο με την παγκυριαρχία του λογικού -επιστημονικού επί του ψυχικού - πνευματικού. Η τεράστια πρόοδος στο χώρο της ηλεκτρονικής τείνει να εξαφανίσει τις ανθρώπινες κατακτήσεις του πνεύματος και της τέχνης, ανατρέποντας την πνευματική και ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, ο οποίος, χωρίς ψυχική και πνευματική τροφή, χωρίς τέχνη και μόνο με τη λογική των κομπιούτερς, κινδυνεύει να μεταβληθεί σε δυστυχισμένο τέρας. Για να εξαλειφθούν έγκαιρα οι τρεις αυτές μεγάλες αντιθέσεις παγίδες - πληγές, πριν μας οδηγήσουν σε μεγάλες τραγωδίες, εύχομαι η αρμονία που εκφράζει τόσο τέλεια η Ακρόπολη κι ο Παρθενώνας να φωτίσει τις επερχόμενες γενιές, ώστε να σκύψουν πάνω στον Ανθρωπο με πνεύμα ευθύνης και δικαιοσύνης, εξασφαλίζοντας τα μέγιστα αγαθά, ειρήνη και δημοκρατία.

Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1. α. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στην ανάπτυξη των σκέψεων του;

β. Να δώσετε για το κείμενο ένα τίτλο με ύφος ουδέτερο και ένα με ύφος αποδοκιμαστικό.

2. Να γράψετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου χωρίς δικά σας σχόλια σε 80 -100 λέξεις.

3. Με αφορμή το κείμενο του Μ. Θεοδωράκη αποφασίζετε να συντάξετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα εντοπίζοντας τις αντιθέσεις που παρατηρούνται στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Παράλληλα ως ευαισθητοποιημένος νέος επιθυμείτε να δώσετε κατευθύνσεις για τη στάση που πρέπει να τηρούν οι νέοι

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. α. Ο συγγραφέας αναπτύσσει τον συλλογισμό του με παραγωγική μέθοδο. Ξεκινά από μια γενική θέση - διαπίστωση, ότι η ανθρωπότητα εισέρχεται στην νέα χιλιετία με αντιθέσεις για να την τεκμηριώσει με ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία καταλήγοντας στον καθορισμό ενός ειδικότερου συμπεράσματος που εκφράζεται με την διατύπωση μιας ευχής - λύσης.

β. Τίτλος με ύφος ουδέτερο: Ή ανθρωπότητα στο κατώφλι του 21ου αιώνα".

Τίτλος με ύφος αποδοκιμαστικό: "Οι πληγές του 21ου αιώνα".

3. Ο συγγραφέας προβληματίζεται για το μέλλον της ανθρωπότητας, εντοπίζοντας τρεις αντιθέσεις στον σύγχρονο κόσμο. Η πρώτη είναι η άνιση κατανομή του πλούτου που οδηγεί στην φτώχεια και στην εκμετάλλευση ενός μέρους του πληθυσμού. Η δεύτερη αφορά στην δημοκρατία που πλήττεται στον δυτικό κόσμο απ' την εξουσία των οικονομικά ισχυρών κρατών και η τρίτη στην τεράστια επιστημονικοτεχνική πρόοδο που δεν συνοδεύτηκε απ' την ανάλογη ηθικοπνευματική καλλιέργεια. Μόνη διέξοδος είναι η κλασική παιδεία και ο ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός.

4. Αρχικά πριν επιχειρήσετε την συγγραφή του άρθρου σας χρήσιμο θα ήταν να ανταποκριθείτε στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου κειμενικού είδους και να δώσετε ένα τίτλο όπως για παράδειγμα "Οι νέοι στο κατώφλι του 21 ου αιώνα". Στην εισαγωγή θα μπορούσατε να επαληθεύσετε τις διαπιστώσεις και τις αλήθειες που εκφράζουν οι απόψεις του Μ. Θεοδωράκη και στη συνέχεια να αναπτύξετε τα δύο ζητούμενα δηλαδή να εντοπίσετε τις αντιθέσεις του σύγχρονου πολιτισμού αλλά και τη στάση που πρέπει να τηρήσουν οι νέοι απέναντι στην σημερινή πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα:

Α. Οι αντιθέσεις του σύγχρονου πολιτισμού

•    Η διεύρυνση του οικονομικού χάσματος ανάμεσα στους πληθυσμούς της γης, εφόσον ο σύγχρονος κόσμος μας έχει χωριστεί σε κοινωνίες της φτώχειας και της εξαθλίωσης και σε κοινωνίες της ευμάρειας και του πλούτου.

•    Τα ανθρώπινα δικαιώματα τα οποία αναγνωρίστηκαν και κατοχυρώθηκαν μέσα από τους αγώνες και τις θυσίες των λαών καταπατούνται και προσβάλλονται όχι μόνο από τον θεωρούμενο υπανάπτυκτο αλλά κυρίως τον "αναπτυγμένο" κόσμο.

•    Οι οικονομικά ισχυροί αναγορεύονται σε "σωτήρες", παραβιάζουν κάθε έννοια δικαίου αίρωντας το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών και επικυρώνοντας την πολιτική του παρεμβατισμού. Η δημοκρατία δεν είναι πλέον συμμετοχική αλλά γίνεται ολοένα και πιο τυπική, εφόσον ο πολίτης δεν αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα των πολιτικών εξελίξεων αλλά μετατρέπεται σε ανδράποδο και παθητικό δέκτη των όποιων αποφάσεων λαμβάνονται ερήμην του.

•    Η ειρήνη αν και εξακολουθεί να αποτελεί τον ευγενή πόθο των λαών προσβάλλεται από τις διάσπαρτες εστίες πολέμου ανά τον πλανήτη.

•    Πολιτισμική ανισουψεία εφόσον τα πνευματικά αγαθά και οι   κατακτήσεις   που   συντελούνται   στον   χώρο  των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών δεν αποτελούν κτήμα όλης της ανθρωπότητας.

•    Οι ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα που συντελούνται στο χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν αξιοποιούνται μόνο για θετικούς σκοπούς αλλά θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ύπαρξη (πχ. τελειοποίηση όπλων μαζικής καταστροφής, κίνδυνος ενός πυρηνικού ολέθρου).

•    Η υπερανάπτυξη των θετικών επιστημών με την αντίστοιχη υποβάθμιση  των   ανθρωπιστικών έχει οδηγήσει στην κυριαρχία ενός στείρου τεχνοκρατικού πνεύματος και στην μηχανιστική αντίληψη της ζωής.

•    Η βιομηχανοποίηση  της  εργασίας  με  τον  άρτιο τεχνολογικό εξοπλισμό αναμφισβήτητα προσέφερε στον άνθρωπο απεριόριστες παραγωγικές δυνατότητες και τον απάλλαξε από τον μόχθο όμως βαθμιαία τον έθεσε στο
περιθώριο της παραγωγικής δράσης.

•    Η υπερανάπτυξη του υλικού εις βάρος του πνευματικού και ηθικού πολιτισμού συνεπάγεται την βαθύτατη ηθική κρίση που ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνίες.

Β. Η στάση των νέων

•    Ανθρωπιστική παιδεία που θα συμβάλλει στην ολόπλευρη καλλιέργεια της προσωπικότητας τους και θα τους οδηγήσει στην πνευματική, ψυχική και ηθική τους ανύψωση.

•    Πολιτικοποίηση χάρη στην οποία διαμορφώνουν μια ώριμη πολιτική  σκέψη διεκδικώντας το δικαίωμα τους στην συμμετοχή και στην αγωνιστική δράση.

•    Απομάκρυνση απ' την υλιστική νοοτροπία καθώς και από τον άκρατο ατομικισμό και ωφελιμισμό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες.

•    Υιοθέτηση ανθρωπιστικών αρχών και αξιών

•    Καλλιέργεια πολιτισμικής συνείδησης μέσα απ' την γνώση της αξίας του πολιτισμού, της παράδοσης και της ιστορίας, που αποτελούν και τα πιο ασφαλή μέσα θωράκισης του σύγχρονου ανθρώπου.

Γενικότερα προβάλλεται ως αναγκαία η συνειδητοποίηση από τους νέους της κρίσης του σημερινού πολιτισμού η οποία μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για δράση και συμμετοχή.