Ο άνθρωπος στις μέρες μας από κύριος έχει καταντήσει δούλος των δημιουργημάτων του. Η μηχανή τον έχει κυριολεκτικά αιχμαλωτίσει. Και τα αποτελέσματα γίνονται όλο και πιο φανερά: Ο κίνδυνος να μεταβληθεί ο πλανήτης μας, σε περίπτωση νέου πολέμου, σ’ ένα απέραντο νεκροταφείο κάτω από ένα ατελείωτο όγκο ερειπίων δεν είναι καθόλου απίθανος. Εντωμεταξύ η μόλυνση του περιβάλλοντος παίρνει διαστάσεις αυτόχρημα επικίνδυνες. Διαταράσσεται με αυξανόμενο διαρκώς ρυθμό η οικολογική ισορροπία τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας εξακολουθεί να λιμοκτονεί παρά την αφθονία των υλικών αγαθών στις προηγμένες χώρες. Το άγχος γίνεται το μονιμότερο ψυχικό κλίμα του ανθρώπου. Και αναρωτιέται κανένας: Πού οφείλεται η κατάσταση αυτή;
Η απάντηση για όποιον έχει τη δύναμη να βλέπει καθαρά και απροκάλυπτα δεν είναι «δύσκολη». Το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στον τεχνικό και τον πνευματικό πολιτισμό έχει διευρυνθεί πολύ –και συνεχώς διευρύνεται περισσότερο. Ενώ ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητος προς τα εμπρός, ο πνευματικός μένει στάσιμος, αν δεν υποχωρεί κιόλας. Απόδειξη η ηθική κρίση που μαστίζει τις συνειδήσεις αλλά και τις κοινωνίες του καιρού μας. Οι πνευματικές αξίες του αληθινού, του ωραίου, του αγίου δεν καλλιεργούνται με την ένταση που επιβάλλει η τόσο προχωρημένη τεχνολογία μας, ώστε να επέλθει κάποια εξισορρόπηση. Ο άνθρωπος σήμερα θηρεύει με επιμονή «το παραχρήμα», το άμεσα χρήσιμο. Έτσι, όμως, παύει πια να ακούγεται η φωνή της αιωνιότητας. Ωστόσο, η μόνη και αδιατίμητη περιουσία του είναι πάντα ένας σπόρος ακριβώς αυτής της αιωνιότητας που είναι ριγμένος μέσα του και που τόσο τον έχει περιφρονήσει.
Καιρός για μια στροφή λοιπόν, ώστε να καταστεί δυνατή η υπερνίκηση των αντιφάσεων της εποχής μας. Φυσικά η στροφή αυτή δε σημαίνει επιπόλαια περιφρόνηση ή συγκράτηση του τεχνικού πολιτισμού, μια συγκράτηση που ούτε εφικτή, ούτε σκόπιμη είναι. Τη λύση στο πρόβλημα θα μπορούσε να τη δώσει μόνο η σωστή ιεράρχηση στις διάφορες πολιτιστικές αξίες. Ο πνευματικός πολιτισμός πρέπει να αποτελέσει το θεμέλιο του τεχνικού πολιτισμού. Έτσι ο άνθρωπος θα ξαναγίνει κύριος της μηχανής και γενικότερα των τεχνικών του επιτευγμάτων. Η επιστήμη θα ξαναβρεί τον αρχικό και κύριο σκοπό της, που είναι η ανεύρεση του αληθινού και όχι του απλώς ωφέλιμου. Θα ξανανθίσει η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και η πρώτη ρίζα της, η πίστη στο Θεό, με αποτέλεσμα να ξεπεραστούν οι φοβίες, το άγχος και η ανασφάλεια του σημερινού ανθρώπου. Ο πνευματικός πολιτισμός στην ουσία του είναι βέβαια ένα ζωντανό βίωμα και για τούτο δεν καλλιεργείται εύκολα. Απαιτείται αγώνας. Στο σημείο όμως που έχουμε φτάσει αξίζει να γίνει ένα τέτοιο αγώνισμα: Είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Ι. Α. Νικολαΐδης
Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ
Α. Να δοθεί η περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.
Μονάδες 25
Β.1 α. Ποια είναι τα δομικά μέρη της πρώτης παραγράφου;
β. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η ίδια παράγραφος;
Μονάδες 6
Β.2 ατελείωτο, αυτόχρημα, απροκάλυπτα, ψαλίδα, υποχωρεί, θηρεύει, παραχρήμα, εφικτή: Να δοθούν συνώνυμα για τις παραπάνω λέξεις.
Μονάδες 8
Β.3 Να αναφέρετε τέσσερα παραδείγματα μεταφορικού - εικονοπλαστικού λόγου από το κείμενο που σας δόθηκε.
Μονάδες 4
Β.4 «Ο άνθρωπος σήμερα θηρεύει με επιμονή «το παραχρήμα», το άμεσα χρήσιμο». Να αναπτύξετε το νόημα της παραπάνω περιόδου σε μια παράγραφο 70 – 80 λέξεων.
Μονάδες 10
Β.5 Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το παραπάνω κείμενο; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.
Μονάδες 7
Γ. Ως νέοι της τεχνοκρατικής εποχής μας διαπιστώνετε ότι η τεχνολογική πρόοδος και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δε συμβαδίζουν πάντα με τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Αρθρογραφώντας στη σχολική σας εφημερίδα να αναζητήσετε τις αιτίες του φαινομένου και να εξετάσετε αν υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισής του. (500-600 λέξεις)
Μονάδες 40
Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ
Α. Ο συγγραφέας του κειμένου διατυπώνει τους προβληματισμούς του σχετικά με τη στασιμότητα του πνευματικού πολιτισμού σε αντίθεση με την ανάπτυξη του τεχνικού. Αρχικά, επισημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι υποχείριο των τεχνολογικών επιτευγμάτων του, γεγονός που έχει επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του πλανήτη αλλά και στην ψυχολογία του ατόμου. Αυτό οφείλεται στην κυριαρχία του τεχνικού επί του πνευματικού πολιτισμού λόγω του ανθρώπινου ωφελιμισμού, ο οποίος αγνοεί «την πνευματική περιουσία του». Προτείνει λοιπόν, την επανιεράρχηση των πολιτιστικών αξιών και την καταβολή προσπάθειας, ώστε ο πνευματικός πολιτισμός να γίνει η βάση του τεχνικού πολιτισμού, προκειμένου ο άνθρωπος να κυριαρχήσει στα τεχνικά επιτεύγματά του και να απαλλαγεί από το άγχος και την ανασφάλεια.
Β.1 α. Δομικά μέρη:
«Ο άνθρωπος…αιχμαλωτίσει» → Θεματική πρόταση.
«Η μηχανή…ανθρώπου» → Λεπτομέρειες / Σχόλια.
«Και αναρωτιέται…αυτή;» → Κατακλείδα.
Με την ερώτηση που παρατίθεται στην κατακλείδα επιτυγχάνεται η συνοχή και η συνεκτικότητα μεταξύ πρώτης και δεύτερης παραγράφου.
β. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των αιτίων και των αποτελεσμάτων. Στην αρχή επισημαίνεται το γεγονός ότι ο άνθρωπος «έχει καταντήσει δούλος των δημιουργημάτων του» και καταγράφεται η βασική αιτία που τον έχει οδηγήσει στην κατάσταση αυτή: η μηχανή. Στο εσωτερικό της παραγράφου ο κειμενογράφος, για να τεκμηριώσει την άποψή του, καταγράφει αναλυτικά τα αποτελέσματα της αιχμαλωσίας του ανθρώπου στον πολιτισμό της μηχανής.
Β.2 ατελείωτος → ατέρμονος
αυτόχρημα → πραγματικά
απροκάλυπτα → απροσχημάτιστα
ψαλίδα → διαφορά
υποχωρεί → ενδίδει
θηρεύει → κυνηγά
παραχρήμα → αμέσως
εφικτή → κατορθωτή
Β.3 - να μεταβληθεί ο πλανήτης μας … σ’ ένα απέραντο νεκροταφείο
- ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητος προς τα εμπρός
- είναι πάντα ένας σπόρος της αιωνιότητας που είναι ριγμένος μέσα του
- θα ξανανθίσει η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και η πρώτη ρίζα της, η πίστη στο θεό.
Β.4 Το υπερκαταναλωτικό κλίμα που χαρακτηρίζει τους καιρούς μας έχει επιβάλει έναν τρόπο ζωής όπου πρυτανεύει ο ωφελιμισμός, η χρησιμοθηρία. Ο σύγχρονος άνθρωπος, ταγμένος στο κυνήγι της ύλης, η απόκτηση της οποίας αποτελεί αυτοσκοπό και υπέρτατη αξία, όχι μόνο αδιαφορεί για τη μύησή του σε διαχρονικές, δοκιμασμένες στο χρόνο αξίες, αλλά τις υποτιμά ως κάτι αμιγώς θεωρητικό, ρομαντικό και πρακτικά άχρηστο. Ακόμα και η αυταξία της πνευματικής καλλιέργειας αντιμετωπίζεται ως ένα επενδυτικό προϊόν, το οποίο βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μεταφράζεται σε χρηματικές απολαβές.
Β.5 Το κείμενο του Ι. Α. Νικολαΐδη ανήκει στο γραμματειακό είδος του δοκιμίου, και μάλιστα του αποδεικτικού. Ο δοκιμιογράφος πραγματεύεται ένα θέμα κοινωνικού προβληματισμού: τη δυσανάλογη ανάπτυξη τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού, απευθύνεται σε ευρύ αναγνωστικό κοινό και σκοπός του είναι να προβληματίσει και να πείσει για την ορθότητα των απόψεών του. Στην προσπάθειά του αυτή επιστρατεύει κατ’ εξοχήν την επίκληση στη λογική, καταθέτοντας επιχειρήματα και τεκμήρια. Η οργάνωση των ιδεών και των επιχειρημάτων του είναι λογική, ενώ τα μέρη του κειμένου είναι ευδιάκριτα. Τέλος, η λειτουργία της γλώσσας είναι αναφορική, ταυτόχρονα όμως παρατηρείται και η χρήση μεταφορικών φράσεων.
Γ. «Το οξύμωρο της ευημερίας»
Η τεχνοκρατική εποχή που διανύουμε αναδεικνύει ένα διφορούμενο φάσμα επιδράσεων, καθώς ο τεχνικός πολιτισμός παρουσιάζει δυσανάλογη ανάπτυξη σε σχέση με τον πνευματικό κι ηθικό πολιτισμό. Το γεγονός αυτό υπονομεύει την ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Και προκειμένου να αποκατασταθεί μια ισορροπία μεταξύ τεχνικής και ποιότητας ζωής, χρειάζεται πρώτα απ’ όλα να αναζητηθούν τα αίτια αυτής της αντίφασης:
► Η αιφνίδια εμφάνιση της τεχνολογίας και ακόμη περισσότερο η ολοένα και γρηγορότερη πρόοδός της αιφνιδίασε τον άνθρωπο και τον βρήκε απροετοίμαστο να την αξιοποιήσει θετικά.
► Η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση του έδωσε μεν δύναμη και αυτοπεποίθηση, αλλά και τον μετέτρεψε σε ένα αλαζόνα, υπερφίαλο δυνάστη, ο οποίος επιδεικνύει ασυλλόγιστα τη δύναμή του εις βάρος τόσο του περιβάλλοντος, όσο και των συνανθρώπων του.
► Η σημερινή παιδεία έχει τεχνοκρατικό προσανατολισμό, ενώ στερείται ολοένα και περισσότερο του ανθρωπιστικού περιεχομένου της, γεγονός που οδηγεί στην εσφαλμένη αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων.
► Ο αλλοτριωμένος, μαζοποιημένος σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει απογυμνωμένος από ηθικές αρχές και αξίες και συνεπώς είναι ανίκανος να διαχωρίσει το καλό από το κακό.
► Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα συνδέονται άρρηκτα με την ογκώδη παραγωγή, προώθηση και κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τεχνολογικών προϊόντων, οδηγώντας στην όξυνση υπερκαταναλωτισμού και στην ταυτόχρονη υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής.
► Οι πολιτικές σκοπιμότητες παραγκώνισαν την αξία του ανθρωπισμού. Ο άνθρωπος αντί να είναι στο επίκεντρο της πολιτικής μέριμνας, γίνεται τακτικά στόχος πολεμικών επιχειρήσεων. Η τεχνική του 21ου αιώνα βρίσκει εφαρμογή σε υπερσύγχρονους πολεμικούς εξοπλισμούς.
Γίνεται επομένως σαφές, μέσα από τα παραπάνω αίτια σχετικά με τη διάσταση τεχνικού πολιτισμού και ποιότητας ζωής, ότι θα πρέπει να προταθούν τρόποι αντιμετώπισής της, έτσι ώστε να επέλθει η επιθυμητή ισορροπία προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Απαιτείται λοιπόν:
► Συνειδητοποίηση από πλευράς του ατόμου ότι η τεχνολογική ανάπτυξη και τα επιτεύγματα του τεχνικού πολιτισμού, δεν είναι παρά το μέσο, το όργανο στη διάθεσή του και άρα μόνο ως τέτοιο πρέπει να χρησιμοποιείται.
► Επανιεράρχηση των προτεραιοτήτων και αξιών στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, αναζήτηση του μέτρου και της ποιότητας ζωής > απόρριψη του υλικού ευδαιμονισμού και της αλόγιστης κατανάλωσης.
► Απαίτηση για κοινωνικό έλεγχο αναφορικά με τη χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων > συλλογική δραστηριοποίηση πολιτών για τη δημιουργία κοινωνικοπολιτικών θεσμών σχετικά με τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό της τεχνολογίας.
► Επανακαθορισμός του πρωταρχικού ρόλου της ανθρωπιστικής παιδείας, ως κεντρικού άξονα για τον εξανθρωπισμό της τεχνολογικής κοινωνίας > κυριαρχία των ανθρωπιστικών αρχών, αξιών, ιδανικών > συμπόρευση με την τεχνολογική πρόοδο.
► Επίτευξη της ποιότητας ζωής μέσα από τη σύμμετρη ανάπτυξη των διαστάσεων του σύγχρονου πολιτισμού > ο επανακαθορισμός των στόχων του πολιτισμού και η κατάρριψη του «μύθου» της προόδου με κάθε θυσία κρίνεται άμεσος και επιβεβλημένος.
► Μεταβολή της στάσης των πνευματικών ανθρώπων και επιστημόνων από τη θέση «η επιστήμη για την επιστήμη» > υποστήριξη με κάθε μέσο και τρόπο του ανθρωπιστικού ιδεώδους και κατ’ επέκταση της ποιότητας ζωής > αφύπνιση του κοινωνικού συνόλου.
► Ανάπτυξη της διεθνούς, διακρατικής επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας > αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων που απορρέουν από τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο.
Η μηχανή αποτελεί απλά ένα μέσο που μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των υλικών όρων της ζωής του ανθρώπου και στην αναβάθμιση της ποιότητάς της, είτε να οδηγήσει στη δημιουργία ποικίλων προβλημάτων με δραματικές επιπτώσεις στη ζωή ολόκληρου του πλανήτη. Η αρνητική ή θετική χρησιμοποίηση της τεχνολογίας επαφίεται αποκλειστικά στον ίδιο τον άνθρωπο.
πηγή: φροντιστήριο ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου