Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να παρουσιάσετε τους παράγοντες που οδήγησαν στην αγροτική μεταρρύθμιση του 1917.
Κείμενο Α
[ … ] Η αρχής της αγροτικής μεταρρύθμισης εξαγγέλθηκε στα 1917 στη Θεσσαλονίκη. [ … ]. Αρκετές υποθέσεις προτείνονται προκειμένου να ορμηνευθεί η επιλογή της συγκεκριμένης στιγμής για την εξαγγελία της μεταρρύθμισης. Έγινε λόγος για «λύση επιβαλλόμενη από τις ανάγκες του εμφυλίου πολέμου» τον οποίο διεξήγε η στρατιωτική κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης κατά του κράτους της Αθήνας. Κατ’ άλλους η μεταρρύθμιση επισπεύσθη εξαιτίας της εμφάνισης του μπολσεβικικού κινδύνου. Εν πάση περιπτώσει, μεταξύ των ποικίλων ερμηνειών που δόθηκαν, μπορούμε χωρίς να απορρίψουμε τις άλλες, να συγκρατήσουμε ιδιαιτέρως την ακόλουθη: η αγροτική μεταρρύθμιση αποφασίστηκε σε μια στιγμή σοβαρότατης πτώσης του εξωτερικού εμπορίου: η πτώση αυτή είχε προκληθεί από τον θαλάσσιο αποκλεισμό τον οποίο είχαν επιβάλει οι δυτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, προκειμένου να την υποχρεώσουν να εισέλθει στον πόλεμο με το μέρος της Αντάντ. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο αποκλεισμός της Ελλάδας λειτούργησε, από οικονομική άποψη, ως ένας αυθόρμητος προστατευτισμός, τόσο υπέρ της εθνικής βιομηχανικής παραγωγής όσο και επ’ ωφελεία των εγχώριων σιτηρών. Είναι προφανές ότι η συγκυρία αυτή έθεσε εκ νέου και με οξύτατο τρόπο το ζήτημα των τσιφλικιών. Το γεγονός ότι μια «επαναστατική» στρατιωτική κυβέρνηση υπό την αιγίδα των γαλλικών στρατευμάτων του μακεδονικού μετώπου ήλθε να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, δηλαδή στο κέντρο των βορείων ελληνικών επαρχιών που κυριαρχούντο απ’ τα τσιφλίκια, προσέδωσε έναν επείγοντα χαρακτήρα στο πρόβλημα της οριστικής ρύθμισης του γαιοκτητικού ζητήματος …
Κ. Βεργόπουλος, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα, Η κοινωνική ενσωμάτωση
της γεωργίας,εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1975, σελ 173 – 174.
Κείμενο Β
Πίσω από τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις κρυβόταν αναμφίβολα ο φόβος της επαναστάσεως. Μετά από έξι χρόνια σχεδόν αδιάκοπου πολέμου οι βαλκανικοί λαοί έπασχαν από πολεμικό κάματο και απογοήτευση. Η επανάσταση στη Ρωσία και η εξάπλωση του μπολσεβικισμού στην Ουγγαρία και σε άλλα τμήματα της κεντρικής Ευρώπης, έσειε το φάσμα ενός επαναστατικού κύματος που θα σάρωνε ολόκληρη την βαλκανική χερσόνησο. Ο φόβος αυτός ανάγκασε … την καθεστηκυία τάξη σε κάθε χώρα να πραγματοποιήσει αγροτικές μεταρρυθμίσεις με την ελπίδα ότι θα λειτουργούσαν ως αλεξικέραυνο μέσα στην επαναστατική θύελλα.
L. S. Stavrianos, The Balkans since 1453, New York Press, New York 1958.
Στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών,
τόμος ΙΕ΄, σελ. 302 – 303
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 φαίνεται ότι ήταν ποικίλοι.
Ένας πρώτος παράγοντας είχε σίγουρα να κάνει με τη στήριξη και τον πολλαπλασιασμό των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές, δηλαδή σε όλα εκείνα τα εδάφη που είχαν ενσωματωθεί στην Ελλάδα πρόσφατα, στα 1912 – 1913, κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.
Σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση, η εξαγγελία της αγροτικής μεταρρύθμισης υπαγορεύθηκε από τις συνθήκες ακήρυχτου πολέμου που είχε διαμορφώσει η επικρότηση του Εθνικού Διχασμού, δηλαδή η σύγκρουση βενιζελικών – κωνσταντινικών. Κατά τους υποστηρικτές αυτής της άποψης, η βενιζελική κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης υποχώρησε στην εξαγγελία της αγροτικής μεταρρύθμισης αποσκοπώντας στο να κερδίσει την υποστήριξη των αγροτικών στρωμάτων, που αποτελούσαν την πλειονότητα των κατοίκων τόσο της Θεσσαλίας όσο και της Μακεδονίας.
Ορισμένοι άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η εξαγγελία της αγροτικής μεταρρύθμισης προωθήθηκε το 1917 επειδή ο Βενιζέλος έκρινε ότι υπήρχε κίνδυνος διάδοσης και στην Ελλάδα του «μπολσεβικικού κινδύνου», δηλαδή των κουμουνιστικών ιδεών, και έκρηξης κοινωνικής επανάστασης. Ο κίνδυνος αυτός εντεινόταν στην Ελλάδα και εξαιτίας της ύπαρξης μεγάλου αριθμού προσφύγων. Σύμφωνα με τον Stavrianos (κείμενο Β), που υποστηρίζει αυτή την άποψη, «η επανάσταση στη Ρωσία και η εξάπλωση του μπολσεβικισμού στην Ουγγαρία και σε άλλα τμήματα της κεντρικής Ευρώπης, έσειε το φάσμα ενός επαναστατικού κύματος που θα σάρωνε τη βαλκανική χερσόνησο». Αντιμέτωπες λοιπόν, με αυτόν τον κίνδυνο, οι ηγεσίες των χωρών προχώρησαν σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις «με την ελπίδα ότι θα λειτουργούσαν ως αλεξικέραυνο μέσα στην επαναστατική θύελλα», δηλαδή θα εκτόνωναν τις κοινωνικές εντάσεις.
Τέλος, σύμφωνα με μια άποψη, που υποστηρίζεται από τον Κ. Βεργόπουλο (κείμενο Α), σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα οικονομικά κίνητρα. Η επιβολή θαλάσσιου αποκλεισμού στην Ελλάδα από τις δυτικές δυνάμεις κατά την κορύφωση του Διχασμού είχε οδηγήσει στην ουσιαστική διακοπή των εισαγωγών με αποτέλεσμα την εκτίναξη των τιμών των εγχώριων σιτηρών στα ύψη. Η κατάσταση αυτή επανέφερε στην επικαιρότητα – και μάλιστα με οξύτητα – το ζήτημα των τσιφλικιών, οι ιδιοκτήτες των οποίων καρπώνονταν – και συχνά οι ίδιοι προκαλούσαν – τις αυξήσεις στις τιμές των σιτηρών. Καθώς λοιπόν, το πρόβλημα γινόταν όλο και πιο έντονο, η λύση γινόταν επιτακτική. Δεν είναι λοιπόν, συμπτωματικό το ότι τις γενναίες και άμεσες αποφάσεις που απαιτούνταν πήρε τελικά η βενιζελική «κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης», μια «επαναστατική» στρατιωτική κυβέρνηση σε συνθήκες πολεμικές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου