Λατινικά Γ Λυκείου: Μάθημα 41 Μετάφραση - Γραμματική - Συντακτικό

ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ,ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit.  Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore: “tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum”.

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, που έζησαν στα πολύ παλιά χρόνια, κι οι Οράτιοι, πολύ παλιότεροί τους, μιλούσαν με τους συγχρόνους τους καθαρά και με διαύγεια. Δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών, που λένε πως είναι οι πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας, αλλά τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς γλώσσα που έχει πέσει σε αχρηστία εδώ και πολλά χρόνια, σαν να μιλούσες τώρα με τη μάνα του Ευάνδρου, επειδή δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Ανόητε άνθρωπε, γιατί δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θες; Λες όμως πως σου αρέσουν τα παλιά τα χρόνια, γιατί είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι λοιπόν, να ζεις, όπως οι παλιοί, αλλά έτσι να μιλάς, όπως οι σύγχρονοί μας. Και να έχεις πάντα στη μνήμη σου και στην καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας: «Σαν το σκόπελο απόφευγε τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη».

Λεξιλογικη Και Γραμματικη Αναλυση

Curius – Curii (i) = αρς. 2^ης ο Κούριος    >  Προσοχη  α) το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό β) στην κλητική του ενικού Curi.

Fabricius – Fabricii (i) = αρς. 2^ης ο Φαβρίκιος    >  Προσοχη  α) το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό β) στην κλητική του ενικού Fabrici.

antiquissimus – a – um = επίθ. 2^ης (υπερθετικός βαθμός του επιθέτου antiquus – a – um): αρχαιότατος – η – ο    à {Παραθετικα:   Θετ:  antiquus – a – um    Συγρ: antiquior – ius    Υπερθ:  antiquissimus – a – um }.[1]

Horatius – Horatii (i) = αρς. 2^ης ο Οράτιος    >  Προσοχη  α) το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό β) στην κλητική του ενικού Orati.

plane = τροπικό επίρρημα: καθαρά    >   Παραθετικα Επιρρηματοσ: Θετ: plane Συγρ: planius Υπερθ: planissime}.

dilucide = τροπικό επίρρημα: με διαύγεια    >   Παραθετικα Επιρρηματοσ: Θετ: dilucide Συγρ: dilucidius Υπερθ:  dilucidissime}.

loquor – locutus sum – (locutum) – loqui = αποθετικό 3^ης μιλώ.

Sicani – Sicanorum = αρς. 2^ης οι Σικανοί      >  το ουσιαστικό ως όνομα λαού ή έθνους δε σχηματίζει ενικό.

Pelasgi – Pelasgorum = αρς. 2^ης οι Πελασγοί    >  το ουσιαστικό ως όνομα λαού ή έθνους δε σχηματίζει ενικό.

primus – a – um = επίθ. 2^ης [υπερθετικός βαθμός του επιθέτου που σχηματίζεται από την πρόθεση prae (= εμπρός)]: πρώτος – η – ο    > Παραθετικα επιθετου:   Θετ: prae Συγρ:  prior – ius   Υπερθ: primus – a – um     Παραθετικα Επιρρηματοσ: Θετ:  prae   Συγρ: prius   Υπερθ:  primum ή primo}.

colo – colui – cultum – colere = 3^ης καλλιεργώ, κατοικώ, φροντίζω.

aetas – aetatis = θηλ. 3^ης ηλικία    >  Προσοχη:  στη γενική πληθυντικού aetatium και aetatum.

utor – usus sum – (usum) – uti = αποθετικό 3^ης χρησιμοποιώ.

autem αντιθετικός σύνδεσμος: εξάλλου.

proinde quasi = παραβολικός σύνδεσμος: σαν να.

mater – matris = θηλ. 3^ης μητέρα  > Προσοχη:  στη γενική πληθυντικού matrum.

Evander – Evandri = αρς. 3^ης ο Εύανδρος    >  το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό.

sermon – sermonis = αρς. 3^ης λόγια, λόγος.

abhinc = χρονικό επίρρημα: εδώ και.

obsoletus – a – um  = επίθ. 2^ης απαρχαιωμένος – η – ο, ξεπερασμένος – η – ο [2]    > Παραθετικα επιθετου:   Θετ: obsoletus – a – um  Συγρ:  obsoletior – ius   Υπερθ: δεν εχει     Παραθετικα Επιρρηματοσ: Θετ:  obsolete   Συγρ: obsoletius   Υπερθ: δεν εχει}.

intellego – intellexi – intellectum – intellegere (inter + lego: διαβάζω) = 3^ης καταλαβαίνω[3].

quin = ερωτηματικό επίρρημα: πως δεν; γιατί δεν;

ineptus – a – um = επίθ. 2^ης άκαιρος, ανόητος – η – ο    >  {Παραθετικα:   Θετ:  ineptus – a – um    Συγρ: ineptior – ius    Υπερθ:  ineptissimus – a – um }.

taceo – tacui – tacitum – tacere = 2^ης σωπαίνω.

consequor – consecutus sum – (consecutum) – consequere (cum + sequor: ακολουθώ) = αποθετικό 3^ης πετυχαίνω.

antiquitas – antiquitatis = θηλ. 3^ης αρχαιότητα.

honestus – a – um = επιθ. 2^ης τιμημένος – η – ο, αξιοπρεπής, - ές    >  {Παραθετικα:   Θετ:  honestus – a – um    Συγρ:   honestior – ius    Υπερθ:  honestissimus – a – um }.

modestus – a – um = επίθ. 2^ης σεμνός, κόσμιος – α – ο    >  {Παραθετικα:   Θετ:  modestus – a – um    Συγρ:   modestior – ius    Υπερθ:  modestissimus – a – um }.

ergo = συμπερασματικός σύνδεσμος: άρα, λοιπόν, επομένως.

vivo – vixi – victum – vivere = 3^ης ζω.

pector – pectoris = ουδ. 3^ης στήθος, καρδιά.

tamquam = παραβολικός σύνδεσμος: όπως, σαν, ως.

scopulus – scopuli = αρς. 2^ης βράχος.

fugio – fugi – fugitum – fugere = 3^ης αποφεύγω, φεύγω.

insolens – insolentis = επίθ. 3^ης 3^γενές και 1^{κατάληκτο} ασυνήθιστος – η – ο    > Παραθετικα επιθετου:   Θετ: insolens – ntis   Συγρ:  insolentior – ius   Υπερθ:    insolentissimus – a – um   Παραθετικα Επιρρηματοσ: Θετ:  insolenter   Συγρ: insolentius   Υπερθ:  insolentissime}.

inauditus – a – um = επίθ. 2^ης ανήκουστος, πρωτάκουστος – η- ο   > Παραθετικα επιθετου:   Θετ: inauditus – a – um  Συγρ:  inauditior – ius   Υπερθ: δεν εχει}.

Συντακτικη Αναλυση

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt = κύρια πρόταση

locuti sunt = ρήμα    Curius, Fabricius, Horatii = υποκείμενα του ρήματος    viri = παράθεση στα Curius και Fabricius    antiquissimi = επιθετικός προσδιορισμός στο viri      antiquiores = επιθετικός προσδιορισμός στο Horatii    his = αφαιρετική συγκριτική από το antiquiores    plane = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου    dilucide = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου     cum suis = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κοινωνία (σε θέση αντικείμενο του ρήματος).

non Sicanorum aut Pelasgorum sed aetatis suae verbis utebantur = κύρια πρόταση

utebantur = ρήμα     Curius, Fabricius, Horatii (ενν.) = υποκείμενα του ρήματος    verbis = αντικείμενο του ρήματος     Sicanorum, Pelasgorum = γενικές κτητικές από το verbis    aetatis = γενική κτητική στο verbis    suae = επιθετικός προσδιορισμός στο aetatis.

qui primi coluisse Italiam dicuntur = αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στα Sicanorum και Pelasgorum. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui (qui – quae – quod) και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός.

dicuntur = ρήμα    qui = υποκείμενο του ρήματος και υποκείμενο του απαρεμφάτου coluisse (ταυτοπροσωπία)    coluisse = ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος     Italiam = αντικείμενο του απαρεμφάτου coluisse    primi = επιρρηματικό κατηγορούμενο  που δηλώνει χρονική σειρά στο qui.

tu autem sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris = κύρια πρόταση

uteris = ρήμα    tu = υποκείμενο του ρήματος     sermone = αντικείμενο του ρήματος     obsoleto = επιθετικός προσδιορισμός στο sermone    abhinc = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου    annis = αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς από το abhinc    multis = επιθετικός προσδιορισμός στο annis    iam = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου    [abhinc multis annis = abhinc multos annos ή ante  hos multos annos].

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris = υποθετική παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο proinde quasi. Εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (loquaris) γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (uteris) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

loquaris = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     cum matre = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κοινωνία (με θέση αντικείμενο του ρήματος)    Evandri = γενική κτητική στο matre    nunc = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

quod neminem scire atque intellegere vis = αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (vis)  γιατί εκφράζει πραγματική αιτιολογία.

vis = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     scire, intellegere = τελικά απαρέμφατα, αντικείμενα του ρήματος     neminem = υποκείμενο των απαρεμφάτων scire και intellegere    [αντικείμενο των απαρεμφάτων η πλάγια ερωτηματική πρόταση που ακολουθεί].

quae dicas = δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση άμεσο αντικείμενο των απαρεμφάτων scire και intellegere της προηγούμενης πρότασης. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Ο χρόνος είναι ενεστώτας (dicas), γιατί εξαρτάται από τα scire και intellegere που εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο (vis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

dicas = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     quae = αντικείμενο του ρήματος.

quin homo inepte, taces = ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας (κύρια πρόταση). Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quin, εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό.

taces = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     homo = κλητική προσφώνηση    inepte = επιθετικός προσδιορισμός στο homo    quin = επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

ut consequaris = δευτερεύουσα τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές γιατί δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο, χρόνου ενεστώτα (consequaris), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (taces) και δηλώνει σκοπό σύγχρονο στο παρόν και το μέλλον.

consequaris = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος    [αντικείμενο του ρήματος είναι η αναφορική πρόταση που ακολουθεί].

quod vis = δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, αντικείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας τελική πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod (qui – quae – quod) και εκφέρεται με οριστική (vis) γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός.

vis = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος και υποκείμενο του απαρεμφάτου consequari     consequari (ενν.) = τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος      quod =αντικείμενο του απαρεμφάτου consequari.

sed antiquitatem tibi placere dicis = κύρια πρόταση

dicis = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     placere = ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος     antiquitatem = υποκείμενο του απαρεμφάτου placere    tibi = αντικείμενο του απαρεμφάτου placere.

quod honesta et bona et modesta sit = δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία, χρόνου ενεστώτα (sit)  γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (dicis) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

sit = ρήμα     antiquitas (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     honesta, bona, modesta = κατηγορούμενα στο υποκείμενο του ρήματος.

sic ergo vive = κύρια πρόταση

vive = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     sic = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

ut viri antiqui (vivebant ενν.) = δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το τροπικό sic.

vivebant =(ενν.) = ρήμα    viri = υποκείμενο του ρήματος    antiqui = επιθετικός προσδιορισμός στο viri.

sed sic loquere = κύρια πρόταση

loquere = ρήμα    tu = υποκείμενο του ρήματος    sic = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

ut viri aetatis nostrae (loquuntur ενν.) = δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο ut και εκφράζει τρόπο. Εκφέρεται με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δυο καταστάσεις που θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το τροπικό sic.

loquuntur (ενν.) = ρήμα     viri = υποκείμενο του ρήματος     aetatis = γενική κτητική στο viri    nostrae = επιθετικός προσδιορισμός στο aetatis.

atque id habe semper in memoria et in pectore = κύρια πρόταση επιθυμίας.

habe = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     id = αντικείμενο του ρήματος     in memoria = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου (μεταφορικά)    in pectore = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου (μεταφορικά)    semper = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

quod a C. Caesare scriptum est  = δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο id της κύριας πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod (qui – quae – quod) και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό. Ο παρακείμενος δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα της κύριας: ενεστώτας (scriptum est).

scriptum est = ρήμα    quod = υποκείμενο του ρήματος     a Caesare = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου    [το ποιητικό αίτιο δηλώνεται εμπρόθετα γιατί πρόκειται για έμψυχο]

tamquam scopulum = δευτερεύουσα παραβολική υποθετική πρόταση σε βραχυλογική μορφή με το παραβολικό – υποθετικό σύνδεσμο tamquam και ένα ουσιαστικό. Η φράση ισοδυναμεί με την πρόταση: tamquam scopulum (sit). Η πρόταση εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (fugias) και δηλώνει το δυνατό στο παρόν και μέλλον. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το τροπικό sic.

sit (ενν.) = ρήμα    verbum (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     scopulum = κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρήματος      [Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε τη φράση χρησιμοποιώντας το ίδιο ρήμα με αυτό της κύριας, με την οποία γίνεται η υποθετική σύγκριση: tamquam scopulum (fugias) > fugias = ρήμα    tu (ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     scopulum = αντικείμενο του ρήματος.]

sic fugias verbum insolens atque inauditum = κύρια πρόταση

fugias = ρήμα    tu =(ενν.) = υποκείμενο του ρήματος     verbum = αντικείμενο του ρήματος     insolens, inauditum = επιθετικοί προσδιορισμοί στο verbum    sic = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

---

[1] Σχολική Γραμματική σελίδα 38 § 52, σημείωση: όσα επίθετα λήγουν σε –quus σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά.

[2] Ουσιαστικά πρόκειται για την ουσιαστικοποιημένη μετοχή του ρήματος obsolesco – osolevi – obsoletum – obsolescere 3^ης  (= παλιώνω, αχρηστεύομαι).

[3] Ο ενεστώτας είναι και intelligo.