Έκθεση Γ Λυκείου: Η κρίση των ανθρωπιστικών οργανώσεων

Η χρηματοδότηση τους είναι πια όχι μόνο λαϊκή αλλά και «επίσημη», από κυβερνήσεις και διεθνείς ορ­γανισμούς. Και «επαγγελματική», με μεγάλες διαφημιστικές επενδύσεις για την προσέλκυση χορηγών και συνδρομητών. Οι σχέσεις τους με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είναι, από καιρό πλέον, αθώες: χρηματοδοτούν συχνά δημοσιογραφικές αποστολές εκεί όπου αυτές (και όχι οι δημοσιογράφοι) επιλέ­γουν για την προβολή τους. Ο λόγος για τις περίφημες «μη κυβερνητικές οργανώσεις», όλες «χωρίς σύ­νορα» αλλά όχι και χωρίς χαρακώματα, που δίνουν όμως την καλή μάχη για την ανθρωπιά εκεί όπου δεν υπάρχει: σε πολέμους, σε περιοχές που έχουν υποστεί καταστροφές, που υποφέρουν από την πείνα ή τις επιδημίες.

Η ιδέα των ανθρωπιστικών αποστολών και δραστηριοτήτων είναι τόσο ισχυρή που οι πολιτικοί προ­σπαθούν, ψευδεπίγραφα, να την εντάξουν ακόμα και στις πολεμικές τους επιχειρήσεις. Το διαπιστώσα­με σε όλα τα πρόσφατα μέτωπα, και τώρα το διαπιστώνουμε στο Ιράκ. Ταυτόχρονα όλες οι κυβερνήσεις που θέλουν να κρύψουν αλήθειες και εγκλήματα φροντίζουν να κατηγορούν τους εθελοντές των αν­θρωπιστικών αποστολών ότι στην πραγματικότητα είναι είτε κατάσκοποι είτε συνένοχοι των αντιπάλων τους, του εσωτερικού ή εξωτερικού εχθρού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πόλεμος στο Κόσοβο προκάλεσε όχι μόνο τις γνωστές «παράπλευρες ζη­μιές» αλλά και μια μεγάλη κρίση στις σχέσεις του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με την κεντρική οργάνωση και τις διοικήσεις των άλλων εθνικών τμημάτων. Η κρίση αυτή (οι ευθύνες του ελλη­νικού τμήματος είναι δεδομένες, έστω κι αν δεν είναι αποκλειστικές) αποκάλυψε βασικές λειτουργικές α­δυναμίες, εθνικιστικές τάσεις και αντιπαλότητες σε μιαν οργάνωση που δεν μπορεί να λειτουργήσει «ε­ντός συνόρων» ακόμα και όταν, όπως άλλες, φροντίζει και για εσωτερικά προβλήματα ανθρώπινης αλ­ληλεγγύης και συμπαράστασης.

Μολοντούτο, το ευρύτερο κινημάτων ανθρωπιστικών οργανώσεων και πολιτικών είναι ασφαλώς ένα α­πό τα πιο θετικά φαινόμενα των τελευταίων τριάντα χρόνων. Προϋπήρχε βέβαια ο πολύτιμος Διεθνής Ε­ρυθρός Σταυρός που επιτελεί ένα χωρίς σύγκριση ως προς την έκταση και την ποιότητα του ανθρωπι­στικό έργο. Όμως το «πρόβλημα» με τον Ερυθρό Σταυρό είναι ο πλήρης αποκλεισμός της πολιτικής από το έργο του: τα βλέπει όλα, πάει παντού, αλλά για να είναι ευπρόσδεκτος δεν λέει τίποτε, δεν προσφέρει τη μαρτυρία του, σπάνια αρθρώνει δημόσιες συστάσεις. Σώζει ανθρώπους, αλλά δεν συμβάλλει στην α­πελευθέρωση τους ή στη λύση των προβλημάτων τους, που συχνά ξεκινά από την καταγγελία των αιτίων που προκαλούντα δεινά τους. Ο Ερυθρός Σταυρός και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δεν κάνουν την ί­δια δουλειά.

Η δράση των ανθρωπιστικών οργανώσεων έχει οδηγήσει και στη διατύπωση μιας νέας αντίληψης για το διεθνές δίκαιο που προβάλλει ο χαρισματικός ιδρυτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Μπερνάρ Κουσνέρ και που κερδίζει έδαφος. Αλλά που, όταν την εκμεταλλεύονται για άλλες επιδιώξεις οι πολιτικοί, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα ξεστρατίσματα. Πρόκειται για το δικαίωμα δυναμικής παρέμβασης σε μιαν α­νεξάρτητη χώρα για τη σωτηρία πληθυσμών που κινδυνεύουν θανάσιμα από κακούς δυνάστες. Μπορεί η διεθνής κοινότητα να αφήνει ελεύθερους τους όποιους κυβερνήτες-δολοφόνους να σφάζουν ολόκλη­ρους πληθυσμούς, με το πρόσχημα της «μη επέμβασης στα εσωτερικά των άλλων χωρών»; Η συζήτηση έχει αρχίσει. Τα επιχειρήματα είναι πολλά και αντιφατικά. Όμως το πρόβλημα είναι υπαρκτό. Αρκεί να ξέ­ρουμε ποιος και γιατί αποφασίζει τις παρεμβάσεις.

Η άλλη συζήτηση αφορά όμως το ίδιο το μέλλον των ανθρωπιστικών μη κυβερνητικών οργανώσεων. Έχει τεθεί το πρόβλημα της ουσιαστικής τους ανεξαρτησίας που εξαρτάται και από τις πηγές χρηματο­δότησης των πολυδάπανων δραστηριοτήτων τους: οι επικριτές τους μιλάνε και για «ανθρωπιστικές μπίζ­νες» και για δεσμεύσεις. Έχει επίσης τεθεί το πρόβλημα κανόνων επιλογής και αναγνώρισης των οργα­νώσεων αυτών εφόσον, όλοι το γνωρίζουμε, ορισμένες καλύπτουν επιχειρήσεις αποφασισμένες από δυ­τικές μυστικές υπηρεσίες και άλλες (μουσουλμανικές κυρίως) χρησιμεύουν απλά για τη στήριξη της διε­θνούς τρομοκρατίας.

(Ελαφρώς διασκευασμένο άρθρο του Ριχάρδου Σωμερίτη)

Ερωτήσεις

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το περιεχόμενο του άρθρου σε 100 -120 λέξεις.

(Μονάδες 25)

Β1. Για ποιο λόγο ο συγγραφέας, στην α' και γ' παράγραφο, βάζει σε εισαγωγικά τις φράσεις «μη κυ­βερνητικές οργανώσεις» και «παράπλευρες ζημιές»; Ποιο είναι το ύφος του;

(Μονάδες 6)

Β2. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, χωρίς να αλλοιώνεται το νόη­μα της πρότασης στην οποία ανήκουν: προσέλκυση, ψευδεπίγραφα, αλληλεγγύης, επιτελεί, πρόσχημα, επικριτές.

(Μονάδες 9)

Β3. α) Να εντοπίσετε στο κείμενο τις δυο διαφορετικές αντιλήψεις για τον τρόπο λειτουργίας των αν­θρωπιστικών οργανώσεων που παραθέτει ο συγγραφέας.

β) Ποια άποψη φαίνεται να επικροτεί ο συγγραφέας; Ποια η δική σας θέση στο ερώτημα - προβληματι­σμό που υπάρχει στην πέμπτη παράγραφο;

(Μονάδες 10)

Β4. Το κείμενο που σας δόθηκε ανήκει στο δημοσιογραφικό είδος του άρθρου. Ποια τα χαρακτηριστικά του και ποιες οι διαφορές του από την επιφυλλίδα;

(Μονάδες 10)

Γ. Από όλα τα μέσα ενημέρωσης γίνεστε δέκτες μηνυμάτων που σας παρακινούν να αντιδράσετε, να δια­μαρτυρηθείτε για αυτά που συμβαίνουν γύρω σας, αλλά και να προσφέρετε την ανθρωπιστική σας βοή­θεια σε ανθρώπους και λαούς που έχουν την ανάγκη σας. Να γράψετε ένα αποδεικτικό δοκίμιο (500 λέ­ξεις), στηριζόμενοι στις γνώσεις και τις εμπειρίες σας, αναφέροντας τα επιτακτικά ανθρωπιστικά προ­βλήματα της εποχής μας και εκθέτοντας το ρόλο και τη στάση που πρέπει να τηρούν οι ανθρωπιστικές μη κυβερνητικές οργανώσεις σε περιόδους κρίσεων.         

(Μονάδες 40)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο αρθρογράφος επισημαίνει ότι οι σχέσεις των ανθρωπιστικών οργανώσεων με διεθνείς οργανι­σμούς και μέσα μαζικής ενημέρωσης από τη μια και με κυβερνήσεις από την άλλη, δεν είναι, από καιρό πλέον, αθώες, αλλά επαγγελματικές για την προσέλκυση χορηγών για τους μεν και για το δικαίωμα πα­ρέμβασης σε ανεξάρτητες χώρες για τους δε. Στη συνέχεια διαχωρίζει την πρακτική του Ερυθρού σταυρού από τους Γιατρούς χωρίς σύνορα. Ο Ερυθρός σταυρός αποκλείει την πολιτική παρέμβαση, για να είναι ευπρόσδεκτος παντού, ενώ οι Γιατροί χωρίς σύνορα διατυπώνουν μια νέα αντίληψη, την πα­ρέμβαση σε μια χώρα για τη σωτηρία των κατοίκων της από δυνάστες. Την άποψη αυτή μπορεί να την εκμεταλλευτούν πολιτικοί, γι αυτό χρειάζεται να προσεχτεί ποιος και γιατί αποφασίζει τις παρεμβάσεις. Τέλος θέτει το πρόβλημα της ανεξαρτησίας των Μ.Κ.Ο. από επιχειρηματίες και μυστικές υπηρεσίες.

Β1. Το ύφος του συγγραφέα είναι ειρωνικό και καυστικό. Με τα εισαγωγικά θέλει να δείξει ότι ορισμέ­νες οργανώσεις, εξαιτίας των σχέσεων που έχουν με κυβερνήσεις, δεν είναι στην πραγματικότητα μη κυβερνητικές ούτε χωρίς σύνορα, γιατί, όπως φαίνεται, δεν πηγαίνουν πάντα εκεί που τις έχουν ανά­γκη αλλά εκεί που επιλέγουν, για διάφορους λόγους.

Με τη φράση «παράπλευρες ζημιές» καυτηριάζει την αστεία δικαιολογία που χρησιμοποιούν οι στρα­τιωτικοί για να καλύψουν την απάνθρωπη τακτικήτων ανεξέλεγκτων βομβαρδισμών με θύματα αθώους πολίτες.

Β2. προσέλκυση = προσέγγιση, ψευδεπίγραφα = νόθα, πλαστά, αλληλεγγύης = αλληλοϋποστήριξης, επιτελεί = πραγματώνει, πρόσχημα = πρόφαση, δικαιολογία, επικριτές = κατή­γοροι.

Β3. α) Στο κείμενο υπάρχουν δυο διαφορετικές αντιλήψεις για τον τρόπο λειτουργίας των ανθρωπι­στικών οργανώσεων. Από τη μια η πρακτική του Ερυθρού Σταυρού που πηγαίνει παντού, όπου υπάρ­χει πρόβλημα, επιτελώντας ασύγκριτο ανθρωπιστικό έργο. Για να είναι όμως ευπρόσδεκτος δεν αρ­θρώνει πολιτικό λόγο, δεν κατακρίνει τους υπεύθυνους, δεν κάνει συστάσεις. Από την άλλη οι υπόλοι­πες ανθρωπιστικές οργανώσεις και κυρίως οι Γιατροί χωρίς σύνορα θεωρούν ότι η ανθρωπότητα δεν πρέπει να επιτρέπει σε δυνάστες και δολοφόνους να αφανίζουν πληθυσμούς, με τη δικαιολογία ότι δεν πρέπει η διεθνής κοινότητα να παρεμβαίνει στα εσωτερικά ανεξάρτητων κρατών. Γι αυτό δικαιολογεί την παρέμβαση σε μια χώρα για τη σωτηρία των κατοίκων της.

β) Ο αρθρογράφος επικροτεί τη δεύτερη άποψη, των Γιατρών χωρίς σύνορα. Η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να μένει απαθής μπροστά σε ανθρωπιστικά προβλήματα, ούτε μπορεί απλά να στέλνει βοήθεια εκεί που υπάρχει δυστυχία. Πρέπει να παρεμβαίνει για να εξαλείψει τα προβλήματα ή να τιμωρεί αυ­τούς που ευθύνονται. Σε διαφορετική περίπτωση το πρόβλημα διαιωνίζεται. Προσοχή όμως χρειάζεται στο ποιος θα αποφασίσει την παρέμβαση και με ποια κριτήρια. Υπεύθυνος οργανισμός για να λάβει αυ­τή την απόφαση πρέπει να είναι μόνο ο Ο.Η.Ε.., διαφορετικά οποιαδήποτε ενέργεια θα υποκρύπτει άλ­λα συμφέροντα.

Β4. Το κείμενο είναι άρθρο, πραγματεύεται ένα επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος, το οποίο ο αρ­θρογράφος σχολιάζει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογρα­φίας. Από την άλλη μεριά η επιφυλλίδα, και αυτή αφορμάται από ένα επίκαιρο γεγονός, ασχολείται με θέματα κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά, φιλολογικά, επιστημονικά, γράφεται, όμως, από ένα πρόσω­πο που είναι ειδικό στο θέμα. Επίσης η επιφυλλίδα δε μένει προσκολλημένη στο επίκαιρο, αλλά προ­χωρά σε παρατηρήσεις και σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος. Παίρνει δηλαδή τη μορφή φιλολογικής κριτικής εγκυκλοπαιδικού περιεχομένου, γι αυτό και κάποιοι υποστηρί­ζουν ότι πλησιάζει το δοκίμιο.

Γ. Υλικό για την ανάπτυξη της έκθεσης

► Ανθρωπιστικά προβλήματα της εποχής μας:

·        Η φτώχεια που μαστίζει τα τρία τέταρτα του παγκοσμίου πληθυσμού, η άνιση κατανομή του πλούτου, η εκμετάλλευση που υφίστανται οι χώρες του νότιου ημισφαιρίου.

·        Τα ανελεύθερα, αντιδημοκρατικά καθεστώτα.

·        Ο αναλφαβητισμός και οι ρατσιστικές εκδηλώσεις.

·        Ο πόλεμος, ο κίνδυνος θερμοπυρηνικού πολέμου.

·        Η απανθρωποποίηση των ανθρώπινων υπάρξεων, η τυποποίηση, ο κοινωνικός κομφορμισμός, η κρίση των αξιών, η αλλοτρίωση των ανθρώπων.

·        Οι απάνθρωποι όροι διαβίωσης στις μεγαλουπόλεις.

·        Η απομάκρυνση της επιστήμης από την κοινωνία και τα πραγματικά προβλήματα του ανθρώπου. Η κυριαρχία του δόγματος «η επιστήμη για την επιστήμη» που οδηγεί στην ηθική ουδετερότητα της επι­στήμης.

·        Το τεχνοκρατικό μοντέλο ανάπτυξης που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως παραγωγική μονάδα και υ­ποβαθμίζει την πολυπλοκότητα του

·        Η κρίση του πολιτισμού μας.

·        Η καταστροφή του περιβάλλοντος και το ενεργειακό πρόβλημα.

►  Ο ρόλος των ανθρωπιστικών οργανώσεων:

Σήμερα, με την παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων, την κατάργηση των συνόρων, την οικουμενική διάσταση των αναγκών, την ταχύτητα των αλλαγών και των τεχνολογικών εξελίξεων επιβάλλεται η ου­σιαστικότερη ενεργοποίηση και ευαισθητοποίηση των ανθρωπιστικών οργανώσεων, οι οποίες χρειά­ζεται:

·       Να πάρουν ενεργό θέση στη μελέτη ανίχνευσης και διερεύνησης των προβλημάτων, να επισημάνουν τρόπους αντιμετώπισης τους και να επιδιώξουν την ανάπτυξη ανάλογης πολιτικής.

·       Να οργανωθούν με εξειδικευμένο προσωπικό και τεχνολογικά μέσα.

·       Να επιδιώξουν την εμπλοκή των βοηθούμενων στις οργανώσεις και να μεριμνήσουν για την κατοχύ­ρωση των δικαιωμάτων τους.

·       Να οργανωθούν και να συντονι­στούν μεταξύ τους.

·       Να αξιολογούν τις παρεχόμενες υ­πηρεσίες τους, ώστε να επιτυγχά­νουν τη συνεχή βελτίωση.

·       Να ενθαρρύνουν την κοινωνική συμμετοχή των πολιτών όλων των η­λικιών με εθελοντική προσφορά και εργασία. Πρέπει συστηματικά και με­θοδευμένα να διαδώσουν και να αναπτύξουν τον εθελοντισμό. Με το ζω­ντάνεμα του εθελοντικού κινήματος
και την ανάπτυξη των μη κυβερνητι­κών οργανώσεων καλύπτεται ένα σο­βαρό κοινωνικό έλλειμμα. Αναπτύσ­σεται το αίσθημα της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης. Με τη λειτουρ­γία της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, η κοινωνία γίνεται πιο ισχυ­ρή και η δημοκρατία πιο αποτελε­σματική. Ο κοινωνικός έλεγχος συμβάλλει στη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα της κοινωνικής και πολιτικής δράσης. Μέσα από την ανάπτυξη των οργανώσεων αλληλεγγύης μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις πρωτοβουλίες, τη φαντασία και την ενεργητικότητα των νέων ανθρώ­πων.

·       Να χρησιμοποιούν πρωτοπορια­κές μεθόδους, ώστε να ενημερώνουν όχι μόνο τους ενήλικους αλλά και τους νέους, γιατί έτσι καλλιεργείται η  κοινωνική αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, υιοθετούνται υγιέστερες  στάσεις προς τη ζωή.

·       Οφείλουν να μαρτυρούν στην κοι­νωνία αυτά για τα οποία διαπιστεύτη­καν να αγωνιστούν.

·       Πρέπει να αποφεύγουν οποιαδή­ποτε μορφή εξάρτησης, οικονομική, πολιτική, θρησκευτική. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν κρίνεται θετική η συμμετοχή της πολιτείας στην ενί­σχυση των προγραμμάτων των μη κυβερνητικών οργανώσεων.

·       Στόχος των προγραμμάτων των μη κυβερνητικών οργανώσεων πρέπει να είναι η ανακούφιση πληθυσμών που βρίσκονται σε κίνδυνο, με την προϋπόθεση της διασφάλισης της α­νεξαρτησίας των λαών αυτών.

·       Η δράση των Μ.Κ.Ο δεν πρέπει να κινείται από οίκτο και ελεημοσύνη. Η ανθρωπιστική δράση πρέπει να κάνει συμμέτοχους τους πολίτες στην κά­λυψη αναγκών των ανθρώπων και αλ­ληλεγγύης στο πρόβλημα. Γι’ αυτό και χρειάζεται ένας πραγματικός αν­θρωπισμός, ο οποίος πρέπει να είναι ενεργός, συλλογικός και πρακτικός. Να μην είναι ένα αφηρημένο ιδανικό, μια ουτοπία.

 

  πηγή: ΕΘΝΟΣ - ΠΑΙΔΕΙΑ, 30 - 4 - 2003