Σ' ένα απ' τα πρόσφατα αφιερώματά της, η βρετανική εφημερίδα «Ομπζέρβερ» επιχείρησε να προπαγανδίσει εκτενώς την ηθική κατανάλωση, ως μια υποχρέωση των κοινωνικά υπεύθυνων πολιτών. Συγκεκριμένα, οι συντάκτες του φύλλου συγκέντρωσαν πληροφορίες που θα χρησιμεύσουν σ' οποιονδήποτε αποφασίσει να στραφεί στις ηθικές αγορές, απ' το πώς να ντύσει το παιδί του, ως το που να επενδύσει τα χρήματά του. Και πράγματι, το εύρος των λύσεων που προτείνονται αποδεικνύει μεμιάς ότι στη Μεγάλη Βρετανία η ηθική είναι της μόδας.
Εσχάτως, το ρεύμα του δίκαιου εμπορίου και της ηθικής κατανάλωσης δείχνει να παίρνει διαστάσεις που θα μπορούσαν να μας κάνουν να μιλάμε για ένα κίνημα της μόδας. Με τον όρο δίκαιο εμπόριο, εννοείται μια σειρά ηθικά διασφαλισμένων λειτουργιών που αφορούν την παραγωγή και τη διακίνηση των προϊόντων. Η ηθική κατανάλωση, ουσιαστικά συνώνυμη του δίκαιου εμπορίου, περιλαμβάνει όλες τις πράξεις και τους τομείς που συνδέονται με την εμπορευματική κουλτούρα. Ετσι, ο ηθικός καταναλωτής μπορεί να μποϊκοτάρει ή να αποφεύγει όχι μόνο προϊόντα που παράχθηκαν κάτω από άθλιες συνθήκες, αλλά κι άλλα, των οποίων οι διαφημίσεις κρίνονται ηθικά απαράδεκτες. Πώς μπορεί όμως να γίνεται μόδα η ηθική;
Σ' έναν κόσμο όπου βασιλεύει ο κυνισμός και η υποκρισία, σ' έναν κόσμο που κυβερνάται από το σχετικισμό των πολυεθνικών επιχειρήσεων, πώς μπαίνει στην ατζέντα η ηθική; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: αν συμφέρει κάποιους η μόδα της ηθικής, αυτοί είναι πρώτα και κύρια οι μέτοχοι των επιχειρήσεων. Γιατί είναι αυτοί που θα καρπωθούν και πάλι τα οφέλη των «πράσινων», των «δίκαιων», και των «ηθικών» αγορών. Και είναι αυτοί που θα σπεύσουν να αντικαταστήσουν τους «άδικους» και «σπάταλους» μάνατζερ ή να αποσύρουν την υποστήριξή τους προς συγκεκριμένους πολιτικούς.
Εν τω μεταξύ, τα θύματα, δηλαδή οι καταναλωτές με τις αγαθές προθέσεις, θα έχουν την ψευδαίσθηση ότι συμβάλλουν σ' ένα καλύτερο αύριο αγοράζοντας υγιεινά απορρυπαντικά, αγοράζοντας ρούχα από δεύτερο χέρι και τρώγοντας απ' τις βιολογικές αγορές. Ο Τόνι Μπλερ θα συνεχίζει να στέλνει στρατό στο Ιράκ, να ιδιωτικοποιεί τα δημόσια αγαθά, να ενισχύει τον άκρατο ανταγωνισμό, αλλά οι πολίτες της Βρετανίας θα έχουν το μυαλό τους στις ετικέτες των προϊόντων, ψάχνοντας να βρουν ποια έχει μεταλλαγμένα και ποια δεν έχει πάρει πιστοποίηση δίκαιου εμπορίου. Σε λίγο, ηθικός καταναλωτής θα ονομάζεται ο υστερικός καταναλωτής, εκείνος που δεν θα μπορεί ούτε στιγμή να αμφισβητήσει το ίδιο το σόπινγκ. Θα πρόκειται για έναν ψηφοφόρο ο οποίος θα έχει δύο μόνο πολιτικές επιλογές: την εξής μια, που θα ακούει στο όνομα Μπλερ. Ολες οι υπόλοιπες επιλογές θα έχουν μεταφερθεί στο σούπερ μάρκετ. Η ηθική, τέλος, θα είναι μια υπόθεση που θα ορίζεται αποκλειστικά απ' τις πολυεθνικές και τα τμήματα της φιλοσοφίας τους -όποιος δεν θα το έχει καταλάβει, μάλλον θα κρύβεται πίσω απ' το δάχτυλό του.
Οι σημερινές εκκλήσεις αγωνίας και οι συναγερμοί, οι καλές προθέσεις μερικών διασήμων, αλλά ακόμα και τα αφιερώματα των αριστερών εντύπων, δεν καταφέρνουν παρά να παίζουν το φαύλο παιχνίδι των μεγαθηρίων. Για αν θες να αποδράσεις οριστικά απ' αυτούς πρέπει να πιέσεις για να παρθούν μέτρα πιο δραστικά, του είδους που δεν πρόκειται ποτέ να πάρει ποτέ ο Μπλερ. 'Η, έστω, να ψωνίζεις απ' τα μικρομάγαζα.
Σ' έναν κόσμο όπου βασιλεύει ο κυνισμός και η υποκρισία, σ' έναν κόσμο που κυβερνάται από το σχετικισμό των πολυεθνικών επιχειρήσεων, πώς μπαίνει στην ατζέντα η ηθική; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: αν συμφέρει κάποιους η μόδα της ηθικής, αυτοί είναι πρώτα και κύρια οι μέτοχοι των επιχειρήσεων. Γιατί είναι αυτοί που θα καρπωθούν και πάλι τα οφέλη των «πράσινων», των «δίκαιων», και των «ηθικών» αγορών. Και είναι αυτοί που θα σπεύσουν να αντικαταστήσουν τους «άδικους» και «σπάταλους» μάνατζερ ή να αποσύρουν την υποστήριξή τους προς συγκεκριμένους πολιτικούς.
Εν τω μεταξύ, τα θύματα, δηλαδή οι καταναλωτές με τις αγαθές προθέσεις, θα έχουν την ψευδαίσθηση ότι συμβάλλουν σ' ένα καλύτερο αύριο αγοράζοντας υγιεινά απορρυπαντικά, αγοράζοντας ρούχα από δεύτερο χέρι και τρώγοντας απ' τις βιολογικές αγορές. Ο Τόνι Μπλερ θα συνεχίζει να στέλνει στρατό στο Ιράκ, να ιδιωτικοποιεί τα δημόσια αγαθά, να ενισχύει τον άκρατο ανταγωνισμό, αλλά οι πολίτες της Βρετανίας θα έχουν το μυαλό τους στις ετικέτες των προϊόντων, ψάχνοντας να βρουν ποια έχει μεταλλαγμένα και ποια δεν έχει πάρει πιστοποίηση δίκαιου εμπορίου. Σε λίγο, ηθικός καταναλωτής θα ονομάζεται ο υστερικός καταναλωτής, εκείνος που δεν θα μπορεί ούτε στιγμή να αμφισβητήσει το ίδιο το σόπινγκ. Θα πρόκειται για έναν ψηφοφόρο ο οποίος θα έχει δύο μόνο πολιτικές επιλογές: την εξής μια, που θα ακούει στο όνομα Μπλερ. Ολες οι υπόλοιπες επιλογές θα έχουν μεταφερθεί στο σούπερ μάρκετ. Η ηθική, τέλος, θα είναι μια υπόθεση που θα ορίζεται αποκλειστικά απ' τις πολυεθνικές και τα τμήματα της φιλοσοφίας τους -όποιος δεν θα το έχει καταλάβει, μάλλον θα κρύβεται πίσω απ' το δάχτυλό του.
Οι σημερινές εκκλήσεις αγωνίας και οι συναγερμοί, οι καλές προθέσεις μερικών διασήμων, αλλά ακόμα και τα αφιερώματα των αριστερών εντύπων, δεν καταφέρνουν παρά να παίζουν το φαύλο παιχνίδι των μεγαθηρίων. Για αν θες να αποδράσεις οριστικά απ' αυτούς πρέπει να πιέσεις για να παρθούν μέτρα πιο δραστικά, του είδους που δεν πρόκειται ποτέ να πάρει ποτέ ο Μπλερ. 'Η, έστω, να ψωνίζεις απ' τα μικρομάγαζα.
Μ. ΑΝΔΡΙΩΤΑΚΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 01/06/2005
Δείτε επίσης: Η γλώσσα της μόδας
1 σχόλιο:
axiologa kritiria
Δημοσίευση σχολίου