Συντακτικό Λατινικών: Αιτιολογικές προτάσεις

     Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι κυρίως προτάσεις επιρρηματικές, και δηλώνουν την αιτία του περιεχομένου μιας άλλης πρότασης, αλλά και ουσιαστικές (κυρίως οι αιτιολογικές με το quod).

     Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους:

◦      quod: διότι                                       

◦      quia: διότι, επειδή                         

◦      quoniam: διότι, επειδή          + οριστική + αντικειμενική αιτιολογία

◦      quando: επειδή, αφού           + υποτακτική = υποκειμενική αιτιολογία

◦      non quo: όχι διότι

◦      non quo: όχι διότι

◦      cum: επειδή, αφού                + υποτακτική = η αιτιολογία θεωρείται αποτέλεσμα

εσωτερικής λογικής διεργασίας.

Οι αιτιολογικές προτάσεις κανονικά εκφέρονται με οριστική. Αν παρουσιάζεται ότι την αιτιολογία την προβάλλει όχι αυτός που μιλάει αλλά το υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης, τότε εκφέρονται με υποτακτική (άρνηση: non):

►     π.χ. Themiscocles, quod non satis tutum se Argis videbat, Corcyram demigravit[1]

αλλά:

►     π.χ. Noctu ambulabat in publico Themistocles, quod somnum capere non posset[2]

Με υποτακτική συντάσσεται συνήθως το αιτιολογικό cum:

►     π.χ. Cum vita sine amicis insidiarum plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare[3]

Με υποτακτική συντάσσεται κανονικά και το non quo ή non quod, γιατί και αυτό δεν εισάγει πραγματική αιτία

►     π.χ. Litteras ad te dedi, non quod haberem magnopere, quid scriberem, sed ut loquerer tecum absens[4]

Οι αιτιολογικες προτάσεις χρησιμεύουν:

·        ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

·        ως αντικείμενο ρημάτων ή φράσεων που δηλώνουν ψυχικό πάθος

·        ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων ή φράσεων που δηλώνουν ψυχικό πάθος.

                                   παρατηρήσεις:

*            Μπορεί να προηγείται επίρρημα ή εμπρόθετος προσδιορισμός που σημαίνει γι’ αυτό το λόγο: propterea (quod) (= προπάντων διότι), οπότε ξέρουμε ότι σίγουρα η πρόταση είναι αιτιολογική και όχι αναφορική.

*            Ο αιτιολογικός cum μπορεί να συνοδεύεται από μόρια ή επιρρήματα [praesertim (cum) = κύρια ή ιδιαίτερα], που μας βοηθούν να τον ξεχωρίσουμε από τον ιστορικό ή τον παραχωρητικό cum.

*           Ο αιτιολογικός cum συντάσσεται με κυρίως υποτακτική αλλά και σπάνια με οριστική, όταν προηγείται ρήμα ψυχικού πάθους.

 ΜΝΗΜΟΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

εισαγωγή	εκφορά	συντακτική θέση	παρατηρήσεις
quod = διότι quonian, quia = επειδή, διότι quando = επειδή, αφού	α) οριστική: επί αντικειμενικής αιτιολογίας β) υποτακτική: επί υποκειμενικής αιτιολογίας [5]	επιρρηματικές επέχουν θέση επιρρηματικού προσδιορισμού	Μπορεί να προηγείται επίρρημα ή εμπρόθετος προσδιορισμός που σημαίνει «γι’ αυτό το λόγο», οπότε ξέρουμε ότι η πρόταση που ακολουθεί είναι αιτιολογική και όχι αναφορική.
cum = επειδή, αφού	α) υποτακτική: γιατί η αιτιολογία θεωρείται αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας [6]		Μπορεί να συνοδεύεται από μόρια ή επιρρήματα (π.χ. praesertim = κύρια, ιδιαίτερα), που μας βοηθούν να τον ξεχωρίσουμε από τον ιστορικό ή παραχωρητικό cum.
quod = διότι	α) οριστική: επί αντικειμενικής αιτιολογίας	ουσιαστικές α) αντικείμενο ρημάτων ή φράσεων που δηλώνουν ψυχικό πάθος β) υποκείμενο: απρόσωπων ρημάτων ή φράσεων που δηλώνουν ψυχικό πάθος.	Μετά από ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος (gaudeo: χαίρομαι, queror: παραπονιέμαι, indignor: αγανακτώ).

---

[1] Ο Θεμιστοκλής μετοίκησε στην Κέρκυρα, επειδή δεν έβλεπε αρκετά ασφαλισμένο τον εαυτό του στο Άργος.

[2] Τη νύχτα στους δρόμους περπατούσε ο Θεμιστοκλής, γιατί δεν μπορούσε να τον πάρει ο ύπνος.

[3] Επειδή η ζωή χωρίς φίλους είναι γεμάτη ενέδρες, αυτός ο λόγος συμβουλεύει να ετοιμάζουμε φιλίες (για τον εαυτό μας).

[4] Σου έδωσα επιστολή, όχι επειδή έχω πολλά να σου γράψω, αλλά για να μιλήσω μαζί σου αν και είσαι απών.

[5] Όταν υπάρχει υποτακτική, ισχύουν οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.

[6] Όταν υπάρχει υποτακτική, ισχύουν οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.