Η άρτια συγκρότηση και η ευρυθμία ενός κοινωνικού συνόλου βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με το σύνολο των κοινωνικών θεσμών, που συνθέτουν και συναποτελούν το κοινωνικό αυτό οικοδόμημα. Για την σωστή οργάνωση και λειτουργία αυτών των θεσμικών πλαισίων, είναι απαραίτητο ένα πολιτειακό σύστημα βασισμένο στις αρχές της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού το οποίο θα παρέχει εγγυήσεις για τη χάραξη μιας σταθερής και απαρασάλευτης πορείας εξέλιξης και κοινωνικής προόδου.
«Όταν όλοι θα είμαστε ένοχοι, αυτό θα πει δημοκρατία»
(Καμύ)
Δημοκρατία είναι η κυριαρχία του λαού, η λαϊκή συμμετοχή στη διακυβέρνηση μιας χώρας· η ουσιαστική και ανεμπόδιστη συμμετοχή του ατόμου στη λήψη των αποφάσεων, η αρχή της πλειοψηφίας. Πέραν, όμως από το τι είναι ή τι δεν είναι δημοκρατία, πάνω απ' όλα θα λέγαμε ότι η δημοκρατία είναι τρόπος και στάση ζωής· επομένως είναι αναβάθμιση της ανθρώπινης ύπαρξης, του πνεύματος, του πολιτισμού, της κόσμιας ειρήνης και συναδέλφωσης.[1]
Τι δεν είναι δημοκρατία
α) «Δημοκρατία δεν υπάρχει όπου δεν υπάρχει ελεύθερη πολιτική βούληση, ελεύθερα εκφραζόμενη για κάθε πολίτη.
β) Δημοκρατία δεν υπάρχει, όταν όλοι οι ελεύθεροι άνθρωποι που τη συγκροτούν δεν ομονοούν ελεύθερα στη μόνιμη απόφαση να μείνουν έτσι συγκροτημένοι σε μια κοινωνική και πολιτική ενότητα, την οποία να την τοποθετούν απάνω από κάθε άλλον στόχο, έτσι ώστε απάνω από όλα να θέλουν τη διατήρηση της αυθυπαρξίας, αυτονομίας και ανεξαρτησίας της, απάνω και από την ίδια την προσωπική τους υπόσταση.
γ) Δημοκρατία δεν υπάρχει, όπου η συμμετοχή στην εξουσία που κατευθύνει την πορεία του συνόλου, αλλά και του κάθε ατόμου, δεν είναι κατανεμημένη με δικαιοσύνη, όπου δεν δικαιούται, κατά την πλατωνική έκφραση, ο καθένας να «πράττει τα εαυτού», να είναι δηλαδή τοποθετημένος στη θέση που κατ' αξίαν του ανήκει. Και αξία εδώ σημαίνει πολιτική αρετή και δημιουργική ικανότητα, αποκλειομένου κάθε άλλου τεχνητού κριτηρίου.
δ) Δημοκρατία δεν υπάρχει, όπου η πολιτική εξουσία και η κοινωνία δεν μεριμνούν ώστε το έμψυχο υλικό, που της προσφέρεται, να το καλλιεργεί με σκοπό να διαπλάθονται δημιουργικά άτομα, ικανά να δράσουν και ως άτομα και ως στοιχεία ολοτήτων, άτομα που από απλά φυσικά όντα θα καταστούν άνθρωποι και πολίτες, και αυτό επί ίσοις όροις για τον καθένα, έτσι ώστε μόνο οι φυσικές ανισότητες να τα ξεχωρίζουν και καμιά άλλη. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει δημοκρατία όπου δεν υπάρχει παιδεία...» (Κων. Τσάτσος).
Λειτουργία
Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο οι εξουσίες εκπορεύονται από τον ίδιο το λαό και λειτουργεί σύμφωνα με τις εντολές της πλειοψηφίας των πολιτών. Στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και το ανώτατο όργανο της είναι η Βουλή η οποία συγκροτείται από εκλεγμένους πολιτικούς που ο ίδιος ο λαός εμπιστεύεται μέσα από την διαδικασία των εκλογών.
Η δημοκρατία δεν είναι απλώς ένα πολίτευμα, είναι τρόπος ζωής και τρόπος σκέψης .Τα άτομα που ζουν σε καθεστώς δημοκρατίας και πιστεύουν τις αρχές της γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, συναισθάνονται την ευθύνη τους απέναντι στον συνάνθρωπο και την πολιτεία, αγωνίζονται για να αποκτήσουν ένα υψηλό ήθος, και επιδιώκουν την πνευματική τους καλλιέργεια μέσα στα πλαίσια μιας δημοκρατικής παιδείας. Διαθέτουν ώριμη και συγκροτημένη σκέψη, ελεύθερο φρόνημα και βούληση, σέβονται τις ατομικές ελευθερίες και διαρκώς προάγουν το δημοκρατικό ιδεώδες. Σέβονται και τιμούν τους νόμους απέναντι στους οποίους όλοι είναι ίσοι.
Τι προσφέρει:
Ο πολίτης:
- Απολαμβάνει την ελευθερία της σκέψης και του λόγου
- Αναπτύσσει ολόπλευρα την προσωπικότητα του και να αξιοποιεί όλες τις πτυχές και τις κλίσεις του χαρακτήρα του
- Μορφώνεται και καταξιώνεται επαγγελματικά και κοινωνικά μέσα από συγκροτημένες δομές της κοινωνίας
- Περιφρουρεί τις ελευθερίες και τα δικαιώματα που παραχωρούνται από το νομοθετικό καθεστώς που ισχύει στη χώρα του
- Προάγεται το ήθος του και εξευγενίζεται
- Απολαμβάνει την δικαιοσύνη και την ισονομία
- Συμμετέχει στα κοινά και εκλέγει τα πρόσωπα που θα τον εκπροσωπήσουν στην εξουσία
- Έχει το δικαίωμα του «εκλέγειν» και του «εκλέγεσθαι»
- Νιώθει ασφάλεια για την ακεραιότητα της περιουσίας του, την πνευματική του αλλά κυρίως τη σωματική αφού προστατεύεται από το Σύνταγμα
- Απολαμβάνει την ισονομία και την ισοπολιτεία
- Προασπίζεται και εξυπηρετείται το κοινό συμφέρον
- Επιτρέπει την ελεύθερη ανάπτυξη του στοχασμού του ανθρώπου και την ευγενική καλλιέργεια του ήθους του
- Όλοι οι πολίτες απολαμβάνουν ένα κράτος δικαίου στο οποίο η κοινωνική πρόνοια αποτελεί βασική μέριμνα των υπευθύνων
- Όλοι έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στην κατάληψη δημόσιων αξιωμάτων
- Προάγει το διάλογο ως επικοινωνιακή δίαυλο ανάμεσα στους πολίτες αλλά και ανάμεσα στους πολίτες και την εξουσία
Δημοκρατία και πολίτης
Ο δημοκρατικός πολίτης πρέπει ως ένα βαθμό να καταλαβαίνει τι τον συμφέρει και τι συμφέρει το κοινωνικό σύνολο, διότι η τύχη του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτό το σύνολο. Αντίθετα, ο σημερινός πολίτης, βλέποντας ή νιώθοντας μόνο το άμεσο και όχι το απώτερο, μόνο το προσωπικό και όχι το κοινωνικό, το προσωρινό και το πρόσκαιρο και όχι το μόνιμο, εργάζεται εναντίον της δικής του αποστολής, εναντίον της κοινωνίας. Και όλα αυτά από αμάθεια.
Η αμάθεια πάλι αυτή οφείλεται λιγότερο σε έλλειψη θετικής μόρφωσης, όσο σε ένα σύνολο από παραπλανητικούς παράγοντες που τον σύρουν δώθε εκείθε και τους οποίους δεν έχει τη διανοητική αυτενέργεια να τους αποκρούσει.
Οι παράγοντες αυτοί είναι μοιραία γεννήματα της βασικής δημοκρατικής αρχής, της ελευθερίας να εκφράζει ο καθένας ελεύθερα τη σκέψη του. Αλλά αυτή η ελευθερία της σκέψης είναι συνυφασμένη με την ελευθερία και της ορθής και της λανθασμένης σκέψης, με την εκμετάλλευση της αμάθειας, με τη συκοφαντία και το ψέμα και την παραπλάνηση, δεινά απαραίτητα για να υπάρχει και η ελευθερία της ορθής σκέψης, χωρίς περιορισμούς. Στις δημοκρατίες όπου μόνο ορθά δικαιούσαι να σκέπτεσαι, δεν υπάρχει ελευθερία λόγου και τότε έχουμε μόνο κατ' όνομα ελευθερία.
Συμπερασματικά πρέπει να τονίσουμε, πως μόνο άτομα με πραγματική παιδεία μπορεί να συγκροτήσουν μια δημοκρατία και ακριβώς αυτή η παιδεία λείπει πέρα από το ανεκτό όριο στις περισσότερες από τις σύγχρονες δημοκρατίες.
Η δημοκρατία είναι το καλύτερο από τα εφικτά πολιτεύματα, όταν όλοι οι πολίτες συμφωνούν στη διαφύλαξη της.
Για να προκόψει όμως μια δημοκρατία δεν αρκεί η ελευθερία- η τάξη και η παιδεία, που είναι ο όρος και της ελευθερίας και της τάξης, χρειάζεται δημιουργικότητα.
Πρέπει κάθε πολίτης για χάρη του εαυτού του, αλλά προπαντός του συνόλου να παράγει, να εργάζεται. Η δημοκρατία είναι ένας στίβος, μέσα στον οποίο θα μπορούν υπό τους καλύτερους όρους να γίνουν όλοι δημιουργικοί. Θα έπρεπε να μοχθούν από την επιθυμία το σύνολο να προκόψει και οικονομικά και πνευματικά. Γι' αυτό το υψηλό ιδανικό θα έπρεπε να μοχθούν. Δυστυχώς το ιδανικό αυτό δεν είναι αρκετά δυνατό για να βάλει σε κίνηση τον, μόνο σχετικά ελεύθερο, άνθρωπο. Χρειάζονται και υλικά κίνητρα ή κίνητρα που ικανοποιούν τη ματαιοδοξία του. Δουλεύουν με πάθος όχι όσοι ξέρουν ότι από τη δουλειά τους θα ωφεληθεί το σύνολο και δη μελλοντικά, αλλά όσοι ξέρουν ότι θα αποκομίσουν άμεσα ωφελήματα οι ίδιοι (Κωνσταντίνος Τσάτσος).
Η αξία της Δημοκρατίας
«Πολλοί νομίζουν πως η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα. Δεν ξέρουν πως πρόκειται γι' απόληξη κι όχι γι' αφετηρία. Δημοκρατία σημαίνει αναβάθμιση πολιτισμού. Προϋποθέτει πολλά πράγματα· όχι απλώς έναν ιδεολογικό προσανατολισμό ή μια κατεύθυνση του γούστου. Γίνεσαι άξιος να υψωθείς ως τη δημοκρατική ιδέα, όταν έχεις πριν διανύσει κάποια στάδια εσωτερικού εκπολιτισμού.
Για να γίνει ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας, πρέπει να πάψει πρώτα να πιστεύει στο χωροφύλακα. Να βλέπει σ' αυτόν το σύμβολο της εξουσίας κι όχι την ενσάρκωση της. Να μην τον κρίνει απαραίτητο στο κάθε του βήμα επιτηρητή και παιδαγωγό. Ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά, όχι μονάχα μπροστά στην κάλπη: δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής: σέβεται τη θέση τον στην "ουρά", προσέχει να μην ενοχλεί το διπλανό του, πιστεύει πως έχει πρώτα καθήκοντα κι έπειτα δικαιώματα. Η κοινωνική αγωγή είναι αναγκαία προϋπόθεση της Δημοκρατίας. Όταν ακούω τους παραπάνω κυρίους να λένε πως τους χρειάζεται δικτατορία, χαμογελώ μέσα μου, παρ' όλη μου την αθυμία, γιατί συλλογίζομαι πως δεν το καταλαβαίνουν τι λένε πραγματικά: ότι τους λείπει η αγωγή. Πώς μπορεί να νοηθεί Δημοκρατία δίχως το σεβασμό του διπλανού σου;
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο στάδιο βαρβαρότητας που πρέπει να ξεπεραστεί, για να είναι ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας: Το στάδιο του θαυμασμού προς τη βαναυσότητα. Η χοντρή πλάνη να την περνάει κανένας για δύναμη. Συναντούμε κοινωνικά σύνολα που δεν ξέρουν, δεν υποπτεύονται, τι κρύβεται πίσω από τη βαναυσότητα: πόση ουσιαστική αδυναμία, πόση ανάγκη για άμυνα, πόση μεταμφιεσμένη μνησικακία, πόσα συμπλέγματα, πόση περιφρόνηση προς το ανθρώπινο γένος, πόσοι παράγοντες αστάθμητοι και σκοτεινοί. Η πραγματική δύναμη είναι κάτι πολύ πιο δύσκολα εξακριβώσιμο απ' ό,τι πιστεύει ο κόσμος. Εμφανίζεται, αθόρυβη και σεμνή, εκεί που κανένας σχεδόν δεν το φαντάζεται: στο εργαστήρι του σοφού, στο κελί του αγίου, στη φυλακή του επαναστάτη. Σπανιότατα στο προσκήνιο. Γιατί δύναμη ανθρώπου θα πει ένα και μόνο: δύναμη ψυχής. Κι αυτή φανερώνεται στη μοναξιά και στον κατατρεγμό, όχι στην αγορά και στο θρίαμβο» (Άγγ. Τερζάκης).
Πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα Δημοκρατίας
Η Δημοκρατία, είπαμε, δεν είναι πολίτευμα αλλά βίωμα του καθενός· μια δυναμική έννοια, που "προκαλεί" τον κάθε άνθρωπο σε μια ανοδική πορεία προς τον εξευγενισμό πνεύματος και ψυχής. Αυτό σημαίνει ότι η δημοκρατία ως ζωντανός οργανισμός (όπως ο ανθρώπινος) έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Τα πλεονεκτήματα της συνίστανται στην κατοχύρωση των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, στο σεβασμό της αξίας του ανθρώπου, στις εγγυήσεις για την απονομή δικαιοσύνης και γενικά στη δημιουργία των κατάλληλων εκείνων συνθηκών, μέσα στις οποίες ο κάθε άνθρωπος είναι δυνατό να καλλιεργηθεί ολόπλευρα, να προκόψει και ν' ανυψωθεί ηθικά - πνευματικά - πολιτιστικά.
Όμως, δεν συμβαίνουν έτσι πάντα τα πράγματα. Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες μιας αδιαφορίας του πολίτη για τα κοινά συμφέροντα, μιας δημαγωγίας (εκμετάλλευση του λαού από τους εχθρούς της δημοκρατίας, εκείνους που κολακεύουν τις αδυναμίες του για να κατακτήσουν την εξουσία και να επιβάλλουν την "εξουσία του μονόλογου"). Γινόμαστε ακόμα μάρτυρες μιας άκρατης ελευθερίας (ελευθεριότητας) που οδηγεί στην αυθαιρεσία, την ασυδοσία, τον «ετσιθελισμό», στο «βεντετισμό»... Επομένως μιλάμε για "αδυναμίες" της δημοκρατίας, για τα μειονεκτήματα της, που θέτουν σε κίνδυνο όχι μόνο το πολίτευμα της Δημοκρατίας αλλά όλους εμάς που αποτελούμε τα «παιδιά» της. Έτσι, πολλές φορές τα παιδιά της εξανίστανται εναντίον της «Μητέρας» τους... Τι σημαίνουν λοιπόν όλ' αυτά; Ότι η Δημοκρατία είναι ένα «παιγνίδι» δύσκολο, "επικίνδυνο" και «ακροβατικό», αφού πρέπει να κρατάει μια λεπτή και ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στις αντικρουόμενες απόψεις, θέσεις, συμφέροντα... Και ο ρόλος του «ακροβάτη - πολίτη» όχι μόνον είναι πολύ δύσκολος, αλλά χρειάζεται πολύχρονη και επίμονη και επίπονη προσπάθεια - άσκηση, για να σηκώσει το "βάρος της Δημοκρατίας". Και η άσκηση αυτή είναι καρπός γνώσης που καλλιεργείται μέσα από την Παιδεία. Ο "φωτισμός" της Παιδείας είναι εκείνος που θα διαλύσει τα σκοτάδια της πλάνης, της αμάθειας και ημιμάθειας, παθών και ταπεινών συμφερόντων και θα μετατρέψει τη δύναμη του σώματος (το "δίκαιο του ισχυρότερου") σε δύναμη πνεύματος και ψυχής, σε δύναμη ήθους. Γιατί η Δημοκρατία είναι Ήθος.
Η Δημοκρατία σήμερα
Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημα της είναι σύνθετο. Δοκιμασία για τη Δημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας και ο έλεγχος της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ' απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό αριθμό. Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η Δημοκρατία μέσα στα ωκεάνια ανθρώπινα σύνολα της σημερινής και της αυριανής εποχής, είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα 'ρθουν. Κρίση όμως περνάει η Δημοκρατία στην αναμέτρηση της με την εσωτερική ανθρώπινη πραγματικότητα. Πόσοι και πού είναι ώριμοι να τη δεχτούν; Πόσοι έχουν το ανάστημα να τη δικαιώσουν; Πώς θα διατηρήσει την καθαρότητα της, την ουσιαστική της ταυτότητα, στην ουσιαστική της πρόσμιξη με άλλες ιδεολογίες, συγγενικές ή προδοτικές; (Άγγ. Τερζάκης).
Οι εχθροί λοιπόν της Δημοκρατίας "βρίσκονται μέσα μας" και ας μην -ψάχνουμε ασκόπως στο περιβάλλον, γυρεύοντας εξιλαστήρια θύματα και πλάθοντας ωραία "άλλοθι" για να αποποιηθούμε για πολλοστή φορά τις ευθύνες μας. Πιο συγκεκριμένα, ο "εχθρός" της που κρύβεται μέσα μας είναι η αδιαφορία, η απραξία, ο ατομικισμός, η έλλειψη δημιουργικού πνεύματος, η ισοπέδωση των πάντων (ομοιομορφία, τυποποίηση, κομφορμισμός, καταναλωτισμός...), η έλλειψη κλίματος πνευματικής ελευθερίας, σκέψης και κρίσης, διαλόγου, ο φανατισμός, οι μικροκομματισμοί, η συνενοχή μας, όταν δεν παίρνουμε θέση στην αυθαιρεσία οποιουδήποτε πολίτη ή οργάνου του κράτους. Επομένως η δημοκρατία «κινδυνεύει από τον ίδιο της τον εαυτό». Γι' αυτό απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας και στάσης-τρόπου ζωής, προς ηθικό και πνευματικό μετασχηματισμό ανθρώπου-κοινωνίας. Δημοκρατική Αγωγή λοιπόν, για τη Δημοκρατική Αρετή, με την οποία ο πολίτης θα συνειδητοποιήσει ότι το συμφέρον της κοινωνικής ολότητας είναι ανώτερο του ατομικού συμφέροντος, για να πρυτανέψει κάποτε (απόληξη) η Ομορφιά και η Αλήθεια της Δημοκρατίας.
Παρόλα τα ελαττώματα της, η πείρα αιώνων και αιώνων έχει καταδικάσει οριστικά κάθε άλλο πολίτευμα και τρόπο ζωής, που με μια λέξη θα το χαρακτηρίζαμε τυραννία (ολοκληρωτισμό). Γιατί η Δημοκρατία έχει όλη τη δύναμη της κρατερής άμυνας εναντίον οποιασδήποτε μορφής τυραννίας (εξωτερικής ή εσωτερικής). Δεν απομένει παρά να τη θέσουμε σε λειτουργία, με την ποιότητα της ζωής μας, τη δημιουργική μας προσφορά, τον ανθρωπισμό, την ελεύθερη συνείδηση μας, το διάλογο, την ευθύνη και την Παιδεία.
Προϋποθέσεις σωστής λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος
Απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση μιας ουσιαστικής δημοκρατίας είναι ο συνδυασμός της με την παιδεία και τη γνώση και η κατοχύρωση μιας ουσιαστικής δημοκρατικής παιδείας. Η γνώση είναι δύναμη του ανθρώπου, είναι όπλο απέναντι σε κάθε απολυταρχισμό, σε κάθε απόπειρα καταστρατήγησης των δικαιωμάτων του. Η γνώση διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου, καταυγάζει το πνεύμα του και τον καθιστά ικανό να διακρίνει το σωστό από το λάθος, το δίκαιο από το άδικο, να περιφρουρήσει και να προστατέψει τα δικαιώματα του. Με την παιδεία οι πολίτες δαμάζουν τα άγρια ένστικτα τους, λαξεύουν το πνεύμα τους, το σμιλεύουν, το μορφοποιούν. Και ένα δουλεμένο πνεύμα αποτελεί προπύργιο απέναντι σε ηγέτες που προσπαθούν να σφετεριστούν την εξουσία και να διαμορφώνουν φασιστικά καθεστώτα. Και η παιδεία θα πρέπει να είναι δημοκρατική, να παρέχεται δηλαδή αφειδώς και στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Επίσης, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η γνήσια και υπεύθυνη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ωριμότητα και καλλιεργημένο δημοκρατικό πνεύμα που θα πρέπει να διαθέτει κάθε πολίτης μιας ευνομούμενης πολιτείας. Κάθε πολίτης έχει υποχρέωση να εκφράζει την βούληση του και να μετέχει ενεργά στις διαδικασίες εκείνες οι οποίες διασφαλίζουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και υποστασιοποιούν το δημοκρατικό πολίτευμα.
Επίσης, είναι απαραίτητο να λειτουργούν σωστά οι δημοκρατικοί θεσμοί Δεν υφίσταται δημοκρατία όταν δεν λειτουργούν οι ιστοί του πολιτεύματος, δηλαδή το Σύνταγμα, οι καταστατικοί νόμοι, οι αποφάσεις των πολιτικών οργάνων κ.λ.π.. Για την εύρυθμη λειτουργία τους έχουν μερίδιο, ευθύνης εξίσου και οι δύο πλευρές, και η πολιτεία και οι ίδιοι οι πολίτες.
Το κράτος οφείλει να προασπίζεται και να περιφρουρεί τα δικαιώματα των πολιτών και αυτοί πάλι να εκδηλώνουν ευπείθεια και υποταγή στη νομοθεσία του.
Κατάλληλες προϋποθέσεις για την γόνιμη ανάπτυξη του διαλόγου Έλλειψη φανατισμού, μισαλλοδοξίας και αδιαλλαξίας.
Κίνδυνοι που απειλούν την δημοκρατία
Η απουσία ουσιαστικής και πολύπλευρης μόρφωσης και η αδιαφορία για την διαρκή άσκηση του πνεύματος δημιουργεί ανθρώπους ημιμαθείς, μονοδιάστατους, κοντόθωρους, χωρίς οξυμένη κριτική ικανότητα και διευρυμένη γνώση, με μυωπική αντίληψη και με πνεύμα περιορισμένου βεληνεκούς. Άνθρωποι μικρού πνευματικού αναστήματος δεν διαμορφώνουν γνώμη με κύρος και βαρύτητα και εύκολα μαζοποιούνται, μετατρέπονται δηλαδή σε άβουλη και απρόσωπη μάζα πολιτικών οπαδών που άγονται και φέρονται από δημαγωγούς, πραξικοπηματίες και λαϊκιστές.
Ο άκρατος φανατισμός των πολιτών και η τυφλή και έμμονη υποστήριξη κάποιας αποδεδειγμένα ανίκανης πολιτικής παράταξης, η δημαγωγία, η αδιαλλαξία, η όξυνση των πνευμάτων σε προεκλογικούς καιρούς, η αναξιοκρατία είναι φαινόμενα που αμαυρώνουν την εικόνα της δημοκρατίας.
Ο συγκεντρωτισμός και η υπερβολική ενδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας ισχυροποιεί την θέση ορισμένων πολιτικών στελεχών ενώ παράλληλα αφαιρεί από τον πολίτη το δικαίωμα να αποφασίζει, τον φιμώνει και υποβαθμίζει το ρόλο του στο επίπεδου του ανίσχυρου ψηφοφόρου.
Η έλλειψη αντιλόγου από την αντιπολίτευση, η άσκηση κριτικής από τα ΜΜΕ, τα πνευματικά πρόσωπα του τόπου, τον ίδιο το λαό, αποτελματώνουν και αδρανοποιούν τη δημοκρατία η οποία μετατρέπεται σε ένα κατ' επίφαση αξιοκρατικό και ιδανικό πολίτευμα, το οποίο αντίθετα ατονεί και μοιραία αφανίζεται.
Η τακτική λαϊκισμού από ορισμένους πολιτικούς ηγέτες και η προβολή ενός πατερναλιστικού προτύπου αμαυρώνει και ευτελίζει τη δημοκρατία. Οι φορείς αυτής της τακτικής νομιμοποιούνται από το λαϊκισμό και παραγκωνίζουν οποιοδήποτε στοιχείο θα μπορούσε να αφυπνίσει τον εφησυχασμένο λαό ο οποίος βυθίζεται σε λήθαργο ναρκωμένος από το «όπιο» που του προσφέρουν οι πολιτικοί.
Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και η αχαλίνωτη επιδίωξη του πλούτου, οι αθέμιτοι ανταγωνισμοί και ο υποσκελισμός των νόμων άρουν την κοινωνική ισότητα και μεγαλώνουν το χάσμα μεταξύ ανώτερων και κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Κατά συνέπεια αίρεται η έννοια της ισότητας και της ισονομίας η οποία αποτελεί θεμελιώδη αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Η κομματικοποίηση υποβιβάζει την υψηλή έννοια της πολιτικής, που σημαίνει σοβαρή και ειλικρινής ενασχόληση με τις κοινές υποθέσεις και τα προβλήματα που απασχολούν έναν τόπο. Δημιουργεί εμπάθειες, μίση, οξύτατες κομματικές αντιπαραθέσεις, μοχθηρίες, φθόνους και κακεντρέχειες.
Φαινόμενα νεποτισμού και ευνοιοκρατίας που δυστυχώς δεν έχουν εξαλειφθεί ακόμη.
Μέτρα για την άρτια λειτουργία του θεσμού της δημοκρατίας
Παροχή γνήσιας δημοκρατικής παιδείας που θα συμβάλλει στην σφαιρική ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου, της πνευματικής του ελευθερίας και στην απαλλαγή του από δογματισμούς, εμπάθειες και φανατισμούς, στη σφυρηλάτηση δημοκρατικών συνειδήσεων, υπευθύνων πολιτικοποιημένων και όχι κομματικοποιημένων πολιτών ικανών να ανταπεπεξέλθουν στις ανάγκες της πολιτικής.
Σωστή λειτουργία των ΜΜΕ που λειτουργούν ως εξισορροπητική δύναμη ανάμεσα στο λαό και την εξουσία σε περιπτώσεις έντονων διαφωνιών και συγκρούσεων και φέρνουν σε επαφή τον απλό πολίτη με τους εκπροσώπους της εξουσίας. Ασκούν έλεγχο και κριτική στα πολιτικά τεκταινόμενα και καλλιεργούν το ενδιαφέρον του πολίτη για τα κοινά ώστε να θωρακίζεται η δημοκρατία.
Επαναπροσδιορισμός και ανανέωση των δημοκρατικών θεσμών και λειτουργία της πολιτικής χωρίς φανατισμό, και εμμονή σε παρωχημένους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, συλλογική προσπάθεια για εκσυγχρονισμό της δημοκρατίας.
Προσαρμογή των θεσμών στις ανάγκες του πολίτη και της πολιτείας με τρόπο που να εγγυώνται την ομαλότητα και να αποκλείουν τις πιθανότητες χρησιμοποίησης των διοικητικών μηχανισμών για την εξυπηρέτηση κομματικών συμφερόντων.
Χρήση αξιοκρατικών μεθόδων επιλογής των κρατικών στελεχών και πάταξη της κρατικής διαφθοράς που ενισχύεται από φαινόμενα νεποτισμού και ευνοιοκρατίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου