«Η σωστή εκφορά του λόγου είναι χρέος κάθε λαού· δεν είναι πολυτέλεια. [ … ] Ο όρος ‘εκφορά του λόγου’ καλύπτει ως γενικός όρος ό,τι καλούμε εκφώνηση ή απόδοση ενός κειμένου από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Πρόκειται για πολύ δύσκολη και σοβαρή υπόθεση, ζήτημα καθοριστικής σημασίας για τον ηλεκτρονικό λόγο. Κάθε εκστόμιση κειμένου από μικρόφωνο δεν αποτελεί και εκφώνηση! Πολλοί είναι στις μέρες μας αυτοί σε πολλούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς, ιδιωτικούς κυρίως σταθμούς, που δεν εκφωνούν, αλλά εκ-φονεύουν τα κείμενα!... Τα εκτελούν εν ψυχρώ και σε όλα τα επίπεδα: το λεξιλογικό, το γραμματικο-συντακτικό και, προπάντων, το φωνητικό και το νοηματικό.
Όλα αυτά είναι δικό σου πρόβλημα. Εκείνο που είναι απαράδεκτο είναι ‘να εκπέμπεις τα προβλήματά σου’ και να τα ‘μεταδίδεις’ σε χιλιάδες, συχνά ανυποψίαστους, ακροατές και τηλεθεατές που εκόντες-άκοντες επηρεάζονται από την εκφορά του λόγου σου! Όταν λειτουργείς δημόσια και απευθύνεσαι -και επηρεάζεις άρα- σε χιλιάδες ανθρώπους, η εκφορά του λόγου σου παίρνει άλλες διαστάσεις. Ξεπερνά το άτομο. Ο εκφωνητής/παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων ή ο παραγωγός μιας εκπομπής λόγου στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση δεν είναι ιδιώτης: είναι ‘δημόσιο πρόσωπο’. Για την ακρίβεια είναι ‘δημόσιος λειτουργός’, με την έννοια που έχει ο όρος στους ‘εκπαιδευτικούς λειτουργούς’. Ειδικά ως προς τη γλώσσα, αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό ΄δάσκαλο’. Αυτόν που με τον λόγο του επηρεάζει βαθιά το γλωσσικό αίσθημα ιδίως των μειωμένης γλωσσικής αντιστάσεως ακροατών/θεατών, δηλ. των νεότερων σε ηλικία ατόμων και των λιγότερο μορφωμένων, μια και το γλωσσικό αίσθημα στηρίζεται κατά πολύ κυρίως στην ακουστική γλωσσική μας εμπειρία. Δεν θα ήταν δε καθόλου υπερβολή να πούμε ότι ένας γνωστός παρουσιαστής, ένας γνωστός δημοσιογράφος, ένας γνωστός παραγωγός εκπομπής λόγου επηρεάζει τους μαθητές πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ο δάσκαλός τους στην τάξη! Γιατί το ‘μέσο’ εξασφαλίζει στον ομιλητή υψηλότερο ‘επικοινωνιακό γόητρο’, αν συμβαίνει δε να είναι και ευρύτερα γνωστός (‘επώνυμος’, όπως λέγεται), γίνεται ‘πρότυπο’ προς μίμηση για μικρούς και μεγάλους.
Όλα αυτά που λέμε δείχνουν, χωρίς πολλά σχόλια, την τεράστια ευθύνη που έχουν όσοι εκπέμπουν λόγο από τα μέσα, οι φορείς του ηλεκτρονικού λόγου. Όσοι μιλούν από το μικρόφωνο κατ’ επάγγελμα, πέρα από μια γενικότερη παιδεία που αποτελεί προϋπόθεση για τα πάντα, χρειάζονται και μιαν ειδική εκπαίδευση. Εκπαίδευση στην εκφορά του λόγου και εξοικείωση με τα προβλήματά της, θεωρητικά και πρακτικά. Όχι απλή ορθοφωνία, γιατί δεν είναι μόνον εκεί το πρόβλημα. Εκπαίδευση στην καλύτερη γνώση των κανόνων και των μηχανισμών λειτουργίας της γλώσσας γενικότερα και της ελληνικής γλώσσας ειδικά: εννοώ τη γραμματική και συντακτική δομή της γλώσσας μας. Και πάνω απ’ όλα, εκπαίδευση σ’ αυτό που είναι και το δυσκολότερο, στην εκφορά ενός κειμένου: στη νοηματική και κατ’ ‘ήθος’ ανάγνωση ή εκφώνηση του κειμένου.
Όχι μόνο η παραγωγή (το γράψιμο ενός κειμένου) αλλά και η προφορική αναπαραγωγή του (η εκφώνηση ενός κειμένου) έχει καθαρώς χαρακτήρα δημιουργίας. Κι αυτό γιατί η εκφώνηση ενός κειμένου, με νοηματική πληρότητα κι επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα ώστε να ‘πιάσει’ τον αναγνώστη, είναι σύνθετη πνευματική διεργασία που προϋποθέτει απόλυτη κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου, διάγνωση των προθέσεών του συντάκτη του και του όλου πνεύματος του κειμένου και συγχρόνως πλήρη γνώση της γλώσσας του κειμένου σε όλα τα επίπεδα. Η ανάγνωση δηλ. ενός κειμένου είναι, αναπόφευκτα, και ερμηνεία του κειμένου, πράγμα που προϋποθέτει πλήρη και βαθύτερη κατανόηση του κειμένου».
[Από τον ημερήσιο τύπο]
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να συντάξετε μια περίληψη του περιεχομένου του παραπάνω άρθρου σε 80-100 λέξεις.
[25 μονάδες]
Β1. Να σημειώστε ένα Σ ή ένα Λ αντίστοιχα, αν θεωρείτε τις παρακάτω προτάσεις σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με το πνεύμα του συγγραφέα:
α) Ο όρος ‘εκφορά του λόγου’ ταυτίζεται με τους όρους ‘εκστόμιση’ και ‘εκφώνηση’,
β) Οι δημοσιογράφοι είναι ‘δημόσιοι λειτουργοί’,
γ) Το γλωσσικό αίσθημα του ανθρώπου στηρίζεται κυρίως στην οπτική γλωσσική εμπειρία,
δ) Όσοι μιλούν από το μικρόφωνο δεν έχουν ανάγκη από καμιά ειδική εκπαίδευση όσον αφορά τη χρήση της γλώσσας,
ε) Η άσκηση στην ορθοφωνία είναι αρκετή για έναν δημοσιογράφο όσον αφορά τη χρήση της γλώσσας.
[5 μονάδες]
Β2. Να βρείτε πέντε (5) λέξεις που ανήκουν στο ειδικό λεξιλόγιο του κειμένου.
[5 μονάδες]
Β3. Να σχολιάσετε τη φράση του συγγραφέα «Η ανάγνωση δηλ. ενός κειμένου είναι, αναπόφευκτα, και ερμηνεία του κειμένου» σε μια παράγραφο 7-8 γραμμών.
[10 μονάδες]
Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο των παρακάτω λέξεων του κειμένου με τη σημασία που χρησιμοποιούνται σε αυτό: καθοριστικής, ιδιωτικούς, αποτελεσματικός, γενικότερη, αντιστάσεως.
[10 μονάδες]
Β 5. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου και με ποιο τρόπο αναπτύσσεται αυτή;
[5 μονάδες]
Γ. Είστε απογοητευμένος από τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι εκφωνητές ενός τηλεοπτικού σταθμού χειρίζονται τη γλώσσα. Αποφασίζετε να γράψετε μιαν επιστολή στον Διευθυντή του σταθμού στην οποία, αφού του επισημαίνετε τον σημαντικό ρόλο που παίζουν τα ΜΜΕ στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των θεατών/ακροατών, του υποδεικνύετε κάποια μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη βελτίωση τη κατάστασης. Μπορείτε να αξιοποιήσετε και ιδέες του κειμένου. Η επιστολή σας αποτελείται από 500-550 λέξεις.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Το κείμενο αυτό πραγματεύεται τον ρόλο που παίζουν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των ανθρώπων. Στην αρχή ο συγγραφέας δίνει το περιεχόμενο της έννοιας ‘εκφορά λόγου’ και τονίζει πως οι εκφωνητές του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης ‘σκοτώνουν’ τα κείμενα που εκφωνούν από όλες τις πλευρές. Στη συνέχεια αυτός επισημαίνει τη μεγάλη ευθύνη που έχουν οι εκφωνητές/παρουσιαστές ως ‘δημόσιοι λειτουργοί’, όσον αφορά την καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των ακροατών, και παρατηρεί πως αυτοί χρειάζονται μια ειδική εκπαίδευση σχετική με την εκφορά του λόγου. Ο συγγραφέας τελειώνει υποστηρίζοντας πως η εκφορά και εκφώνηση του λόγου είναι μια μορφή δημιουργίας και πως αυτή αποτελεί και την ‘ερμηνεία’ του κειμένου.
Β1. α-Λ, β- Σ, γ- Λ, δ-Λ, ε-Λ.
Β2. Λέξεις που ανήκουν στο ειδικό λεξιλόγιο του κειμένου: εκφώνηση, φωνητικό, γλωσσική εμπειρία, συντακτική δομή, ορθοφωνία.
Β3. Ο συγγραφέας με τη φράση «Η ανάγνωση δηλ. ενός κειμένου είναι, αναπόφευκτα, και ερμηνεία του κειμένου» θέλει να πει πως ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει κανείς ένα κείμενο, δηλ. η μετ’ ‘ήθους’ ανάγνωση ισοδυναμεί με την ανάλυσή του και την επίτευξη του σκοπού που επιδιώκεται με την παρουσίασή του. Πράγματι, η σωστή ανάγνωση και εκφορά ενός λογοτεχνικού κειμένου είναι δυνατό να συγκινήσει τους ακροατές/δέκτες και, επομένως, να πετύχει να επηρεάσει αυτούς στον συναισθηματικό τομέα, πράγμα που αποτελεί σημαντικό στόχο της λογοτεχνίας.
Β4. Συνώνυμα - Αντώνυμα:
καθοριστικής = αποφασιστικής # δευτερεύουσας
ιδιωτικούς= προσωπικούς # δημόσιους
αποτελεσματικός = παραγωγικός # αναποτελεσματικός
γενικότερη = ευρύτερη # ειδικότερη ή στενότερη
αντιστάσεως = αντιδράσεως # αποδοχής ή υποχώρησης.
Β 5. Τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου είναι:
α) Θεματική Πρόταση «Όχι μόνο η παραγωγή………… χαρακτήρα δημιουργίας»
β) Σχόλια «Κι αυτό γιατί ………κατανόηση του κειμένου».
γ) Κατακλείδα δεν έχει.
Η παράγραφος αναπτύσσεται με τον τρόπο της αιτιολόγησης, όπως δείχνει η διαρθρωτική λέξη «γιατί» με την οποία αρχίζουν τα Σχόλια.
Γ. ΕΚΘΕΣΗ
ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Το θέμα:
1. Έχει επικοινωνιακό πλαίσιο. Ζητά τη γραφή επιστολής προς τον Διευθυντή ενός τηλεοπτικού σταθμού. Αυτό επιβάλλει α) την ανάλογη προσφώνηση, β) την κατάλληλη επιφώνηση στο τέλος και γ) το κατάλληλο επίσημο ύφος.
2. Έχει κάποια διδόμενα που δεν έχουν άμεση σχέση με τα ζητούμενα, δηλ. δεν χρειάζονται ανάπτυξη στο κύριο θέμα: «Είστε απογοητευμένος από τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι εκφωνητές ενός τηλεοπτικού σταθμού χειρίζονται τη γλώσσα».
3. Έχει δυο ζητούμενα. Αυτά δεν δηλώνονται με ερωτήματα: α) «αφού του επισημαίνετε τον σημαντικό ρόλο που παίζουν τα ΜΜΕ στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των θεατών/ακροατών», β) «του υποδεικνύετε κάποια μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη βελτίωση της κατάστασης». Οι θέσεις που ζητούν τεκμηρίωση είναι: α) Τα ΜΜΕ παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των θεατών/ακροατών και β) Τα μέτρα που μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση είναι το α, το β, το γ.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ
Πρόλογος
[Ο Πρόλογος μπορεί να αξιοποιήσει τα διδόμενα και μη ζητούμενα και το επικοινωνιακό πλαίσιο. Θα μπορούσε, όμως, να ξεκινήσει και από την αναφορά στον ρόλο που παίζει η γλώσσα στη ζωή του ανθρώπου ως ατόμου και έθνους]
1. Προσφώνηση: Αξιότιμε κ. Διευθυντή.......
2. Αιτία της γραφής της επιστολής: Απογοήτευση από τη χρήση της γλώσσας από κάποιους εκφωνητές ...
3. Ανάγκη να ληφθούν κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης ...
Κύριο Θέμα
Ι. Πρώτο ζητούμενο: Ο σημαντικός ρόλος που παίζουν τα ΜΜΕ στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος των θεατών/ακροατών.....
[Είναι ευνόητο πως πρέπει να απαντήσει κανείς στα ερωτήματα γιατί και πώς τα ΜΜΕ παίζουν αυτόν τον ρόλο. Ο ρόλος είναι δεδομένος: η καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος.......]
Α. Γιατί;
«Γνωρίζετε, ασφαλώς, πως τα ΜΜΕ παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του γλωσσικού αισθήματος των θεατών/ακροατών. Και τούτο γιατί (1) πρώτα πρώτα οι εκφωνητές και οι παρουσιαστές είναι δημόσια πρόσωπα και ασκούν μεγάλη επιρροή πάνω στους θεατές και ακροατές, ιδιαίτερα αυτούς που δεν έχουν διαμορφώσει ακόμη το γλωσσικό τους αίσθημα, ή είναι αμόρφωτοι ή παιδιά. Έπειτα, γιατί (2) τα ΜΜΕ με τη ζωντάνια και την παραστατικότητά τους, με τον συνδυασμό της εικόνας και του ήχου επηρεάζουν βαθιά το γλωσσικό τους αίσθημα και, τέλος, γιατί (3) τα μέσα, όπως η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, διαθέτουν μεγάλο γόητρο, ενώ οι εκφωνητές και οι παρουσιαστές είναι πρότυπα για μίμηση στου νέους …
Β. Από πού φαίνεται;
«Ότι τα ΜΜΕ παίζουν σπουδαίο ρόλο στη γλωσσική καλλιέργεια των παιδιών μαρτυρεί και το γεγονός πως πολλές χαρακτηριστικές φράσεις των πρωταγωνιστών των σήριαλς, που πολλές φορές παραβιάζουν κάθε γραμματικό και συντακτικό κανόνα και ‘βιάζουν’ πραγματικά τη γλώσσα, υιοθετούνται από τους νέους κι εντάσσονται στο καθημερινό τους λεξιλόγιο. Θα μπορούσε μάλιστα να πει κανείς πως τα ΜΜΕ ασκούν πάνω στα παιδιά μεγαλύτερη επίδραση από αυτή που ασκούν οι δάσκαλοι όσον αφορά τη διαμόρφωση της γλώσσας».
ΙΙ. Μεταβατική παράγραφος
[Αυτή αποτελεί επίλογο στο πρώτο ζητούμενο και πρόλογο στο επόμενο]
«Αντιλαμβάνεσθε, λοιπόν, τον σημαντικό ρόλο που παίζουν τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα η τηλεόραση στη διαμόρφωση του γλωσσικού αισθήματος των νέων ανθρώπων και, επομένως, τη δική σας βαριά ευθύνη. Όταν κανείς απευθύνεται σε ένα ανυποψίαστο κοινό δεν έχει το δικαίωμα να κακοποιεί τη γλώσσα, γιατί προκαλεί μεγάλο κακό. Πρέπει, λοιπόν, να λάβετε …»
ΙΙΙ. Μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης
[Οι άξονες γύρω από τους οποίους πρέπει να οργανώνεται κάθε παράγραφος είναι α) η αναφορά του μέτρου και β) το πώς αυτό το μέτρο θα λειτουργήσει, για να αντιμετωπίσει την κατάσταση ή το πώς λειτουργεί η απουσία αυτού του μέτρου ή και ο συνδυασμός των δύο]
«Ένα μέτρο είναι η ευαισθητοποίηση όλου του προσωπικού σας που μιλά από το μικρόφωνο. Αν αυτό κατανοήσει τη σοβαρότητα του προβλήματος και τον σημαντικό ρόλο που παίζει η γλώσσα στη ζωή του ανθρώπου, τότε θα θελήσουν να δείξουν μεγαλύτερη προσοχή.
Ένα άλλο μέτρο που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η ίδρυση στο σταθμό σας ενός είδους ‘γλωσσικού εργαστηρίου’. Αυτό θα εκπαιδεύει τους εκφωνητές και τους παρουσιαστές όχι μόνο στην ορθοφωνία, πράγμα σημαντικό για την μετ’ ‘ήθους’ εκφορά ενός κειμένου, αλλά και σε όλη τη χρήση της γλώσσας και σε όλες τις εκπομπές (ειδήσεις-σήριαλ), ακόμη και τις αθλητικές.
Ένα ακόμη μέτρο που θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση είναι η ύπαρξη κάποιου είδους προληπτικού ελέγχου και διόρθωσης των κειμένων που πρόκειται κάθε φορά να εκφωνηθούν. Ο έλεγχος αυτός θα μπορούσε να προλάβει τις απαράδεκτες χρήσεις της γλώσσας ή να διορθώσει γλωσσικά αστοχήματα και ‘μαργαριτάρια’.
Θα ήταν δυνατό, ακόμη, να ενταχθούν στα προγράμματά σας κάποιες σοβαρές 'μεταγλωσσικές' εκπομπές, δηλ. εκπομπές στις οποίες θα γίνεται λόγος για τη γλώσσα, για βιβλία, για λεξικά, για σχετικά χρήσιμα βοηθήματα κλπ. Αυτές οι εκπομπές με τον ενημερωτικό τους χαρακτήρα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους εκφωνητές και τους παρουσιαστές με τα κατάλληλα εφόδια για τη σωστή χρήση της γλώσσας· θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν, για παράδειγμα, να περιορίσουν τους ξενισμούς που κατακλύζουν τη γλώσσα τους και να χρησιμοποιούν ελληνικές λέξεις.
Πέρα από αυτά πολλά θα μπορούσατε να πετύχετε αν καθιερώνατε την ορθότητα χρήσης της γλώσσας ως βασικό κριτήριο όχι μόνο για την αξιολόγηση και την αποδοχή μιας εκπομπής, αλλά και για την αξιολόγηση και την επιλογή του προσωπικού του σταθμού σας».
Επίλογος
1. Η σημασία της ορθής χρήσης της γλώσσας και λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος
2. Προέκταση: η ευθύνη του Διευθυντή του σταθμού.
3. Επιφώνηση: Με εκτίμηση κλπ.
«Κατανοείτε, ασφαλώς πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ στη διαμόρφωση του γλωσσικού αισθήματος ενός λαού, αλλά και ότι υπάρχουν κάποιοι τρόποι με τους οποίους είναι δυνατό να βελτιωθεί η κατάσταση που παρουσιάζουν κάποιοι εκφωνητές. Αντιλαμβάνεσθε ακόμη πως η ευθύνη για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων βαραίνει εσάς τον ίδιο. Πολλά μπορούν να γίνουν αν πιστέψετε πως η γλώσσα, οποιαδήποτε γλώσσα, και ιδιαίτερα η ελληνική, δεν είναι μόνο φορέας αξιών αλλά και σημαντική πνευματική αξία, που αξίζει την προστασία μας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου