Παραθετικά επιρρημάτων (Λατινικά)

Επιρρήματα που σχηματίζουν παραθετικά στη λατινική είναι προπάντων όσα παράγονται από επίθετα και ακόμη μερικά που έχουν τοπική ή χρονική σημασία.

     Η λατινική όπως και η ελληνική έχει τρεις βαθμούς και για τα παραθετικά των επιρρημάτων:  α) θετικό,   β) συγκριτικό,   γ) υπερθετικό.

Για να σχηματίσουμε τους βαθμούς ενός επιρρήματος που παράγεται από επίθετο 2ης κλίσης ενεργούμε ως εξής: από το επίθετο παίρνουμε τη γενική του ενικού του αρσενικού, αφαιρούμε την κατάληξη – i  και προσθέτουμε την κατάληξη – e για το θετικό, την κατάληξη – ius για το συγκριτικό και την κατάληξη – issime για τον υπερθετικό, π.χ.

ΕΠΙΘΕΤΟ		ΕΠΙΡΡΗΜΑ
		ΘΕΤΙΚΟΣ		ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
clarus – a – um	(clar – i)		clar – e	clar - ius	clar – issime
longus – a – um	(long – i)		long – e	long – ius	long – issime

Για να σχηματίσουμε τους βαθμούς ενός επιρρήματος που παράγεται από επίθετο 3ης κλίσης ενεργούμε ως εξής: από το επίθετο παίρνουμε τη γενική του ενικού του αρσενικού, αφαιρούμε την κατάληξη – is  και προσθέτουμε την κατάληξη – iter για το θετικό, την κατάληξη – ius για το συγκριτικό και την κατάληξη – issime για τον υπερθετικό, π.χ.

ΕΠΙΘΕΤΟ		ΕΠΙΡΡΗΜΑ
		ΘΕΤΙΚΟΣ		ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
gravis – is – e	(grav – is)		grav – iter	grav - ius	grav – issime
brevis – is – e	(brev – is)		brev – iter	brev – ius	brev – issime

Διαφορετικός σχηματισμός παραθετικών

    

Τα έξι (6) επίθετα που λήγουν σε – ilis (facilis, dificillis, similis, dissimilis, humilis και gracilis και σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου με την κατάληξη – limus (- a  - um) στο θέμα τους, σχηματίζουν ανάλογα και τον υπερθετικό του επιρρήματος. Δηλαδή:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
facile	facilius	facillime
difficiliter	dificilius	dificillime
similiter	similius	simillime
dissimiliter	dissimilius	dissimillime
humiliter	humilius	humillime
graciliter	gracilius	gracillime

Όσα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα της 2ης ή της 3ης κλίσης που λήγουν σε – er σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος – ανάλογα μ’ αυτόν του επιθέτου – σε – rime που προστίθεται στην ονομαστική του ενικού του αρσενικού, π.χ.

	ΕΠΙΘΕΤΟ	ΕΠΙΡΡΗΜΑ
		ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
β΄ κλιση	pulcher pulchra pulchrum	pulchre	pulchrius	pulcherrime
γ΄ κλιση	acer acris acre	acriter	acrius	acerrime

 Τα επίθετα που λήγουν σε – dicus, - volus, ficus (που έχουν δηλαδή ως δεύτερο συνθετικό τα ρήματα dico, volo, facio) σχηματίζουν τα παραθετικά των επιρρημάτων τους με τις καταλήξεις: θετ: - e   συγκρ: – entius και υπερθ: – entissime, δηλαδή:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
maledice	maledicentius	maledicentissime
mafnifice	magnificentius	magnificentissime

 Τα επίθετα που λήγουν σε – ens – entis,  - ans – antis, - ers – ertis σχηματίζουν τον συγκριτικό βαθμό με την κατάληξη – er, δηλαδή:

ΕΠΙΘΕΤΟ	ΕΠΙΡΡΗΜΑ
	ΘΕΤΙΚΟΣ		ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
prudens	(prudent – is)	prudent – er	prudentius	prudentissime
amans	(amant – is)	amant – er	amantius	amantissime

Aνώμαλα παραθετικά

Ανωμαλία στο σχηματισμό του θετικού βαθμού του επιρρήματος παρουσιάζουν τα επίθετα bonus – a – um, facilis – is – e, και durus – a – um. Δηλαδή:

ΕΠΙΘΕΤΟ	ΕΠΙΡΡΗΜΑ
	ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
bonus – a – um	bene	melius	optime
facilis – is – e	facile	facilius	facillime
durus – a – um	dure κ΄ duriter	durius	durissime

Ανωμαλία στο σχηματισμό παρουσιάζουν επίσης και τα ακόλουθα επιρρήματα που δεν προέρχονται από επίθετα και σχηματίζουν τους τρεις βαθμούς ως εξής:

ΕΠΙΡΡΗΜΑ
ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
non multum  ή paulum multum	minus	minime
magnopere  ή  magno opere	magis	maxime
prope	propius	proxime
diu	diutius	diutissime
saepe	saepius	saepissime
post	posterius	postremo  κ΄ postremum
(prae)	prius	primum  κ΄  primo
satis	satius	---------
male	peius	pessime
multum	plus	plurimum
-------	deterius	deterimme
-------	ocius	ocissime
-------	potius	potissimum
merito	------	meritissimo
nuper	------	nuperrime
secus	secius	------