Εκτός από τα πλεονεκτήματα, η κοινωνία των μαζών έχει όμως και ένα ανατρεπτικό μειονέκτημα: την πτώση της ποιότητας σε επίπεδα ψυχικού και πνευματικού λιμνασμού. Οι διαφορετικού τύπου οργανωμένες κοινωνίες - με τα τόσα άλλα μειονεκτήματα - διέθεταν υψηλά πρότυπα αγωγής. Υπήρχε το πρότυπο του ηγέτη, του συγγραφέα, του καλλιτέχνη, του δασκάλου. Και στο μυθικό χώρο υπήρχε το πρότυπο του προφήτη, του άγιου, του μάρτυρα, του ήρωα.
Ας σκεφτεί κανείς λ.χ. την αίγλη που είχαν οι συγγραφείς κατά τον προηγούμενο αιώνα, όχι μόνο στις άλλες χώρες, αλλά και στην Ελλάδα. Κι ας αναλογιστεί ύστερα την προϊούσα εξασθένηση αυτής της αίγλης, ίσαμε τον ολοσχερή εξαφανισμό της στις μέρες μας. Ήδη ζούμε στον πνευματικό μαρασμό. Οι δημιουργοί είναι περιθωριακοί και περιφρονημένοι. Κανείς δεν νοιάζεται αν υπάρχουν ή όχι. Επειδή η «μάζα» δεν τους χρειάζεται. Και αν δεν τους χρειάζεται η μάζα, δεν τους χρειάζεται ούτε η εφημερίδα, ούτε η τηλεόραση, ούτε η Πολιτεία. Διότι αφού η μάζα είναι ο καταναλωτής, η κοινή γνώμη, ο ακροατής και ο αναγνώστης, είναι αυτή που γράφει τις εφημερίδες, που οργανώνει εκπομπές της τηλεόρασης, που προκαλεί τη μέριμνα της Πολιτείας.
Ο λαός δεν ήταν ποτέ μάζα. Ο λαός διέθετε λεπτές κεραίες προς τα πνευματικά και προς τα υψηλά˙ διέθετε ευγένεια ψυχής και σεβασμό προς τις αξίες. Τη μαζοποίηση δεν την προκαλεί η φτώχεια˙ την έφερε η γενική ευημερία. Αυτές τις ιστορικές αντιφάσεις μόνον οι «διαλεκτικοί» δεν τις αντιλαμβάνονται.
Οι πνευματικές δημιουργίες στην Ελλάδα ήσαν κατορθώματα των ατόμων και όχι των θεσμών. Δεν υπήρξε θεσμοποίηση των πνευματικών παρορμήσεων του ελληνικού λαού. Γι αυτό και μέσα στον κατακλυσμό δεν προσβλέπομε πλέον ούτε προς τα πνευματικά κέντρα, ούτε προς πανεπιστήμια, ούτε προς ακαδημίες, ούτε προς εκδοτικούς ή δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Είναι όλα τους κυριευμένα.
Γι αυτό και η πολιτική εξουσία παραπαίει, μη γνωρίζοντας περί του πρακτέου. Το Υπουργείο Πολιτισμού κατάντησε Υπουργείο των Μουσείων (Βοηθάει κι’ αυτό να περάσει η ζωντανή Ελλάδα στο Μουσείο). Από εκεί και πέρα έρημος και ανίατη άνοια. Η πολιτική εξουσία φαίνεται πως ούτε καν υποψιάζεται το ελληνικό πρόβλημα. Το ελληνικό πρόβλημα δεν είναι ποσοστά αυξήσεως του εθνικού εισοδήματος και της εισροής τουριστών. Αυτά γίνονται και χωρίς την πολιτική εξουσία. Είναι οι ροπές των καιρών. Αλλά και η ίδια η πολιτική εξουσία παραδόθηκε στο ήθος της μαζικής κοινωνίας. Το βλέπομε στην τηλεόραση της, που κατάντησε όργανο πνευματικού εξανδραποδισμού του ελληνικού λαού, το βλέπομε στα «πνευματικά» της υπουργήματα.
Ένας λαός χωρίς πνευματικούς πυρήνες είναι προορισμένος να αφανιστεί. Η Ελλάδα διέπλευσε τις χιλιετίες με τις σχεδίες των πνευματικών της μορφωμάτων. Έτσι διέπλευσε και τους σκοτεινούς αιώνες της τουρκικής σκλαβιάς. Τώρα κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς τους πυρήνες˙ - τώρα ακριβώς που κατεξοχήν το πρόβλημα του ανθρώπου καθίσταται αυτόχρημα πνευματικό. Διότι έσπασαν όλα τα φράγματα και κατακλύζεται η οικουμένη από τον ομαδισμό, και χάνει τα πρόσωπά της και λησμονεί το βάθος του ανθρώπου και της υπάρξεως. Και η Ελλάδα σπεύδει προς το χορό, αμνήμων. Αυτή, που στις αποσκευές της κομίζει τη βαθύτερη μνήμη της ανθρωπότητας. Και η εξουσία της την παρωθεί˙ και πανηγυρίζει˙ και σκορπάει τους λωτούς της λησμονιάς στους άμυαλους συντρόφους, που παρατήσανε τον Οδυσσέα. Και που στο τέλος αφανίστηκαν.
Χρήστος Μαλεβίτσης, «Ο έγκοπος λόγος»
Λεξιλόγιο : «αυτόχρημα» = αμέσως
Ερωτήσεις
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 - 120 λέξεις)
Β1. Να αναπτύξετε σε 60-80 λέξεις το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου:«Ο λαός διέθετε λεπτές κεραίες προς τα πνευματικά και προς τα υψηλά διέθετε ευγένεια ψυχής και σεβασμό προς τις αξίες.
Β2. α) αναλογιστεί, εξασθένησε, κατακλύζεται, εξανδραποδισμού: να δώσετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη με τη σημασία που έχουν στο κείμενο.
β) Από το β’ συνθετικό των λέξεων που ακολουθούν να σχηματίσετε δύο ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες) : περιφρονημένοι, παρορμήσεων, εισροή.
Β3. «Ένας λαός χωρίς πνευματικούς πυρήνες είναι προορισμένος να αφανιστεί» Να παρουσιάσετε τη μέθοδο συλλογισμού στη συγκεκριμένη παράγραφο και να αιτιολογήσετε την άποψη σας.
Γ. Παραγωγή Λόγου: Σύμφωνα με το Χρήστο Μαλεβίτση, ο ομοιογενής μαζικός πολιτισμός που κυριαρχεί στις μέρες μας, αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη των πνευματικών και πολιτιστικών αγαθών. Αφού εξηγήσετε τα αίτια της μαζοποίησης του σύγχρονου ανθρώπου, να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης για την άρση του φαινομένου αυτού. Το κείμενο να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί σε σχολικό περιοδικό (500-600 λέξεις).
Απαντήσεις
Α. Ο δοκιμιογράφος αναφέρεται στη μαζοποίηση. Αρχικά, επισημαίνονται οι αρνητικές πτυχές της μαζοποίησης. Έπειτα, ο συντάκτης υπογραμμίζει την απουσία πνευματικών ανθρώπων, κυρίως στα μέσα ως απόδειξη της «κοινωνίας των μαζών». Ακόμη, κάνει λόγο για τη σύγχρονη ευπορία ως τρόπο ζωής που οδηγεί στη μαζικότητα. Αναφέρεται επιπρόσθετα στην απουσία πνευματικών ενδιαφερόντων και στην κυριαρχία στυγνών συμφερόντων κυρίως από την πολιτική εξουσία. Καταλήγει, ότι λαός χωρίς πνευματικό υπόβαθρο κινδυνεύει να αφανιστεί.
Β1. Ο λαός δεν ήταν ποτέ μάζα. Ο λαός διέθετε πάντοτε λεπτές κεραίες προς τα πνευματικά και προς τα υψηλά˙ διέθετε ευγένεια ψυχής και σεβασμό προς τις αξίες: Η παραπάνω άποψη αποδεικνύει ότι για να διατηρήσει ένας λαός την πολιτιστική του ταυτότητα απαιτείται πνευματική καλλιέργεια και ανθρωπισμός. Το παρελθόν της Ελλάδας αποτελεί ένδειξη πνευματικότητας και είναι δυνατόν να αποτελέσει πρότυπο για τις επόμενες γενιές. Οι Έλληνες είναι εκείνοι που πρώτιστα ενδιαφέρονταν για την καλλιέργεια του πνεύματος και της ψυχής τους και λιγότερο για τις ευτελείς αξίες. Αυτό κυρίως που εκλείπει στις μέρες μας, αλλά είναι αναγκαίο, ώστε να διατηρηθεί ένας λαός με αυθύπαρκτη οντότητα είναι η αντίσταση σε ό,τι υπονομεύει την προσωπικότητα και την κρίση του σύγχρονου ατόμου.
Β2. α) αναλογιστεί = σκεφτεί, εξασθένηση = εξάντληση, κατακλύζεται = πλημμυρίζει, εξανδραποδισμός = υποδούλωση
β) περιφρονημένοι = φρόνηση, φρονιμάδα εισροή = επιρροή, διαρροή παρορμήσεων = ορμητικός, εφόρμηση
Β3. Η μέθοδος συλλογισμού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη συγκεκριμένη παράγραφο είναι η Παραγωγική, δηλ από μια γενική άποψη καταλήγει σε μια ειδική. «Ένας λαός χωρίς πνευματικούς πυρήνες είναι προορισμένος να αφανιστεί» Γενική άποψη. «Και η εξουσία της την παρωθεί και πανηγυρίζει’ και σκορπάει τους λωτούς της λησμονιάς στους άμυαλους συντρόφους που παρατήσανε τον Οδυσσέα. Και που στο τέλος αφανίστηκαν» Ειδική άποψη.
Γ. Παραγωγή Λόγου
Ορισμός μαζοποίησης: ονομάζεται η ομοιομορφία στις αντιλήψεις, στις προσωπικές επιλογές στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου. Κοινωνικός Κομφορμισμός: ονομάζεται η τάση του ατόμου να ταυτιστεί απόλυτα με τις κυρίαρχες αντιλήψεις και τα πρότυπα ζωής της κοινωνικής ομάδας.
Αίτια της μαζοποίησης:
1. Η απουσία παιδείας και κριτικής σκέψης.
2. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα.
3. Η κρίση στις παραδοσιακές αξίες.
4. Ο κοινωνικός κομφορμισμός.
5. Οι στερεότυπες αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις.
6. Η μόδα και η διαφήμιση
7. Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία.
8. Τα Μ.Μ.Ε.: Τα σύγχρονα ραδιοτηλεοπτικά μέσα καλλιεργούν την παθητικότητα, την απουσία κρίσης και προβάλλουν την ομοιομορφία και την τυποποίηση ως τρόπο έκφρασης.
Προτάσεις αντιμετώπισης του φαινομένου της μαζοποίησης
Για να μπορέσει ο σύγχρονος άνθρωπος να διατηρήσει την ατομική του βούληση και ελευθερία αλλά και να διασφαλίσει την πολιτιστική του ταυτότητα και ιδιαιτερότητα, κρίνονται ως αναγκαίοι οι παρακάτω παράγοντες:
1. Ανθρωπιστική Παιδεία
2. Δημοκρατικός τρόπος των Μ.Μ.Ε
3. Σεβασμός στις παραδοσιακές αξίες
4. Συμμετοχή ατόμου στις δημοκρατικές διαδικασίες
5. Απομάκρυνση από το σύγχρονο υλιστικό πρότυπο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου