Έκθεση Γ Λυκείου: Ανοιχτές και κλειστές κοινωνίες -παγκοσμιοποίηση της οικονομίας (θέματα και απαντήσεις)

Ανοιχτές και κλειστές κοινωνίες

Το ζήτημα της παραγωγικής συμμετοχής, άρα και της κίνησης των πληθυσμών ξαναμπαίνει με νέους όρους. Από τη στιγμή που τα νέα εθνικά κράτη «οριοθέτησαν» με αυστηρότητα την επικράτειά τους, όλες οι κυρίαρχες Πολιτείες μπορούσαν να ορίζουν ελεύθερα τους όρους υπό τους οποίους θα άνοιγαν επιλεκτικά τα σύνορά τους σε ό,τι προερχόταν από άλλους κοινωνικούς χώρους. Η Πολιτεία διατηρούσε την πλήρη και αναφαίρετη αρμοδιότητα του προσδιορισμού των σχέ­σεων με τους «αλλοδαπούς» ανθρώπους και τα «αλλότρια» προϊόντα, εμπορεύματα και κεφάλαια. Το «άνοιγμα» και το «κλείσιμο» των συ­νόρων ήταν μια από τις κυριότερες προνομίες των ανεξάρτητων κοι­νωνικών οντοτήτων και επικρατειών που αντιμετωπίζονταν ως «πολι­τικά φρούρια». Ο κάθε κυρίαρχος λαός γεννούσε έτσι μιαν εξουσία που αποφάσιζε ακώλυτα για τους όρους αποδοχής και υποδοχής ξέ­νων «μεταναστών» και για τους όρους υπό τους οποίους Θα τους α­ναγνωρίζονταν ίσα ή άνισα δικαιώματα με τους ιθαγενείς.

Ο νέος παγκοσμιοποιημένος κόσμος μετέβαλε όμως άρδην τους όρους προσδιορισμού της κυρίαρχης εθνικής αυτάρκειας. Η οικουμε­νική ελευθερία των συναλλαγών κατοχυρώνεται πλέον με διεθνείς συμφωνίες. Ακόμα κι αν το επιθυμούσαν οι Πολιτείες δε δικαιούνται πια να κλείσουν τα σύνορά τους. Και από τη στιγμή που το δικαίωμα της υπερεθνικής συναλλαγής, εμπορίας και επένδυσης του ατομικού πλούτου εμφανίζεται πλέον ως παγκοσμίως κεκτημένο, οι ιδιόκτήτες «οικονομικοί άνθρωποι» δρουν ως ελεύθερα δικαιωματούχα μέλη ε­νός πλανητικού κόσμου. Εδώ ακριβώς λοιπόν ενσκήπτει μια νέα και πρωτόγνωρη κανονιστική και θεσμική αντίφαση. Αντίθετα με τον ελεύ­θερο - κοινωνούντα ιδιοκτήτη «οικονομικό άνθρωπο», ο μη ιδιοκτήτης άνθρωπος εξακολουθεί να υπάγεται στην εσωτερική έννομη τάξη. Στον αιώνα των δικαιωμάτων, δεν δικαιούται να κινηθεί, να ταξιδέψει, να εργασθεί, να λειτουργήσει ως πολίτης, να διεκδικήσει τα εργασιακά, κοινωνικά ή εκπαιδευτικά του δικαιώματα παρά μόνο στη χώρα όπου «ανήκει». Τα τείχη που κατέρρευσαν σε ό,τι αφορά τη ροή των άυλων συντελεστών παραγωγής αντικαταστάθηκαν με άλλα ακόμα πιο α­πόρθητα σε ό,τι αφορά τη ροή των ανθρωπίνων όντων. Αν λοιπόν το κεφάλαιο είναι ελεύθερο να κινείται και να ταξιδεύει ανάλογα με την εργασιακή δύναμη που στοχεύει να αξιοποιήσει, η εργασία δεν επι­τρέπεται πια να αντιδρά προσαρμοζόμένη στις κινήσεις του κεφαλαί­ου. Είναι σαφές ότι η παγκόσμια ελεύθερη αγορά είναι πραγματικά ελεύθερη μόνον για την ιδιοκτησία και την επιχείρηση. Και έτσι, η πο­λιτική ρύθμιση - και απορρύθμιση - της κίνησης του κεφαλαίου αποδε­σμεύθηκε πλήρως από την πολιτική ρύθμιση - και απορρύθμιση - της κίνησης της εργασίας. Ενώ η πρώτη διακινείται ακώλυτα σε ένα άναρ­χο οικουμενικό πλαίσίο, δεύτερη οργανώνεται αυστηρότατα στους στενούς κόλπους των εθνικών επικρατειών. Τα κεφάλαια, η γνώση, η πληροφορία και τα «δίκτυα» κυκλοφορούν ελευθέρως και προστατεύ­ονται λυσιτελώς όπου γης, ενώ οι άνθρωποι και η εργασία τους όχι μόνον χάνουν την όποια προστασία τους αλλά και καθηλώνονται δια της βίας στον γενέθλιο χώρο τους.

Αν λοιπόν υπάρχει κάτι που χαρακτηρίζει την εποχή μας, αυτό είναι η επιλεκτικότητα της προστασίας των παραδοσιακά ονοματισμέ­νων ανθρωπίνων δικαιωμάτων: η νέα διεθνής έννομη τάξη που ανοίγεται μπροστά μας είναι μια τάξη που προστατεύει και κατοχυρώνει ορισμένα δικαιώματα εις βάρος άλλων. Η νέα θεμελιώδους σημασίας (ταξική) διάκριση που φαίνεται να εμπεδώνεται δεν αναφέρεται πια μόνο στους ίδιους τους όρους των παραγωγικών σχέσεων αλλά επε­κτείνεται στη διαφοροποιημένη κλίμακα οργάνωσης και κανονιστικής ρύθμισης των αρχών που τις διέπουν. Ακριβώς στο σημείο αυτό λοιπόν επικεντρώνεται η βαθμιαία αποδυνάμωση και απίσχνανση του πολιτικού λόγου.

Από τον τύπο

ΘΕΜΑΤΑ

1. Να γίνει σε 100 - 120 λέξεις περίληψη του κειμένου.

2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο που σας δόθηκε λαμβανομένης υπόψη της επικαιρότητας και της διαχρονικότητας του; Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή του κειμένου αυτού;

3. Να αναπτυχθεί σε παράγραφο 80 - 100 λέξεων η φράση: «Η νέα διεθνής έννομη τάξη που ανοίγεται μπροστά μας είναι μια τάξη που προστατεύει και κατοχυρώνει δικαιώματα εις βάρος των άλλων».

4.  Με ποιο είδος συλλογιστικής πορείας αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου (επαγωγικό ή παραγωγικό); Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου αναφέρεται: Οι κυρίαρχες Πολιτείες θα μπορούσαν ελεύθερα να ορίσουν τους όρους υπό τους οποίους θα άνοιγαν επιλεκτικά τα σύνορά τους. Η Πολιτεία διατηρούσε την πλήρη αρμοδιότητα του προσδιορισμού των σχέσεων με τους αλλοδαπούς. Το άνοιγμα και το κλείσιμο των συνόρων ήταν μια από τις προνομίες των ανεξάρτητων κοινωνικών οντοτήτων. Έτσι, ο κυρίαρχος λαός αποφάσιζε για τους όρους υποδοχής των ξένων μεταναστών. Να αξιολογήσετε το επιχείρημα ως προς την εγκυρότητα, την αλήθεια και τη λογική ορθότητά του.

5. Να δοθούν συνώνυμα στις λέξεις: υπερεθνικής, απορρύθμιση ακώλυτα, καθηλώνονται, διέπουν.

6. Όπως φαίνεται κι από το κείμενο η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, ως φαινόμενο χαρακτηριστικό της εποχής μας, διακρίνεται από συγκεκριμένα μειονεκτήματα. Απαντήστε στο κείμενο αυτό ένα άρθρο όπου Θα αναλύετε σε 500 - 600 λέξεις τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης.

Απαντήσεις στα θέματα

1. Μια ενδεικτική περίληψη θα ήταν η παρακάτω:

Το κείμενο αυτό αναφέρεται στη δυνατότητα μετακίνησης κεφαλαίων και εργαζομένων στο πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Στο παρελθόν κάθε κράτος καθόριζε με δικά του κριτήρια τους όρους και τις προϋποθέσεις υποδοχής αλλοδαπών στην επικράτειά του. Στο «σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο», ωστόσο, ενώ έχει επιτευχθεί και κατοχυρωθεί η ελευθερία των οικονομικών συναλλαγών, όπως και της διακίνησης πληροφοριών και ο κάθε επιχειρηματίας μπορεί ανεμπόδιστα να επενδύσει κεφάλαια σε οποιοδήποτε μέρος της οικουμένης επιθυμεί, ο εργαζόμενος περιορίζεται στη χώρα του και δεν μπορεί να κινηθεί και να εργασθεί εκτός συνόρων. Συνεπώς, τα ανθρώπινα δικαιώματα προστατεύονται σήμερα επιλεκτικά, ενώ εμφανίζεται μια νέας μορφής ταξική διάκριση ανάλογα με τη ρύθμιση των όρων τους οποίους διαμορφώνονται οι σχέσεις παραγωγής.

2. α) Κειμενικό είδος

Το κείμενο αυτό ανήκει στο κειμενικό είδος της επιφυλλίδας: έχει σύντομη έκταση, επικαιρική αφόρμηση (κυριαρχία του μοντέλου της οικονομίας της αγοράς, αύξηση των οικονομικών μετανα­στών), ενώ τα κάποιες από τις ιδέες που εκφράζονται έχουν δια­χρονική τεκμηρίωση και γενική ισχύ (τοπικά και χρονικά).

2. β) Συνοχή κειμένου:

Η συνοχή ενός κειμένου επιτυγχάνεται:

·       με διαρθρωτικές λέ­ξεις μεταξύ των παραγράφων και των ενοτήτων του κειμένου

·       και με επαναλήψεις συγκεκριμένων λέξεων ή εκφράσεων ή αντικα­τάστασή τους από λέξεις που ανήκουν σε συγγενές σημασιολογι­κό πεδίο, οι οποίες πιστοποιούν τη συνεκτικότητα του περιεχομέ­νου (τέτοιο ρόλο έχουν οι αναφορικές, οριστικές ή επαναληπτικές και οι δεικτικές αντωνυμίες).

Στο συγκεκριμένο κείμενο υπάρχουν διαρθρωτικές λέξεις: οι δύο πρώτες παράγραφοι συνδέονται αντι­θετικά με το όμως, ενώ η δεύτερη με την τρίτη συμπερασματικά με το λοιπόν. Επίσης, στη δεύτερη παράγραφο που είναι και η εκτε­νέστερη, οι επιμέρους ενότητες συνδέονται με χαρακτηριστικές συνδετικές λέξεις: (Και … λοιπόν … αντίθετα ... αν λοιπόν ... και έτσι ... ενώ ...). Επιπρόσθετα, οι κομβικές για το κείμενο λέξεις της πρώτης παραγράφου (εθνικά κράτη, κυρίαρχος λαός, κεφάλαια, άνοιγμα και κλείσιμο συνόρων, μετανάστες, δικαιώματα) επανα­λαμβάνονται και στις επόμενες παραγράφους αποδεικνύοντας τη συνέχεια του λόγου βάσει της συλλογιστικής του συγγραφέα. Στη δεύτερη παράγραφο απαντούν οι εκφράσεις κυρίαρχη εθνική αυ­τάρκεια, να κλείσουν τα σύνορα, πλούτος, κεφάλαιο, κίνηση κεφα­λαίου, ιδιοκτητών και μη ιδιοκτητών, συντελεστής παραγωγής, ενώ στην τρίτη παράγραφο οι φράσεις διεθνής έννομη τάξη, ανθρώπι­να δικαιώματα, παραγωγικές σχέσεις. Παρομοίως, συνεκτική είναι κει η λειτουργία αντωνυμικών και άλλων δεικτικών φράσεων, ό­πως: εδώ ακριβώς, σε αυτό το σημείο.

3. Ανάπτυξη παραγράφου

    Κατά την άποψη των σπουδαιότερων επιστημόνων και πολιτικών η τελευταία δεκαπενταετία χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία στον πλανήτη μιας νέας τάξης πραγμάτων με βασικό χαρακτηριστικό την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και την αλληλεπίδραση των χωρών σε πληροφοριακό και τεχνολογικό επίπεδο. Αποτέλεσμα είναι η προστασία βασικών δικαιωμάτων των πολιτών, όπως της ελεύθερης δημοκρατική έκφρασης, της καθολικής εκπαίδευσης, του κράτους πρόνοιας, της φυλετικής και θρησκευτικής ελευθερί­ας Παρόλα αυτά, δικαιώματα της διαβίωσης σε μια υγιή δημοκρα­τία, με ανεξάρτητη αντικειμενική πληροφόρηση, με πραγματική ι­σότητα και αξιοκρατία, εργασία για όλους, παροχή δωρεάν παι­δείας και υγείας δεν έχουν εκπληρωθεί αποτελώντας στίγμα για τον πολιτισμένο κόσμο.

4. α) Είδος συλλογιστικής πορείας

Η τελευταία παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγικό συλλο­γισμό, καθώς ξεκινάει από τη γενική θέση (επιλεκτική προστασία δικαιωμάτων), την οποία αποδεικνύει με ειδικότερα επιχειρήματα (κατοχύρωση δικαιωμάτων σε βάρος άλλων, νέα ταξική διάκριση).

β) Διερεύνηση συλλογισμού  

Ο συλλογισμός είναι λογικώς ορθώς καθώς είναι αληθής ιστορι­κά (κάθε πολιτεία όριζε τις προϋποθέσεις αποδοχής μεταναστών) και έγκυρος, καθώς συνάδει προς τους κανόνες της λογικής (ο λαός εκλέγει την εξουσία, η εξουσία θέτει όρους επιλογής αλλο­δαπών, άρα ο λαός αποφασίζει για την υποδοχή μεταναστών ).

5. Συνώνυμα :

υπερεθνικής = διεθνούς,    απορρύθμιση = αποδιοργάνωση,     ακώλυ­τα = ανεμπόδιστα,    καθηλώνονται = ακινητοποιούνται,     διέπουν = χα­ρακτηρίζουν.

6. Παραγωγή λόγου

Στον πρόλογο της έκθεσης ακροθιγώς γίνει θα λόγος για την κυριαρχία της παγκοσμιοποίησης σήμερα και Θα περιγραφεί η έν­νοια (επικράτηση κοινού οικονομικού μοντέλου διεθνώς λόγω απελευθέρωσης εμπορίου, διεθνής οικονομική συνεργασία και ανταλλαγές, αλληλεπίδραση τεχνολογική και πολιτιστική χάρη στην ανάπτυξη Μ.Μ.Ε. και πληροφορικής, μετάβαση από την παραγωγή αγαθών στην παραγωγή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών). Στη συνέχεια θα γίνει συνοπτική αναφορά στα μειονεκτήματα της πα­γκοσμιοποίησης, τα οποία δίνονται και ως δεδομένο από το Θέμα (ανισότητα και οικονομικές- τεχνολογικές εξαρτήσεις φτωχών από πλούσιους λαούς, πολιτιστικές υποδουλώσεις υπό ανάπτυξη κρα­τών, κοινωνικοί αποκλεισμοί, κοινωνίες πολλών ταχυτήτων, διεύ­ρυνση του χάσματος οικονομικά ισχυρών και ανίσχυρων, ανελέη­τος ανταγωνισμός).

Αφού τονιστεί ότι εκτός από τα μειονεκτήματα η παγκοσμιοποίηση παρουσιάζει και χαρακτηριστικά πλεονεκτήματα (σύνδεση με την προλογική παράγραφο) Θα αναπτυχθούν στο κύριο μέρος τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης (κάθε ένα σε ξεχωριστή παράγραφο και αιτιολογημένο):

·           Παραγωγή πρωτοφανούς πλούτου, εντυπωσιακή αύξηση της πα­ραγωγικότητας.

·           Κίνητρα για συνεργασία χωρών και δημιουργία υπερεθνικών συ­νασπισμών, διεύρυνση «οικονομικών χώρων»

·           Λύση διεθνών και επιμέρους προβλημάτων μέσα από επικράτηση πνεύματος διαλόγου και αλληλεγγύης.

·           Άμβλυνση παθών, περιορισμός εχθροπραξιών, εμπέδωση συμφι­λίωσης για συνεργασία και συναδέλφωση, επαφή λαών και πρό­ταξη των στοιχείων που τους ενώνουν.

·           Έμπρακτη συμπαράσταση στους λαούς που αντιμετωπίζουν προβλήματα.

·           Πρόοδος σε όλους τους τομείς: οικονομία, εκπαίδευση, άμυνα, ασφάλεια, υγεία, πολιτισμός.

Σε μία σύντομη παράγραφο θα αναφερθούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες ισχύουν τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης (πε­ριορισμός εγωισμού και εθνικισμού, πολιτισμική ανεκτικότητα, διάθεση συμβιβασμού και υποχωρήσεων, σεβασμός της φυσιο­γνωμίας και των δικαιωμάτων κάθε λαού, τήρηση συμφωνιών, αλ­λά και προστασία της παράδοσης κάθε λαού χωρίς άκριτη εισα­γωγή ξένων στοιχείων και προτύπων στο πλαίσιο ενός άγονου κοσμοπολιτισμού).

Στον επίλογο, αφού τονιστεί η ανάγκη προώθησης των διεθνών συ­νεργασιών, Θα γίνει αναφορά στο ρόλο της παιδείας και των πνευμα­τικών ανθρώπων για την εμπέδωση των διεθνιστικών τάσεων από τους πολίτες (αγωγή ειρήνης, πολυπολιτισμικότητα, προσαρμοστικό­τητα, εκπαιδευτικές ανταλλαγές), στο καθήκον των ΜΜΕ να μην οξύ­νουν τα πάθη αλλά να προωθούν την επαφή των λαών, όπως και της εκκλησίας για κήρυγμα αγάπης και συναδέλφωσης, αλλά κυρίως των κρατών, τα οποία πρέπει σε επίπεδο ηγεσιών να εκπληρώσουν τις παραπάνω αναφερθείσες προϋποθέσεις.