Διαγώνισμα: Πλάτωνα Πρωταγόρας Ενότητες 1 και 2 (άγνωστο - θέματα - απαντήσεις)

Επαναληπτικό Διαγώνισμα στα Αρχαία Ελληνικά Κατεύθυνσης Γ´ Λυκείου

Α.ΚΕΙΜΕΝΟ

Α´ Διδαγμένο Κείμενο

Μετά ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τήν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καί   ἀπαιδευσίας. Ἰδέ γάρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρός τό φῶς τήν εἴσοδον ἐχούσῃ μακράν παρά πᾶν τό σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς  καί  τά σκέλη καί τούς αὐχένας, ὣστε μένειν τε αὐτούς εἴς τε τό πρόσθεν μόνον  ὁρᾶν,  κύκλῳ  δέ  τάς  κεφαλάς  ὑπό  τοῦ  δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δέ αὐτοῖς πυρός ἄνωθεν καί πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν,  μεταξύ  δέ  τοῦ  πυρός  καί  τῶν  δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ' ἥν ἰδέ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς  θαυματοποιοῖς  πρό  τῶν  ἀνθρώπων  πρόκειται  τά παραφράγματα, ὑπέρ ὧν τά θαύματα δεικνύασιν.

Η αλληγορία του σπηλαίου , 514a – 515a

Β.ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἡμέτερον δή ἔργον, ἦν δ' ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις  ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι  πρός τό μάθημα ὅ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τό ἀγαθόν καί ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν, καί ἐπειδάν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μή ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὅ νῦν ἐπιτρέπεται.

Η αλληγορία του σπηλαίου , 519b – d

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Από τα κείμενα που σας δόθηκαν να μεταφράσετε το Α κείμενο: «Μετά ταῦτα δή ........ τά θαύματα δεικνύασιν».

[Μονάδες 10]

Α.ΚΕΙΜΕΝΟ

Β.1. Ποιοι είναι οι συμβολισμοί στην αλληγορία του σπηλαίου και πώς ερμηνεύονται;

[Μονάδες 15]

Β.ΚΕΙΜΕΝΟ

Β.2 α) Ποιο περιεχόμενο νομίζετε ότι έχει η έννοια του αγαθοῦ στο κείμενο; β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους (λέξεις) που χρησιμοποιεί ο Πλάτων για να  χαρακτηρίσει το ἀγαθό, την πορεία προς αυτό και την προσέγγισή του. Τι αποκαλύπτουν για τη φύση του ἀγαθοῦ;

[Μονάδες 15]

Β.3 Ποια είναι η τριμερής διάκριση της ψυχής σύμφωνα με τον Πλάτωνα και πώς συνδέεται αυτή με την αρετή της δικαιοσύνης;

Β.4 α) ασχολία, κειμήλιο, έγκαυμα, αγέλη, περιουσία, βωμός: Να συνδέσετε τις λέξεις που σας δίνονται με ομόρριζές τους στα κείμενα. β) δεικνύασιν, φύσεις: Να γράψετε δύο σύνθετα  (ουσιαστικά, επίθετα) για καθεμία λέξη.

[Μονάδες 10]

Β´ Αδίδακτο Κείμενο

Καίτοι  λίαν  προθύμως  οἱ  σύμμαχοι  συμβεβουλεύκασιν  ὑμῖν  ὡς  χρή  Μεσσήνην ἀφέντας ποιήσασθαι τήν εἰρήνην. Οἷς ὑμεῖς δικαίως ἄν ὀργίζοισθε πολύ μᾶλλον ἤ τοῖς ἐξ ἀρχῆς ἀποστᾶσιν ἡμῶν. Ἐκεῖνοι μέν γάρ ἀφέμενοι τῆς ἡμετέρας φιλίας τάς αὑτῶν πόλεις ἀπώλεσαν, εἰς στάσεις καί σφαγάς καί πολιτείας πονηράς ἐμβαλόντες, οὗτοι δ’ ἡμᾶς ἥκουσι κακῶς ποιήσοντες· τήν γάρ δόξαν, ἥν ἡμῖν οἱ πρόγονοι μετά πολλῶν  κινδύνων  ἐν  ἑπτακτοσίοις  ἔτεσι  κτησάμενοι  κατέλιπον,  ταύτην  ἐν  ὀλίγῳ χρόνῳ πείθουσιν ἡμᾶς ἀποβαλεῖν, ἧς οὒτ’ ἀπρεπεστέραν τῇ Λακεδαίμονι συμφοράν οὔτε δεινοτέραν οὐδέποτ’ ἄν εὑρεῖν ἠδυνήθησαν. Εἰς τοῦτο δ’  ἥκουσι πλεονεξίας καί τοσαύτην ἡμῶν κατεγνώκασιν ἀνανδρίαν, ὣστε πολλάκις ἡμᾶς ἀξιώσαντες ὑπέρ τῆς αὑτῶν πολεμεῖν, ὑπέρ Μεσσήνης οὐκ οἴονται δεῖν κινδυνεύειν, ἀλλ’ ἵν’  αὐτοί  τήν σφετέραν αὐτῶν ἀσφαλῶς καρπῶνται, πειρῶνται διδάσκειν ἡμᾶς ὡς χρή τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἡμετέρας παραχωρῆσαι.

(Ἰσοκράτους, Αρχίδαμος 11-13)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἐκεῖνοι μέν γάρ…. τῆς ἡμετέρας παραχωρῆσαι»

[Μονάδες 20]

2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

a)    ἀφέντας: β΄ενικό προστ. ίδιου χρόνου

b)   ἀποστᾶσιν:β΄ενικό υποτακτ. ίδιου χρόνου

c)    ἀπώλεσαν: β΄ενικό προστακτ. Αορίστου β΄Μ.Φ

d)    ἐμβαλόντες:γ΄πληθυντικό Οριστική ίδιου χρόνου

e)    ποιήσοντες: β΄ενικό Παρατατικού Μ.Φ

f)     κτησάμενοι:β΄ενικό Προστακτικής Ενεστώτα

g)    κατέλιπον:β΄πληθυντικό Οριστικής Παρακειμένου Μ.Φ

h)    ἠδυνήθησαν:β΄ενικό Υποτακτική Ενεστώτα

i)     κατεγνώκασιν:γ΄ενικό Ευκτ. Αορ. β΄Ε.Φ

j)     ἀξιώσαντες: γ΄ενικό Προστακτικής Ενεστ. Ε.Φ

[Μονάδες 10]

3. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

[Μονάδες 6]

4. ὀργίζοισθε, καρπῶνται: Να γραφούν οι προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα ρήματα αυτά, να χαρακτηριστούν οι προτάσεις αυτές ως προς το είδος και να δικαιολογηθεί η έγκλιση με την οποία εκφέρονται

[Μονάδες 4]

Απαντήσεις στο Επαναληπτικό Διαγώνισμα Αρχαίων ελληνικών Γ΄ Λυκείου

Α´ Διδαγμένο Κείμενο

Παρατηρήσεις

Α

Μετά απ' αυτά λοιπόν, είπα, παράστησε με μια  τέτοια εικόνα  την (ανθρώπινη) φύση μας  σχετικά   με  την  παιδεία  και  την  απαιδευσία:  Φαντάσου  δηλαδή  κάποιους ανθρώπους σαν σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά, η οποία έχει την είσοδό της ανοιγμένη προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς, και να βρίσκονται μέσα σ' αυτή από μικρά παιδιά με τα σκέλη και τους αυχένες σε δεσμά, με αποτέλεσμα και (στην ίδια θέση) να μένουν και μόνο εμπρός να βλέπουν, ενώ λόγω των δεσμών  να μην έχουν τη δυνατότητα να στρέφουν το κεφάλι τους κυκλικά, και (φαντάσου) επίσης να φέγγει γι' αυτούς από ψηλά και από μακριά ένα φως αναμμένης φωτιάς πίσω τους, και ανάμεσα στη φωτιά και στους δεσμώτες να περνά πιο ψηλά ένας δρόμος, δίπλα στον οποίο φαντάσου ένα τοιχάκι να είναι  χτισμένο κοντά, όπως ακριβώς στήνονται μπροστά τους από τους ταχυδακτυλουργούς τα  παραπετάσματα της σκηνής πάνω από τα οποία τους παρουσιάζουν τα τεχνάσματά τους.

Β1

Οι συμβολισμοί  στην αλληγορία του σπηλαίου

Είναι σαφές  ότι το σπήλαιο και η φωτιά αντιστοιχούν στον ορατό κόσμο και ο κόσμος έξω από το σπήλαιο στον τόπο της νόησης. Η κατάσταση των δεσμωτών θα είναι το στάδιο της εικασίας, οπότε όταν αυτοί υποχρεώνονται να κάνουν την αλγεινή στροφή, ώστε να δουν τα ομοιώματα και την φωτιά, φτάνουν στο στάδιο της  πίστεως. Η ανηφοριά που βγάζει έξω από το σπήλαιο είναι η  αναγωγή από τον κόσμο των αισθήσεων  και  όσων  μας  λένε  εκείνες,  στον  κόσμο  της  νόησης·  η   θέαση  των καθρεφτισμάτων  είναι  το  στάδιο  της  διάνοιας,  ενώ  η  θέαση  των  πραγματικών πραγμάτων είναι η νόησις και ο Ήλιος είναι η Ιδέα του Αγαθού.

α) σπήλαιο: Συμβολίζει τον κόσμο μας, τον «πραγματικό» κόσμο μας. Είναι ο κόσμος  των αισθήσεων, αλλά και  ο  κόσμος  που  βρίσκεται  στο  σκοτάδι  της άγνοιας και της απαιδευσίας.

β)  οι  δεσμώτες:  Συμβολίζουν  τους  ανθρώπους  που  δεν  έχουν  γνωρίσει  την αλήθεια, που  είναι ακινητοποιημένοι και καθηλωμένοι εξ αιτίας της άγνοιας και της απαιδευσίας. Οι άνθρωποι τους οποίους η καθημερινή ενασχόληση με τα  προβλήματα  της  ζωής  δεν   τους   επιτρέπει  να  φιλοσοφήσουν  και   να γνωρίσουν τον πραγματικό κόσμο (των ιδεών).

γ) δεσμά: Τα δεσμά είναι αμάθεια και απαιδευσία. Η φαινομενική αλήθεια, η απατηλή γνώση. Όλα όσα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις και νομίζουμε ότι είναι  αληθινά, υπάρχουν. Αυτά που μας κρατάνε ακινητοποιημένους στη σφαίρα των αισθήσεων  και μας εμποδίζουν, ικανοποιώντας μας με αυτή τη "γνώση", να φτάσουμε στην πραγματική γνώση, στην αλήθεια.

Συμβολίζουν επίσης την ιδεολογία που διαμορφώνει το υπάρχον πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, ιδεολογία που απέχει πολύ να είναι σωστή. Είναι αυτό το κύριο μέσο, και όχι τόσο οι στρατιωτικές ή αστυνομικές δυνάμεις του κράτους, με το οποίο πετυχαίνει κάθε πολιτεία να κρατάει ακίνητους πνευματικά τους πολίτες, ώστε να μην εξεγείρονται.

δ) Ο κόσμος εκτός σπηλαίου: Συμβολίζει τη νοητή πραγματικότητα, τον νοητό κόσμο

ε) ανάβαση προς την έξοδο: Συμβολίζει την πορεία του ανθρώπου προς την αλήθεια. Η ανωφέρεια συμβολίζει το πόσο κοπιαστική είναι αυτή η πορεία.

στ) φως του ηλίου: Συμβολίζει την αλήθεια, την πραγματική ουσία των όντων, είναι η ιδέα του Αγαθού..

ζ) φως της φωτιάς: Συμβολίζει μια κατώτερη πηγή αλήθειας σε σύγκριση με το φως του ηλίου, γιατί δεν είναι «αυτοφυές» αλλά δημιούργημα της φωτιάς.

η) Το σκοτείνιασμα της όψης και η «υποδοχή» πού γίνεται στο δεσμώτη όταν ξαναγυρίζει στο σπήλαιο ...: την αμηχανία και τους κινδύνους πού περιζώνουν τον φωτισμένο άνθρωπο, όταν ξαναγυρίζει στους δεσμώτες του και διαταράσσει τις αντιλήψεις πού έχουν για τη σκιώδη πραγματικότητα

Β.2.

α)   Το μέγιστο μάθημα, η ύψιστη γνώση, για τον Πλάτωνα, είναι η θέαση του αγαθού  (ἰδεῖν  το ἀγαθόν).  Είναι  το  κορυφαίο  κεφάλαιο  της  διδασκαλίας  του Πλάτωνα, η θεωρία των ιδεών. «Ανώτερο μάθημα» είναι το ανέβασμα της ψυχής από τον ορατό κόσμο στο νοητό,  η  φιλοσοφική  διδασκαλία  που  βοηθάει  την  ψυχή  να  στραφεί  από  τα αντικείμενα και τα φαινόμενα προς τις ιδέες και προς την έσχατη αιτία των άλλων ιδεών, την ιδέα του Αγαθού. Η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές γίνονται χρήσιμες και  ωφέλιμες  μόνο  όταν  αφομοιώσουν  την   ιδέα  αυτή  του  Αγαθού,  γιατί  το πλησίασμα  του  ανθρώπου  προς  το  αγαθό  σημαίνει  ότι  προχωρήσαμε  από  το σκοτάδι  στο  φως.  Σημαίνει  ακόμη  ξεκαθάρισμα  της  ουσίας  των  όντων  ...  (Κ. Γεωργούλης).

Ο Πλάτωνας δεν δίνει μια σαφή ερμηνεία για αυτόν τον όρο παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς. Πάντως ήδη στην αρχαιότητα το Πλάτωνος αγαθόν ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές και σκοτεινό. Πρβλ. Άμφις  (στον Διογ. Λαέριο ΙΙΙ 27). ἧττον οἶδα τοῦτ' ἐγώ, ὦ δέσποτ' ἢ τό Πλάτωνος ἀγαθόν". (Μιλά προφανώς κάποιος δούλος και λέγει στον κύριό του: αυτό το  πράγμα το γνωρίζω  λιγότερο  από  ό,τι  γνωρίζω το  Αγαθόν  του  Πλάτωνα,  δηλαδή  το σκοτεινό αυτό φιλοσόφημα).

“Αγαθό" πάντως είναι:

        ·        Το "εἶναι" και ό,τι διατηρεί το "εἶναι".

        ·        Η τάξη, ο "κόσμος" και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα.

        ·        Ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη.

β) Οι λέξεις του κειμένου που αναφέρονται στο αγαθό, δείχνουν ότι:

·         το αγαθόν είναι η μεγαλύτερη αξία (μέγιστον μάθημα)

·         μπορεί ο άνθρωπος να το προσεγγίσει (ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι)

·         είναι δύσκολη η κατάκτησή του (ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες)

Για τη θέαση του αγαθού χρησιμοποιούνται τύποι του «ὁρῶ» (ἰδεῖν, ἴδωσιν) γιατί το ρήμα αυτό δε σημαίνει μόνο βλέπω αλλά και κατανοώ-γνωρίζω.

Β.3

Σελ. σχολικού βιβλίου 100-101: “Εφόσον λοιπόν… του αρμόζει”

Β.4.

α) ασχολία: ἐ χ ο ύ σ ῃ  κειμήλιο : π ρ ό κ ε ι τ α ι  έγκαυμα: κ α ό μ ε ν ο ν  αγέλη: π ε ρ ι ά γ ε ι ν περιουσία: ὄ ν τ α ς βωμός: ἀναβῆναι

β) δειγματολόγιο, απόδειξη, αποδεικτικός έμφυτος, εμφύτευμα, φυσιολάτρης, φυσικοθεραπεία

Β´ Αδίδακτο Κείμενο

1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Γιατί εκείνοι, αφού εγκατέλειψαν τη δική μας φιλία, κατέστρεψαν τις πόλεις τους αφού τις έριξαν σε εμφύλιες διαμάχες και σφαγές και κακά πολιτεύματα, ενώ αυτοί έχουν έρθει για να μας  βλάψουν. Γιατί τη δόξα που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, αφού την απέκτησαν με πολλούς κινδύνους σε διάστημα εφτακοσίων ετών, αυτή προσπαθούν να μας πείσουν να απαρνηθούμε μέσα  σε λίγο χρονικό διάστημα, απ’ αυτή ποτέ δε θα μπορούσαν να βρουν πιο ανάρμοστη για τη Σπάρτη συμφορά ούτε πιο  φοβερή.  Ακόμη  έχουν  φτάσει  σ’ αυτό το βαθμό πλεονεξίας και  μας  έχουν θεωρήσει τόσο πολύ άνανδρους, ώστε νομίζουν πως δεν πρέπει να κινδυνεύουμε για τη Μεσσήνη, αν  και πολλές φορές αξίωσαν εμείς να πολεμάμε για τη χώρα τους, αλλά προσπαθούν να μας πουν ότι πρέπει να παραχωρήσουμε στους εχθρούς ένα μέρος από τη χώρα μας για να απολαμβάνουν με ασφάλεια οι ίδιοι τη δική τους.

2.

      a.    ἄφες

      b.    ἀποστῇς

      c.    ἀπολοῦ

      d.    ἐνέβαλον

      e.    ἐποιοῦ

      f.     κτῶ

      g.    καταλέλειφθε

      h.    δύνῃ

      i.      καταγνοίη

      j.     αξιούτω

3.   ἡμῶν: αντικείμενο στο ἀποστᾶσιν

ταύτην: αντικείμενο κατ' επανάληψη στο ἀποβαλεῖν

ἧς: γενική συγκριτική από το ἀπρεπεστέραν και δεινοτέραν

πλεονεξίας: γενική διαιρετική από το (εἰς) τοῦτο

αὐτῶν: γενική παραθετική από το σφετέραν

ἡμετέρας: αντικείμενο άμεσο στο παραχωρῆσαι

4.  ὀργίζοισθε:  Οἷς  ὑμεῖς  δικαίως  ἄν ὀργίζοισθε πολύ μᾶλλον ἤ τοῖς  ἐξ ἀρχῆς ἀποστᾶσιν ἡμῶν: Κύρια πρόταση κρίσεως που εκφέρεται με δυνητική ευκτική για να δηλώσει αυτό που μπορεί να γίνει στο παρόν και στο μέλλον.

καρπῶνται: ἵν΄αὐτοί τῶν σφετέρων αὐτῶν ἀσφαλῶς καρπῶνται: Δευτερεύουσα επιρρηματική  τελική πρόταση που εκφέρεται με Υποτακτική για να δηλώσει σκοπό προσδοκώμενο.