Α. ∆Ι∆ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Πλάτωνος Πρωταγόρας 324 Α – C.
Ἔνθα δή πᾶς παντί θυµοῦται καί νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιµελείας καί µαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γάρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τό κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τούς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστόν εἶναι ἀρετήν. Οὐδείς γάρ κολάζει τούς ἀδικοῦντας πρός τούτῳ τόν νοῦν ἔχων καί τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις µή ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιµωρείται. ὁ δέ µετά λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήµατος τιµωρεῖται -οὐ γάρ ἄν τό γε πραχθέν ἀγένητον θείη- ἀλλά τοῦ µέλλοντος χάριν, ἵνα µή αὖθις ἀδικήσῃ µήτε αὐτός οὗτος µήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδών κολασθέντα. Καί τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτήν εἶναι ἀρετήν. ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τήν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιµωροῦνται καί ἰδίᾳ καί δηµοσίᾳ. Τιµωροῦνται δέ καί κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὕς ἄν οἴωνται ἀδικεῖν, καί οὔχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοί πολῖται. ὥστε κατά τοῦτον τόν λόγον καί Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουµένων παρασκευαστόν εἶναι καί διδακτόν ἀρετήν. Ὡς µέν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοί πολῖται καί χαλκέως καί σκυτοτόµου συµβουλεύοντος τά πολιτικά, καί ὅτι διδακτόν καί παρασκευαστόν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ µοι φαίνεται.
Β. Α∆Ι∆ΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Λυσίας Επιτάφιος §72 – 74
Πολλῶν δέ καί δεινῶν ὑπαρχόντων τούς µέν παῖδας αὐτῶν ζηλῶ, ὅτι νεώτεροι εἰσίν ἤ ὥστε εἰδέναι οἵων πατέρων ἐστέρηνται, ἐξ ὧν δ' οὗτοι γεγόνασιν, οἰκτείρω, ὅτι πρεσβύτεροι ἤ ὥστε ἐπιλαθέσθαι τῆς δυστυχίας τῆς ἑαυτῶν. Τί γάρ ἄν τούτων ἀνιαρότερον γένοιτο, ἤ τεκεῖν µέν καί θρέψαι καί θάψαι τούς αὑτῶν, ἐν δέ τῷ γήρᾳ ἀδυνάτους µέν εἶναι τῷ σώµατι, πασῶν δ' ἀπεστερηµένους τῶν ἐλπίδων ἀφίλους καί ἀπόρους γεγονέναι, ὑπέρ δε τῶν αὐτῶν πρότερον ζηλοῦσθαι καί νῦν ἐλεεῖσθαι, ποθεινότερον δ' αὐτοῖς εἶναι τόν θάνατον τοῦ βίου; Ὅσῳ γάρ ἄνδρες ἀµείνους ἦσαν, τοσούτῳ τοῖς καταλειποµένοις τό πένθος µεῖζον. Πῶς δ' αὐτούς χρή λῆξαι τῆς λύπης;
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Από το διδαγµένο κείµενο να µεταφράσετε το απόσπασµα: "εἰ γάρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τό καλάζειν ... καί ἰδίᾳ και δηµοσίᾳ".
Α. 1. Να προσδιορίσετε τη λειτουργία του σχολιασµού των ποιητικών κειµένων ως µεθόδου ανάπτυξης των θέσεων του Πρωταγόρα και να αναφέρετε τη βασική αντίρρηση του Σωκράτη για τη χρήση αυτής της µεθόδου.
2. α. Ποιος είναι ο ρόλος της τιµωρίας σύµφωνα µε τον Πρωταγόρα;
β. Ti επιδιώκει να αποδείξει ο Πρωταγόρας µε την αναφορά του στη λειτουργία της τιµωρίας;
3. "ἀποδέδεικται σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς ὅτι διδακτόν καί παρασκευαστόν ἡγοῦνται ἀρετήν". Ο Πρωταγόρας θεωρεί ότι έχει αποδείξει «ἱκανῶς» στο συνοµιλητή του ότι η αρετή µπορεί να διδαχθεί. Με βάση ολόκληρο το απόσπασµα που σας δίνεται να κρίνετε τις αποδείξεις που προβάλλει ο σοφιστής, σχετικά µε το διδακτό της αρετής.
4. Κολάζω, δόξα, λόγος: α. Να αποδώσετε τη σηµασία των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα. β. Να δώσετε για καθεµία από αυτές δυο οµόρριζες λέξεις της Νέας Ελληνικής (απλές ή σύνθετες).
Β. Να µεταφράσετε το αδίδακτο κείµενο.
B. 1. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις:
καταλειπόµενοι: τον αντίστοιχο τύπο στον αόριστο β´ και τον παθητικό αόριστο α΄.
εἰδέναι: α´ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.
ἐπιλαθέσθαι: β´ ενικό πρόσωπο υποτακτικής του ίδιου χρόνου και απαρέµφατο του µέλλοντα.
ζηλοῦσθαι: β´ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα και παρατατικού ενεργητικής φωνής.
β. ὑπαρχόντων, τούς παῖδας, οὗτοι, ἑαυτῶν, σώµατι: τη γενική και τη δοτική των λέξεων στον άλλο αριθµό.
B. 2. α. Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων που ακολουθούν και να προσδιορίσετε το συντακτικό τους ρόλο: "οἵων πατέρων ἐστέρηνται ..." "ὅτι πρεσβύτεροι (εἰσίν) ...".
β. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των ακόλουθων λέξεων: ὑπαρχόντων, πατέρων, ἐξ ὧν, τῷ σώµατι, ὑπέρ τῶν αὐτῶν, λῆξαι.
Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ
Α. 1. Βλ. Σχολικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνικά Φιλοσοφικός λόγος» Ο.Ε.∆.Β., σελ. 57: "Τέλος, έχουµε …, µέθοδο ικανή να βοηθήσει στην αλήθεια.".
2. α. Ο Πρωταγόρας πρεσβεύει ότι η τιµωρία έχει τελεολογικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ειδικότερα θεωρεί ότι, όταν η τιµωρία χρησιµοποιείται από συνετούς ανθρώπους, αποσκοπεί στο σωφρονισµό του δράστη «ἵνα µή αὖθις ἀδικήσῃ µήτε αὐτός οὗτος» και όχι στην εκδίκησή του. Η έλλογη χρησιµοποίηση της τιµωρίας, µπορεί να επαναφέρει στο σωστό δρόµο τον ίδιο το φταίχτη, αλλά
µπορεί να συντελέσει και στη βελτίωση και παραδειγµατισµό εκείνων, που βλέπουν τις συνέπειες του αδικήµατος «ἵνα µή αὖθις ἀδικήσῃ µήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἱδῶν κολασθέντα». Όπως υποστηρίζει ο Πλάτωνας και στο Γοργία, είναι θεραπεία της ψυχής που πάσχει και µέσο σωφρονισµού των άλλων ανθρώπων. Στην περίπτωση του Πρωταγόρα έχουµε έναν τολµηρό νεωτερισµό για την εποχή, αφού όλοι πίστευαν ότι η τιµωρία επιβαλλόταν ως ανταπόδοση για το παράπτωµα.
β. Ο Πρωταγόρας παρουσιάζει την αξία και το σκοπό της τιµωρίας, προκειµένου να αποδείξει την πεποίθηση του ότι η αρετή είναι διδακτή "εἰ γάρ ἐθέλεις ... αὐτό σε διδάξει ὅτι γε οἱ ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστόν εἶναι ἀρετήν", ότι δηλαδή όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από καταγωγή, κοινωνική ή οικονοµική κατάσταση είναι σε θέση να διδαχτούν την αρετή και υπάρχουν και εκείνοι που είναι σε θέση να διδάξουν τους άλλους. Επιδιώκει µ' αυτόν τον τρόπο να διασκεδάσει τις έντονες αµφιβολίες του Σωκράτη για το αν η αρετή είναι δυνατό να διδαχτεί. Αυτές τις αµφιβολίες τις είχε διατυπώσει ο Σωκράτης τόσο στο νεαρό Ιπποκράτη, τον υποψήφιο µαθητή του Πρωταγόρα, όσο και στον ίδιο το σοφιστή.
3. Ο Πρωταγόρας, στην προσπάθειά του να αποδείξει το διδακτό της αρετής, βασίζεται στην αρχή ότι η τιµωρία επιβάλλεται µόνο για το σωφρονισµό του δράστη και τον παραδειγµατισµό των πολιτών. Η άποψη όµως αυτή δεν ήταν απόλυτα παραδεκτή, καθώς δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα της εποχής που ορίζει την τιµωρία περισσότερο ως µέσο εκδίκησης και ικανοποίησης του παθόντα. Αποτελεί αυθαίρετη διατύπωση. Κατά συνέπεια έπρεπε πρώτα να αποδειχτεί η ισχύς της και κατόπιν να χρησιµοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο. Ο σοσφιστής, θεωρεί δεδοµένο ότι οι άνθρωποι επιβάλλουν την τιµωρία γιατί θεωρούν ότι η αρετή διδάσκεται και µπορεί να αποκτηθεί µε επιµέλεια και άσκηση. Όµως και σ' αυτήν την περίπτωση το αίτιο δεν έχει αποδειχτεί. Επίσης χρησιµοποιεί το σόφισµα "λῆψις τοῦ αἰτουµένου", χρησιµοποιεί δηλαδή ως αποδεικτικό στοιχείο κάτι που το ίδιο χρειάζεται απόδειξη. Εποµένως δεν µπορούµε να συµµεριστούµε το "ἀποδέδεικται σοι ἱκανῶς".
4. α. κολάζω: τιµωρώ αυτόν που αδίκησε
δόξα: η γνώµη την οποία έχει κάποιος για ένα θέµα είτε πρόκειται για ψευδή είτε για αληθινή (media vox).
λόγος: α. έναρθρος λόγος,
β. διάνοια, σκέψη που εκφράζεται µε έναρθρο λόγο
β. κολάζω = ακόλαστος, κολασία.
δόξα = δοξασία, δοξαστικός.
λόγος = λογισµός, λόγιος.
Β. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α∆Ι∆ΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Μολονότι βέβαια υπάρχουν πολλά και φοβερά, µακαρίζω τα παιδιά τους, γιατί είναι µικρά και δεν καταλαβαίνουν τι πατεράδες, από τους οποίους κατάγονται, έχουν χάσει, λυπάµαι (τους γονείς των νεκρών), γιατί είναι γέροντες και δεν µπορούν να ξεχάσουν τη δυστυχία τους. Γιατί τι θα µπορούσε να γίνει λυπηρότερο απ' αυτά, δηλαδή από το να γεννήσουν και να αναθρέψουν και να θάψουν τα σπλάχνα τους, στα γεράµατα δε να είναι αδύνατοι στο σώµα χωρίς καµία ελπίδα να µην έχουν φίλους και να είναι φτωχοί, να τους λυπούνται τώρα εκείνοι, που πρώτα τους ζήλευαν και να είναι ο θάνατος προτιµότερος από τη ζωή; γιατί όσο περισσότερο τα παιδιά τους ήταν καλύτερα από τα άλλα, τόσο µεγαλύτερο είναι το πένθος για όσους έµειναν στη ζωή. Πώς λοιπόν πρέπει αυτοί να σταματήσουν να λυπούνται;
B. 1. α. καταλειπόµενοι: αόριστος β´: καταλιπόµενοι, παθητικός αόριστος: καταλειφθέντες
εἰδέναι: α´ παρατατικού: ᾔδειν, ᾔδη
ἐπιλαθέσθαι: β´ ενικό υποτακτικής: ἐπιλάθῃ, απαρέµφατο µέλλοντα: ἐπιλήσεσθαι
ζηλοῦσθαι: β´ ενικό ενεστώτα: ζηλοῖς, β´ ενικό παρατατικού: ἐζήλους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου