Υποθετικοί λόγοι (λατινικά)

Απλός υποθετικός λόγος: ο υποθετικός λόγος αποτελείται από μια υπόθεση (δευτερεύουσα υποθετική) και μια απόδοση (κύρια πρόταση).

Σύνθετος υποθετικός λόγος: ο υποθετικός λόγος που αποτελείται από δύο και περισσότερες υποθέσεις ή απο­δόσεις.

Συνδυασμός υποθετικών λόγων (μεικτός): ο υποθετικός λόγος που η υπόθεση αναφέρεται σε διαφορετική χρο­νική βαθμίδα από αυτή της απόδοσης.
 

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ	ΕΙΔΟΣ
Si (nisi) + οριστική ενεστώτα (ή παρακειμένου)	οριστική ενεστώτα	Ανοιχτή υπόθεση (παρόν) modus realis
Si (nisi)+ οριστική παρακειμένου	οριστική παρακειμένου	Ανοιχτή υπόθεση (παρελθόν) modus realis
Si (nisi)+ οριστική μέλλοντα	οριστική μέλλοντα (ή προστακτική ενεστώτα)	Ανοιχτή υπόθεση (μέλλον) modus realis
Si (nisi)+ υποτακτική παρατατικού	υποτακτική παρατατικού	Αντίθετο προς την πραγματικότητα/ απραγματοποίητο (παρόν) modus irrealis
Si (nisi)+ υποτακτική υπερσυντελίκου	υποτακτική υπερσυντελίκου	Αντίθετο προς την πραγματικότητα/ απραγματοποίητο (παρελθόν) modus irrealis
Si (nisi)+ υποτακτική ενεστώτα (ή παρακειμένου)	υποτακτική ενεστώτα (ή παρακειμένου)	Υπόθεση δυνατή ή πιθανή (παρόν, μέλλον) modus potentialis

Παράδειγμα μετατροπής υποθετικού λόγου από ένα είδος στα υπόλοιπα:

Κείμενο 30:

•  Si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus. (ανοιχτή υπόθεση - πα­ρόν)
•  Si habuit..., Murenam laudare debuimus. (ανοιχτή υπόθεση - παρελθόν)
•  Si habebit..., Murenam laudare debebimus. (ανοιχτή υπόθεση - μέλλον)
•  Si haberet..., Murenam laudare deberemus.(απpαγματοποίητο - παρόν)
•  Si habuisset..., Murenam laudare debuissemus.(απpαγματοποίητο - παρελθόν)
•  Si habeat..., Murenam laudare debeamus.(δυvατή ή πιθανή - παρόν, μέλλον)

 ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ονομάζεται ο υποθετικός λόγος όπου η απόδοση δεν είναι κύρια πρόταση αλλά απαρέμφατο ή μετοχή ή δευτε­ρεύουσα πρόταση. Η υπόθεση των εξαρτημένων υποθετικών λόγων εκφέρεται με υποτακτική αναλογικά με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.

Κείμενο 25

Εξαρτημένη μορφή

Υπόθεση: nisi vos ipsi patriae consulueritis (υποτακτική παρακειμένου - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Απόδοση: neminem consulturum esse (απαρέμφατο μέλλοντα - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο) Ρήμα εξάρτησης: credideritis

Ανεξάρτητη μορφή

Υπόθεση: nisi ipsi patriae consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)

Απόδοση: nemo consulet (οριστική μέλλοντα) Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον

Κείμενο 37

Εξαρτημένη μορφή

Υπόθεση: nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit (υποτακτική παρακειμένου - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Απόδοση: ut salvi esse nequeamus (υποτακτική ενεστώτα - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Ρήμα εξάρτησης: deducta est

Ανεξάρτητη μορφή

Υπόθεση: nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) Απόδοση: salvi esse nequimus (οριστική ενεστώτα) Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον

Κείμενο 42

Εξαρτημένη μορφή

Υπόθεση: si iste in Manliana castra pervenerit (υποτακτική παρακειμένου - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Απόδοση: neminem tam stultum fore... neminem tam improbum (fore)...(απαρέμφατο μέλλοντα - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Ρήμα εξάρτησης: intellego

Ανεξάρτητη μορφή

Υπόθεση: si in Manliana castra pervenerit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)

Απόδοση: nemo tam stultus erit.nemo tam improbus (erit).... Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον

Κείμενο 45

Εξαρτημένη μορφή

Υπόθεση: si adire non possit (υποτακτική ενεστώτα - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Απόδοση: ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. (υποτακτική ενεστώτα - εξάρτηση α­πό αρκτικό χρόνο)

Ρήμα εξάρτησης: monet

Ανεξάρτητη μορφή

Υπόθεση: si adire non poteris (οριστική μέλλοντα)

Απόδοση: epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice (προστακτική ενεστώτα) Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον

Κείμενο 45

Εξαρτημένη μορφή (υποθετική μετοχή)

Υπόθεση: si intercepta sit epistula (υποτακτική παρακειμένου - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Απόδοση: ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur (υποτακτική ενεστώτα - εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)

Ρήμα εξάρτησης: curat et providet

Ανεξάρτητη μορφή

Υπόθεση: si intercepta erit epistula (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) Απόδοση: nostra consilia ab hostibus non cognoscentur (οριστική μέλλοντα) Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον

ΠΛΑΓΙΩΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ονομάζεται ο υποθετικός λόγος όπου η απόδοση δεν είναι κύρια πρόταση αλλά δευτερεύουσα πλάγια ερωτη­ματική

Κείμενο 49

Πλάγιος λόγος

Υπόθεση: si tibi consilium non ex sententia cessisset (υποτακτική υπερσυντελίκου)

Απόδοση: quam aequo animo me ferro essem interemptura (υποτακτική παρατατικού) Ευθύς λόγος

Ευθύς λόγος

Υπόθεση: si tibi consilium non ex sententia cesserit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)

Απόδοση: aequo animo me ferro interimam (οριστική μέλλοντα) Είδος: ανοιχτή υπόθεση /αναφέρεται στο μέλλον