Η αθλητική ιδέα

Κάθε ανθρώπινη εκδήλωση, ατομική και κυριότερα συλλογική, είναι γέννημα κοινωνι­κών συνθηκών, απ’ τις οποίες επηρεάζεται βαθύτατα και τις οποίες καθρεφτίζει πι­στότατα. Το πνεύμα ενός λαού και ο πολιτισμός του πραγματώνονται μέσα σε αυτές τις εκδηλώσεις και επόμενο είναι στη μελέτη τους να αναζητούν οι κατοπινοί τη γνώση του παρελθόντος.

Το ποιόν λοιπόν των συνθηκών αντανακλάται στην ποιότητα των κοινωνικών εκ­δηλώσεων, που με τη σειρά τους έρχονται είτε να ενισχύσουν την κοινωνική πραγ­ματικότητα είτε, όταν ασφαλώς συντρέχουν οι κοινωνικοί όροι, να της επιφέρουν μι­κρότερες ή μεγαλύτερες αλλαγές.

Με βάση τις σκέψεις αυτές δεν πρέπει να απορούμε που απ’ όλες τις κοινωνίες της αρχαιότητας και της κατοπινής εποχής μόνο στον ελληνικό κόσμο άνθισε το αθλητικό πνεύμα: τέτοιος πολιτισμός, τέτοιες και οι εκδηλώσεις του.

Πρώτος λοιπόν απ’ όλους ο αρχαίος ελληνισμός έδωσε στην ανάγκη για παιχνίδι και άσκηση πολύμορφες διεξόδους και κατέστησε την ικανοποίηση της σημαντική κοινωνική λειτουργία: επινόησε ατομικά και ομαδικά αγωνίσματα, οργάνωσε τοπι­κούς και πανελλήνιους αγώνες, περιέβαλε με ιδιαίτερη αίγλη τη συμμετοχή, την προσπάθεια και την πρωτιά και πάνω απ’ όλα πλαισίωσε τις αθλητικές δραστηριότη­τες με ανώτερες αξίες και αρετές.

Οι αρχαίοι δεν ανέχτηκαν τη βία και το φανατισμό και δεν επέτρεψαν τη σκληρό­τητα και το δόλο στους αθλητικούς χώρους. Απ’ τον αθλητισμό γύρεψαν κάτι πάνω απ’ την απλή διασκέδαση ή τις υλικές απολαβές· την εξάσκηση του σώματος, την αγωγή της ψυχής, την καλλιέργεια του πνεύματος και μ’ ένα λόγο την ανθρώπινη ο­λοκλήρωση ζήτησαν πρωτίστως να πετύχουν.

Γι’ αυτό, άλλωστε, τα γυμναστήρια και οι παλαίστρες τους δεν ήταν απλοί χώροι άθλησης· ήταν εκπαιδευτήρια σωμάτων δυνατών, ψυχών εκλεπτυσμένων και πνευμά­των καλλιεργημένων. Εκεί μπολιαζόταν η ψυχή του νέου με την αξία της ευγενούς άμιλλας και της συντροφικότητας και εκεί γονιμοποιούνταν το πνεύμα του με το σπόρο της ισότητας και της ελευθερίας. Σ’ αυτούς λοιπόν τους χώρους σμιλευόταν ο υπεύθυνος πολίτης: ο πολίτης που διέθετε δυνατό σώμα, για να υπερασπίζεται γεν­ναία την πατρίδα σε καιρό ανάγκης, αναπτυγμένο ήθος, για να ζει αρμονικά με τους άλλους, και καλλιεργημένο νου, για να αναπτύσσει τα γράμματα και τις τέχνες και να παίρνει ενεργό μέρος στα κοινά.

Η αθλητική ιδέα των αρχαίων βρήκε την ανώτερη έκφραση της στους αγώνες της Ολυμπίας. Ανάμεσα σε πολεμικές αναμετρήσεις, κοινωνικούς ανταγωνισμούς και πο­λιτικές αναταραχές, οι αγώνες αυτοί προέβαλλαν τη δυνατότητα της συνεργασίας και της ενότητας και φύλαγαν ζωντανό το όραμα της ελευθερίας και της ειρήνης. Δεν ήταν λοιπόν απλές αθλητικές εκδηλώσεις με πανελλήνια συμμετοχή, αλλά το επιστέγασμα του ελληνικού πνεύματος, το αποκορύφωμα της αθλητικής του ιδέας, ο τόπος γέννησης του διεθνιστικού και του ειρηνιστικού οράματος.

Το αθλητικό λοιπόν ιδεώδες των αρχαίων είναι στενά δεμένο με το πνεύμα του ανθρωπισμού και μόνο στην υπηρεσία του είναι ταγμένο. Ξεκομμένο από αυτό ξεπέ­φτει στις ρωμαϊκές αρένες, στις μεσαιωνικές μονομαχίες και στις σύγχρονες μορφές της εμπορευματοποίησης. Γιατί, όταν ο αθλητισμός θεραπεύει άλλους σκοπούς απ’ την ανθρώπινη ολοκλήρωση, γίνεται βαρβαρότητα και μόνο στην υπηρεσία του εξανθρωπίζεται και εξανθρωπίζει.