Έκθεση Γ Λυκείου: Η αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης από τους νέους

Κείμενο: Οι νέοι «φορτώνονται» έναν κόσμο που τον αποστρέφονται

...- Απαγορεύεται για το καλό σας», είπε ο πατέρας, νιώ­θοντας ωστόσο πως το κύρος του σαν ν' άρχιζε να μπάζει νε­ρά.

-        Για το καλό μας; Το "καλό μας" το σκεφτόσαστε μόνο αφού κάνετε το κακό μας -και το δικό σας, άλλωστε...

-        Άκου να σου πω, αποπειράθηκε να θυμώσει ο πατέρας της. Σου απαγορεύω να με βάζεις στην ίδια μοίρα μ' αυτούς τους απατεώνες!, κι έδειξε με οργισμένο δάχτυλο την εφημερίδα.

-        Μου απαγορεύεις, μπαμπά; είπε σχεδόν λυπητερά η Ειρή­νη... Πάλι, απαγορεύομεν και διατάσσομεν...

-        Θέλω να πω... ότι εγώ δεν έχω καμιά σχέση με τους εγκλημα­τίες που δηλητηριάζουν τον κοσμάκη. Το είπες κι η ίδια: είμαι κι εγώ θύμα τους, όπως κι εσύ...

-        Είσαι θύμα τους, έκανε αργά η Ειρήνη. Αλλά δεν έχεις και συ καμιά ευθύνη για ό,τι κάνουν... για το ότι μπορούν και κά­νουν αυτά που κάνουν;

-        Εγώ; έφριξε ο πατέρας της.

-        Εσύ και όλοι οι "εσείς", μπαμπά... Εσείς δε φτιάχνετε το κρά­τος, τους νόμους, τις αστυνομίες, τα δικαστήρια, που αφήνουν αυτούς τους εγκληματίες να εγκληματούν χωρίς να τι­μωρούνται σχεδόν; Απαγορεύετε σε μας - αλλά, σ' αυτούς, απαγορεύετε με λόγια κι επιτρέπετε τα έργα. (...) Το ξέρω, μπαμπά, έκανε πικρά η Ειρήνη. Μας ντύνετε καλά - και μας κλείνετε σε κλουβιά σαν παπαγαλάκια ... Πουλάτε τα σπί­τια σας, τα γκρεμίζουνε και χτίζουνε μπουντρούμια για σας και για μας...

-        Μα έτσι ζουν όλα τα παιδιά, σ' όλες τις πόλεις του κόσμου...

-        Αυτό λέω κι εγώ! Απ' τη μανία σας για το κέρδος πουλάτε τα πάντα - τη γη, τον αέρα, τη θάλασσα, τους ανθρώπους, τον ε­αυτό σας... Τι αφήσατε αμόλευτο κι απούλητο; Πουλάτε, ξε­πουλάτε - για να ζήσετε, λέει, καλύτερα- και δε ζείτε καθόλου και δε μας αφήνετε κι εμάς να ζήσουμε...

-        Είσαι αχάριστη! Όλοι οι νέοι είστε αχάριστοι!

-        Δεν είμαστε, μπαμπά! Ξέρουμε πως "σκοτωνόσαστε" για μας, για το καλό μας. Αλλά το καλό μας, όπως το βλέπετε και το θέ­λετε εσείς (...) Μας στέλνετε στα σχολεία, για να μάθουμε αυ­τά που εσείς θέλετε, και να γίνουμε όπως εσείς θέλετε, ό­μοιοι με σας, να δηλητηριάζουμε και να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον, και να' μαστε κι ευχαριστημένοι και περήφανοι από πάνω και να σας ευχαριστούμε γι' αυτό...

Κι έφυγε τρέχοντας.

Αποτύπωσα τη σκηνή όπως, πάνω-κάτω, μου τη διηγήθηκε την άλλη μέρα ο πατέρας της Ειρήνης, αναστατωμένος για το ε­πεισόδιο, ανήσυχος για την άδηλη συνέχειά του. Φυσικά, αμέ­τρητοι γονείς - με την ίδια ενοχή κι αμηχανία, αλλά και καλοπιστία - αντιμετωπίζουν αμέτρητες Ειρήνες - σε παρόμοια ξεσπά­σματα, με παρόμοιους αυθορμητισμούς, επαναστάσεις, απολυτότητες, αφέλειες ακόμα. Και σίγουρα, ανάμεσα στις περι­βόητες «γενιές», οι νέοι είναι οι πιο «δραματικοί», επειδή «φορ­τώνονται» έναν κόσμο που δεν ευθύνονται για την κατάστασή του και τον αποστρέφονται - ενώ οι μεγάλοι είναι οι πιο «τραγι­κοί», επειδή κατήγοροι, και τιμωροί τους ακόμα, γίνονται εκεί­νοι ίσα-ίσα που απορροφάνε όλες τις σκέψεις και τις φροντί­δες τους, αδιάφορο αν είναι σωστές ή λαθεμένες. Οι πρώτοι, ωστόσο, έχουν την ελπίδα ή την αυταπάτη πως θα μπορέσουν ν' αποτινάξουν ή έστω ν' αλλάξουν αυτή την αποκρουστική κα­τάσταση -ενώ οι δεύτεροι ξέρουν πως, όχι μόνο δε μπορούν πια, αλλά και δεν μπορούν να θέλουν... Ενοχές κι ευθύνες είναι εύκολο ν' αποδώσει ο καθένας στον καθένα. Αλλά δε γίνεται να μη θυμηθούμε το σκληρό λόγο του Ντιντερό, πριν δυο αιώνες: «Στις πιο διεφθαρμένες κοινωνίες μεγαλώνουν τους νέους διδάσκοντάς τους την τιμιότητα. Κά­τω απ' τις πιο τυραννικές κυβερνήσεις, τους μεγαλώνουν δι­δάσκοντάς τους την ελευθερία. Οι αρχές της αχρειότητας εί­ναι τόσο αποτρόπαιες, κι οι αρχές της δουλείας τόσο άθλιες, ώστε οι γονείς που τις εφαρμόζουν στην πράξη δεν τολμάνε να τις διδάξουν στα παιδιά τους. Η αλήθεια είναι πως και στη μια περίπτωση και στην άλλη, το παράδειγμα (των μεγάλων) φροντίζει να τα «διορθώσει» όλα...» Και από παραδείγματα, η εποχή μας άλλο τίποτα...

Διασκευασμένο άρθρο του Μάριου Πλωρίτη

1.    Να αποδώσετε περιληπτικά το παραπάνω κείμενο σε 60-80 λέξεις.

2.    Για ποιο λόγο, κατά την άποψή σας, ο αρθρογράφος επικα­λείται την αυθεντία στον επίλογο του κειμένου;

3.    Παραγωγή κειμένου: Οι σύγχρονοι νέοι, αλλά κι οι νέοι όλων των εποχών, τείνουν να αμφισβητούν έντονα την καθεστηκυία τάξη. Υποθέτοντας ότι εκφωνείτε ομιλία στην βουλή των εφήβων, να καταθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με τους λόγους που καθιστούν τη στάση αυτή διαχρονικά "προνόμιο" της νεολαίας. Παράλληλα, να προσεγγίσετε κριτικά το περιεχόμενο και τις προϋποθέσεις αυτής της αμφισβήτησης. (500-600 λέξεις)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.     Ο αρθρογράφος εμπνέεται από το διάλογο ενός πατέρα με την κόρη του προκειμένου να μεταδώσει ένα βαθύ προβλημα­τισμό αναφορικά με την αμφισβήτηση από την πλευρά των νέ­ων της σύγχρονης -προβληματικής όπως διαπιστώνεται- πραγματικότητας, που χωλαίνει σε τομείς όπως η δημόσια δι­οίκηση κι η παιδεία. Παρά, λοιπόν, την αισιοδοξία της νεολαί­ας, είναι δύσκολο, σύμφωνα και με τη γνώμη του Ντιντερό, να αλλάξει κάτι, καθώς οι πρεσβύτεροι παραιτούνται μπροστά στο μέγεθος της διαφθοράς, αναγκάζοντας και τα παιδιά τους να τους μιμηθούν. Έτσι, εξωραΐζουν μια αχρεία πραγματικό­τητα, που σταδιακά αφαιρεί ελευθερίες.

2.     Ο πομπός επικαλείται ως αυθεντία το μεγάλο διαφωτιστή Ντιντερό, καθώς επιδιώκει να δείξει ότι κατέχει τη σχετική βι­βλιογραφία, ότι δηλαδή έχει γνώσεις πάνω στο θέμα που πραγματεύεται. Έτσι, ενισχύει την αποδεικτική αξία της θέσης του, εγείρει τον προβληματισμό του αναγνώστη - ειδικά εδώ του ώριμου αναγνώστη - και προσδίδει στο λόγο πιο έντονη πειστικότητα.

3.     Παραγωγή κειμένου: [Για την τήρηση του επικοινωνιακού πλαισίου: Ενδείκνυται η ζωντάνια στο λόγο κι η οικειότητα στο ύφος με επιλεκτική χρήση εκφραστικών μέσων, όπως το α' πληθυντικό πρόσωπο κι οι ρητορικές ή ευθείες ερωτήσεις. Απαιτείται, ακόμη, η ταυτόχρονη παραπομπή σε εύστοχα πα­ραδείγματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα των παιδιών στα οποία απευθύνεται η συγκεκριμένη που θα ενισχύ­σουν τη λογική επιχειρηματολογία.

Σεβαστοί συνομιλητές και φίλοι,

Α. (Πρόλογος): Ορισμός του όρου αμφισβήτηση, ώστε να μη θεωρηθεί συνώνυμο της απόλυτης άρνησης ή της αμφιβο­λίας: Η αμφισβήτηση εκφράζεται, όταν το άτομο ξεπερνά τα όρια του εαυτού του και με παρρησία, απάρνηση και ψυχικό σθένος τολμά να κρίνει γόνιμα και πολυπρισματικά νόμους, αρχές, στοιχεία της παράδοσης, κοινωνικές αντιλήψεις και πολιτικές πρακτικές.

Β. Παράγοντες που καθιστούν την αμφισβήτηση "προνόμιο" της νεολαίας:

*      Ως το πλέον δυναμογόνο κομμάτι της κοινωνίας που θα ανα­λάβει τα ηνία του αύριο οι νέοι έχουν το σθένος να αμφισβη­τούν, μιας κι είναι οραματιστές και ρηξικέλευθοι.

*      Δεν έχουν συμβιβαστεί, όπως συνήθως οι μεγαλύτεροι με ό,τι «σκοντά­φτει» στον αυθορμητισμό και το ρομαντισμό-ιδεαλισμό της η­λικίας τους κι έτσι ελπίζουν ότι μπορούν να αλλάξουν τον κό­σμο.

*      Η παροχή των κατάλληλων ερεθισμάτων -πνευματικών και ηθικών- ελευθερώνουν το πνεύμα του νέου ατόμου, οξύ­νουν την κρίση του και - σε τελική ανάλυση - το απαλλάσσουν α­πό τον ωφελιμισμό και την ιδιοτέλεια.

*      Διαθέτουν περίσσεια σωματικών δυνάμεων και ψυχικών αποθεμάτων που τους επι­τρέπει να επιμένουν και να αντιδρούν έντονα στις όποιες πιέ­σεις.

*      Εύλογα αρνούνται να συμβιβαστούν με ό,τι αντιστρα­τεύεται μια καλύτερη ποιοτικά ζωή.

Γ. Κριτική προσέγγιση της αμφισβήτησης: ομιλία και τα οποία στοχεύει να πείσει ή άλλου είδους τεκμήρια

Γ1. Από τη μία πλευρά:

*      Δικαίως οι νέοι αμφισβητούν, καθώς βρίσκονται αντιμέτωποι με ποικίλα προβλήματα (χαμηλής ποι­ότητας εκπαίδευση, ανεργία, εξάπλωση της μάστιγας των ναρκωτικών, κρίση του οικογενειακού θεσμού, καταστροφή του περιβάλλοντος κτλ.) και φαινόμενα διαφθοράς (πελατεια­κές σχέσεις, αναξιοκρατία, θεοποίηση του χρήματος, ιδιοτέ­λεια, εκφυλισμός της δημοκρατίας κτλ.)

*      Αποτελεί δικαίωμα της νεολαίας, αλλά και καθήκον συνάμα να ασκεί κριτική στα κακώς κείμενα και να προσπαθεί με αυτόν τον τρόπο να επου­λώσει της πληγές του κοινωνικού σώματος στο οποίο είναι ε­νταγμένη.

*      Οι νέοι ευθύνονται λίγο έως καθόλου για τα αδιέ­ξοδα της σύγχρονης εποχής, τα οποία τους επιβλήθηκαν από τις παλαιότερες γενιές που με τις παραλείψεις τους τούς απο­γοήτευσαν νωρίς.

Γ2. Στον αντίποδα:

*      Οι νέοι οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς το χειρισμό του παραπάνω προνομίου (της αμφισβήτησης), τη σημασία του οποίου πρέπει να γνωρί­σουμε νωρίς, ώστε να μη φθάνουμε σε ακρότητες (στείρα α­πόρριψη του παρελθόντος και της παράδοσης, απαξίωση των θεσμών και της οικογένειας, διεύρυνση του χάσματος των γε­νεών, σπασμωδικές-βίαιες αντιδράσεις που προβάλλονται ως μία απόπειρα ιδεολογικοποίησης της ανωριμότητας μας, ειδι­κά στο χώρο του σχολείου, περιθωριοποίηση, αυτοκαταστρο­φή και παραίτηση από ό,τι μας απογοητεύει.

Δ. (Επίλογος):

Η έμφυτη αυτή διάθεση των νέων, η οποία μάλι­στα ενισχύεται από τα αρνητικά χαρακτηριστικά της κοινωνι­κής πραγματικότητας, δεν πρέπει να φοβίζει τους μεγαλύτε­ρους και γι' αυτό δεν πρέπει να καταστέλλεται. Είναι μία δύνα­μη προόδου που στηλιτεύει το "σήμερα", γιατί κυοφορεί το "αύριο".

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.