Έκθεση Γ Λυκείου: Δικαιώματα των παιδιών (θέματα και απαντήσεις)

Τα παιδιά των φαναριών 

Τα  φανάρια  που  ρυθμίζουν  την  κυκλοφορία  στους  δρόμους της  Αττικής  έχουν μετατρέψει αυτά  τα  σημεία  των  δρόμων  σε μια  ιδιόμορφη  αγορά.  Όσο  διαρκεί  το κόκκινο, αρκετά νεαρά κυρίως άτομα προσφέρουν στους οδηγούς  των σταματημένων  αυτοκινήτων διάφορα αγαθά  και  υπηρεσίες. Άλλοι  προσφέρουν λουλούδια σε χαμηλή τιμή, άλλοι προσφέρονται να τους  καθαρίσουν  το  μπροστινό τζάμι για ό,τι ποσό έχεις την ευχαρίστηση να δώσεις, άλλοι επιδεικνύουν ακρωτηριασμένα  μέλη  του  σώματός  τους  ζητώντας  τη  βοήθεια των εποχούμενων. Μαζί  με  αυτούς, μικρά  παιδιά, αγόρια  και  κορίτσια, με κατάλληλη για την περίπτωση εμφάνιση, δηλαδή βρώμικα, αχτένιστα και κακοντυμένα, ζητούν τον οβολό σας. 

  Η τελευταία αυτή περίπτωση, δηλαδή των μικρών παιδιών, έχει προκαλέσει ένα ερώτημα στο οποίο έχουν δοθεί δύο αντίθετες απαντήσεις. Το ερώτημα είναι: πρέπει κανείς  να  βοηθάει  τα  μικρά  αυτά  παιδιά  δίνοντας  ένα  μικροποσό,  ή  όχι;  Η  μία απάντηση είναι αρνητική και υποστηρίζει ότι η επαιτεία είναι κοινωνικό φαινόμενο και πρέπει να αντιμετωπισθεί από την πολιτεία, όχι ατομικά από τον κάθε πολίτη. Αν μια κοινωνία  είναι  συγκροτημένη  με  τρόπο  που  επιτρέπει  ή  προκαλεί   φαινόμενα επαιτείας,  τότε  η  λύση  δεν  μπορεί  να  προέλθει  παρά  μόνο  από  την  εξέταση  και  την εξαφάνιση των μηχανισμών που την προκαλούν, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. 

  Η  άλλη  απάντηση  είναι  θετική  και  υποστηρίζει  ότι  η  κοινωνία  ως  σύνολο  δε  θα μπορέσει ποτέ να εξαφανίσει την επαιτεία. Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δυνάμεις και μηχανισμοί  που  φέρνουν  οικογένειες  και  άτομα  σε  κατάσταση  απελπισίας, μια  δε διέξοδος  είναι   η,   προσωρινή  έστω,  αναζήτηση  βοήθειας  μέσω  της  επαιτείας. Επιπλέον,  ανεξαρτήτως  των  λόγων  που  εξωθούν  ένα  άτομο  στην  επαιτεία,  η  απλή ανθρώπινη  συμπόνια  για  τα  πάθη  ενός  συνανθρώπου,  και  ιδιαίτερα  ενός  μικρού παιδιού,  είναι  αρκετή  για  να  οδηγήσει  κάποιον  στην  απόφαση  να  προσφέρει  την ασήμαντη γι’ αυτόν βοήθεια.

  Είναι φανερό ότι και οι δύο απαντήσεις έχουν ισχυρή βάση. Τα επιχειρήματα της μιας  άποψης  δεν  αναιρούν  τα  επιχειρήματα  της  άλλης.  Ο  κάθε  πολίτης  μπορεί  να κρίνει  και  να  αποφασίσει,  αν  θα  δώσει  ή  αν  θα  αρνηθεί  τη  μικρή  βοήθεια  στην περίπτωση  που  ανέφερα,  δηλαδή  αυτής  των  παιδιών  των  φαναριών,  όπως  έχουν χαρακτηρισθεί.  Έχω  όμως  την  εντύπωση  ότι  η  επαιτεία  που  παρατηρούμε  να λαβαίνει  χώρο  στις  γωνιές  των  οδών,  όπου  υπάρχουν  φανάρια  κυκλοφορίας,  αλλά και γενικά, δεν έχει καμία σχέση με την επαιτεία για την οποία τα επιχειρήματα  που διατυπώθηκαν  πιο  πάνω έχουν ισχύ.  Η επαιτεία  που παρατηρούμε δεν είναι αποτέλεσμα και έκφραση καταστάσεων, π.χ. ανεργίας, φτώχειας κ.ο.κ., που φέρνουν διάφορα  άτομα σε κατάσταση απελπισίας. Αντίθετα, πιστεύω ότι είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρος  δραστηριότητα.  Τα  παιδιά  των φαναριών δε ζητιανεύουν επειδή πεινούν, αλλά επειδή αποτελούν ένα αποτελεσματικό σημείο επαφής ενός διαφθαρμένου επιχειρηματικού κυκλώματος  με  το καταναλωτικό  του κοινό, δηλαδή εμάς.

  Υπάρχουν διάφορα στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι η επαιτεία των παιδιών είναι οργανωμένη  επιχείρηση. Πρώτον, έχουν συγκεκριμένα  στέκια – φανάρια, τα οποία εναλλάσσονται.  Δεύτερο, ζητούν το ίδιο ποσόν χρηματικής βοήθειας, ένα «πενηντάρι».  Τρίτον, όσα δε ζητούν βοήθεια προφορικά, κρατούν ταμπελίτσες γραμμένες με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα, κτλ. Η επιχείρηση πρέπει να είναι εξαιρετικά  προσοδοφόρος, αν  κρίνει κανείς από την  απότομη αύξηση  της  επαιτείας, τα τελευταία χρόνια, πράγμα  που  δείχνει ταυτόχρονα ότι οι  κάτοικοι της Αθήνας και των προαστίων είναι άνθρωποι του Θεού και πολύ ελεήμονες. 

  Η δομή των επιχειρήσεων επαιτείας παρουσιάζει ποικιλία και ενδιαφέρον. Άλλες είναι οικογενειακές επιχειρήσεις στενού κύκλου, δηλαδή γονείς και παιδιά. Άλλες οικογενειακές επιχειρήσεις ευρύτερου κύκλου, δηλαδή συγγενικές οικογένειες με συμμετοχή γονέων, παιδιών, εξαδέλφων κ.ο.κ. Το ένα παιδί ζητιανεύει π.χ. γωνία Πατησίων και  Κορδιγκτώνος και το εξαδελφάκι του στην Πλατεία Βικτωρίας.  Όπως έχει  φανεί από τα αστυνομικά δελτία, υπάρχουν και επιχειρήσεις με ευρύτατα κυκλώματα εκμετάλλευσης μικρών παιδιών, με τεράστια κέρδη και εγκληματική δραστηριότητα και σε άλλους «κλάδους». 

  Οι παραπάνω αναφορές έχουν  σκοπό να πείσουν τον αναγνώστη ότι τα επιχειρήματα των δύο αντίθετων απόψεων που προανέφερα είναι άσχετα με τη σημερινή πραγματικότητα. Όποιος δίνει «βοήθεια» στους ζητιάνους και τα ζητιανάκια γίνεται, χωρίς να το θέλει και χωρίς να το ξέρει, συνεργός σε μια εγκληματική δραστηριότητα, ενώ φυσικά οι προθέσεις του είναι εντελώς διαφορετικές.

 Θ.Π. Λιανός - Εφημ. «ΤΟ ΒΗΜΑ» 16-08-1998

ΘΕΜΑΤΑ

1.        Να γίνει η περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις

(25 μονάδες)

2.        Ποιο είναι το θέμα που απασχολεί το συγγραφέα και ποια η θέση του; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο.

(7 μονάδες)

3.        Ποιους τρόπους και μέσα πειθούς διακρίνετε στο κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας

(8 μονάδες)

4.        Να αναγνωρίσετε τη συλλογιστική πορεία (παραγωγική ή επαγωγική) που ακολουθεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειμένου

(5 μονάδες)

5.        Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε μία από τις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου

(5 μονάδες)

6.        Να χρησιμοποιήσετε σε φράσεις τις ακόλουθες λέξεις: εποχούμενων, οβολό, επαιτεία, διεφθαρμένου, ελεήμονες

(10 μονάδες)

7.        Το φαινόμενο των παιδιών των φαναριών συνιστά μια μορφή κατάφωρης παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού, αφού εμπορευματοποιεί την παιδική εργασία και προωθεί την εκμετάλλευση των ανήλικων από οργανωμένα συμφέροντα. Ποιες άλλες περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού  γνωρίζετε και για ποιους λόγους το φαινόμενο αυτό εξακολουθεί  να διαιωνίζεται  παρά τις διακηρύξεις προστασίας των δικαιωμάτων αυτής της τόσο ευάλωτης κοινωνικής ομάδας; Να αναλύσετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 500- 600 λέξεων.

(40 μονάδες)

 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.        Ο συγγραφέας Θ. Λιανός στο άρθρο του αναφέρεται στο φαινόμενο των παιδιών των φαναριών. Στη διάρκεια του κόκκινου σηματοδότη νεαρά άτομα, κυρίως παιδιά, πωλούν προϊόντα ή υπηρεσίες στους οδηγούς των αυτοκινήτων ή ζητούν τον όβολό τους. Μερικοί υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει κανείς να βοηθά τα παιδιά αυτά, γιατί η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ζήτημα της  πολιτείας. Άλλοι, πάλι, από συμπόνια προσφέρουν πρόθυμα μια βοήθεια,  ασήμαντη γι’ αυτούς. Ωστόσο, κατά το συγγραφέα, η επαιτεία των παιδιών   των φαναριών διαφοροποιείται από κάθε άλλη μορφή επαιτείας, αφού αποτελεί   μια καλοστημένη επικερδή επιχείρηση, όπως αποδεικνύει η άνθησή της στα προάστια της Αθήνας. Σε μερικές περιπτώσεις η επιχείρηση αυτή περιορίζεται σε στενό οικογενειακό κύκλο, άλλοτε σε ευρύτερο, αλλά κάθε φορά είναι  κύκλωμα εκμετάλλευσης των μικρών παιδιών με παράλληλη εγκληματική  δραστηριότητα. Γι’ αυτό όποιος ελεεί τα παιδιά αυτά γίνεται συνεργός σε εγκληματικές πράξεις

2.        Ο συγγραφέας ασχολείται με το ζήτημα της επαιτείας με πρωταγωνιστές ανήλικα παιδιά που πραγματοποιείται στα φανάρια των δρόμων της Αθήνας. Προβληματίζεται σχετικά  με  το αν πρέπει κανείς να τους προσφέρει ή όχι τη βοήθειά του. Η θέση του είναι ότι η ελεημοσύνη προς τα παιδιά αυτά συμβάλλει στην έξαρση της εγκληματικής δραστηριότητας και συντηρεί τα κυκλώματα εκμετάλλευσής τους. Γι’ αυτό και ο πολίτης θα πρέπει να μην τα ενισχύει με τον οβολό του

3.        Ο συγγραφέας προκειμένου να πείσει αλλά και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για να υιοθετήσει τη στάση που προτείνει χρησιμοποιεί και την επίκληση στη λογική και στην επίκληση στο συναίσθημα ως τρόπους πειθούς. Όσον αφορά στη λογική επιστρατεύει επιχειρήματα  (Η  μία  απάντηση  είναι … εφικτό, η άλλη απάντηση … βοήθεια. Η δομή των επιχειρήσεων … εξαδέλφων κ.ο.κ.) και τεκμήρια. Τα τεκμήρια είναι κυρίως  παραδείγματα  (π.χ.   ανεργίας, φτώχειας,  το  ένα  παιδί  ζητιανεύει π.χ …..Βικτωρίας), γεγονότα (όπως έχει φανεί από αστυνομικά δελτία … «κλάδους») και αλήθειες (πρώτον  έχουν …. γραφικό χαρακτήρα κτλ). Σχετικά με την επίκληση στο συναίσθημα αυτή,  εντοπίζεται κυρίως στην πρώτη και στην τελευταία παράγραφο του κειμένου. Στην πρώτη ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως μέσο την περιγραφή (όσο διαρκεί …  οβολό σας), ενώ στην τελευταία την ειρωνεία, όπως φαίνεται από τη χρήση εισαγωγικών και γενικά τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας (όποιος δίνει   «βοήθεια»  … διαφορετικές)

4.        Η τρίτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία. Ξεκινά με τη γενική θέση: «η κοινωνία ως σύνολο δε θα μπορέσει  ποτέ να εξαφανίσει την επαιτεία» και καταλήγει στην ειδική – συγκεκριμένη αντιμετώπιση του κάθε ατόμου ξεχωριστά (η απλή ανθρώπινη συμπόνια … ασήμαντη γι’ αυτόν βοήθεια)

5.        Τίτλος προτελευταίας παραγράφου: η δομή των επιχειρήσεων της επαιτείας Τίτλος τελευταίας παραγράφου: η ελεημοσύνη συνεργός της εγκληματικής δραστηριότητας

6.        α) Τα σήματα οδικής κυκλοφορίας ρυθμίζουν την οδική συμπεριφορά των εποχούμενων. β) Ήταν φιλάνθρωπος και γι’ αυτό πρόσφερε τον οβολό του σε  όποιον είχε ανάγκη γ) Ωθούσε τα παιδιά του στην επαιτεία για να μπορεί να ζει άνετα χωρίς να εργάζεται δ) Ο υλικός ευδαιμονισμός και η κερδοθηρία  αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που δικαιολογούν τον πολλαπλασιασμό των ηθικά διεφθαρμένων ανθρώπων ε) Οι καλοί χριστιανοί παρουσιάζονται  φιλεύσπλαχνοι και ελεήμονες απέναντι στους φτωχούς και αναξιοπαθούντες συνανθρώπους τους.

7.        Παρά την κατίσχυση των δημοκρατικών καθεστώτων στα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη και τις διακηρύξεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αναφέρονται συχνά παραβιάσεις τους τόσο στις αναπτυγμένες, όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Πολύ συχνά οι παραβιάσεις αυτές γίνονται σε βάρος μικρών παιδιών και συνιστούν απόδειξη μιας πολύμορφης βαρβαρότητας που στιγματίζει την «πρόοδο» του πολιτισμένου κόσμου

Α’ ζητούμενο: περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών

A.    Στον αναπτυσσόμενο κόσμο:

·         πείνα, παιδική θνησιμότητα (40.000 παιδιά πεθαίνουν ημερησίως στον  κόσμο από πείνα)

·         άθλιες συνθήκες διαβίωσης,

·         έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης

·         παιδική πορνεία

·         παιδική δουλεία και εμπόριο βρεφών και οργάνων

·         εκμετάλλευση των παιδιών στον πόλεμο (π.χ. εκκαθαριστές  ναρκοπεδίων, παιδιά κινητές – βόμβες)

·         στέρηση του δικαιώματος παιδείας

B.    Στον αναπτυγμένο  κόσμο

·         στέρηση ζωτικού χώρου για παιχνίδι στις απάνθρωπες τσιμεντουπόλεις

·         εντατικοποίησης σπουδών, στέρηση ελεύθερου χρόνου

·         θύματα της τηλεόρασης και του καταναλωτισμού

·         θύματα ναρκωτικών και αλκοολισμού

·         έρμαια της επιθετικής συμπεριφοράς των μεγάλων, βιώνουν τα αποτελέσματα διαλυμένων γάμων

·         θύματα βίας και σεξουαλικής κακοποίησης

·         σφαγή εμβρύων στο βωμό της επιστήμης

·         αντικείμενο εκμετάλλευσης των γονέων ή επιχειρηματικών κυκλωμάτων (π.χ. παιδιά των φαναριών, επαίτες, άστεγοι κ.λπ.

β’ ζητούμενο: αίτια

·      ηθική κρίση, θυσία της ανθρώπινης αξίας στο βωμό του κέρδους,  αμοραλισμός,

·      απανθρωποποίηση

·      εξυπηρέτηση ποικίλων οικονομικών συμφερόντων

·      πολιτικός επεκτατισμός και εκμετάλλευση των αναπτυσσόμενων χωρών  από τις αναπτυγμένες

·      χαμηλό μορφωτικό επίπεδο

·      έλλειψη νόμων και θεσμών για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών

·      ολιγωρία υπεύθυνων φορέων, ανθρωπιστικών οργανώσεων, Ο.Η.Ε, πνευματικής ηγεσίας. 

 Η παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού προσβάλλει την ανθρωπιά και την ευαισθησία ολόκληρης της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό και κρίνεται απαραίτητη  η διασφάλιση και η προστασία τους, που θα επιτευχθεί τόσο με την ενεργοποίηση των αρμόδιων φορέων, όσο και με την ευαισθητοποίηση κάθε πολίτη ξεχωριστά. Γιατί τα παιδιά είναι το μέλλον του κόσμου και ο αφανισμός τους ισοδυναμεί με στέρηση του μέλλοντος και κάθε είδους συνέχειας του ανθρώπινου γένους.