Προσδιορισμός εννοιών
Αθλητισμός: η καταβολή προσπάθειας από τον άνθρωπο, ο αγώνας στο πλαίσιο της ευγενούς άμιλλας με στόχο τη σωματική άσκηση, την ψυχοπνευματική καλλιέργεια και τη δημιουργική συνύπαρξη, συμφιλίωση ατόμων, ομάδων, λαών.
Άμιλλα: η τάση, ο αγώνας, για υπερτέρηση, η συνεχής πάλη για απόκτηση πρωτείων και κατάκτηση της επιτυχίας. Εκπορεύεται από την έμφυτη τάση του ανθρώπου για επικράτηση και επιβολή και καλλιεργείται στην κοινωνική ζωή.
Ευγενής άμιλλα: Η άμιλλα που έχει ως υπόβαθρο αγνές προθέσεις, τη χαρά του συναγωνισμού, την επιδίωξη της υπεροχής με θεμικούς και τίμιους τρόπους. Πρόκειται για άμιλλα που δεν ξεφεύγει από τα όρια της ευπρέπειας και του «ευ αγωνίζεσθαι».
Αθέμιτη άμιλλα: οδηγείται από ιδιοτελή κίνητρα όπως η πλεονεξία, ο φθόνος, η ματαιοδοξία και χρησιμοποιεί άνομα και ανήθικα μέσα για να επικρατήσει.
Κλασικό Αθλητικό Ιδεώδες
Το κλασικό αθλητικό ιδεώδες θεμελιώνεται στην:
αρχή της δημοκρατικότητας, της ισοτιμίας, της ηθικής
άμιλλα, την κοινωνική συνεργατικότητα, τη συντροφικότητα
αξία πρωτίστως της συμμετοχής
επιδίωξη της νίκης με θεμιτό τρόπο
ηθική επιβράβευση
καλλιέργεια φιλάθλου πνεύματος και όχι οπαδισμού και βίας
καλλιέργεια της πανανθρώπινης συναδέλφωσης και την επικράτηση της παγκόσμιας ειρήνης
ΜΟΡΦΕΣ
1. Κλασικός αθλητισμός (αγωνίσματα στίβου)
2. Αθλητισμός των σπορ (ποδόσφαιρο, ιππασία. κολύμβηση κ.λπ.)
3. Ατομικός
4. Ομαδικός
Ιστορική Αναδρομή
Η διάθεση του ανθρώπου να αγωνιστεί και να συναγωνιστεί είναι φυσική και πανάρχαια. Ωστόσο, αυτό που μετρά περισσότερο είναι το κίνητρο αυτής της διάθεσης, γιατί αυτό είναι που καταδεικνύει την ειδοποιό διαφορά των ανθρώπων και των λαών. Το αγωνιστικό πνεύμα, λοιπόν, στο πλαίσιο του αθλητικού πνεύματος, βρήκε την ιδεατή του μορφή στους αγώνες κατά την ελληνική αρχαιότητα και ιδιαίτερα στους Ολυμπιακούς αγώνες (έναρξη 776 π.Χ.), διότι μέσα σε αυτούς καθρεπτίζονται πολλές απόλυτες αξίες, εδράζονται όλες σχεδόν οι αξίες του ελληνικού πολιτισμού. Αξίες που αποτέλεσαν τη βάση για την υγιή αγωγή των εφήβων, την προετοιμασία τους για την κοινωνική ζωή, αλλά και αξίες που έχτισαν την πολιτεία της ανθρωπότητας, τον παγκόσμιο πολιτισμό. Μερικές από αυτές είναι:
► «Νους υγιης εν σώματι υγιει». Με αυτή τη ρήση προσδιόριζαν την πνευματική και σωματική αλκή με άξονα τον αθλητισμό.
► Αθλητική συνύπαρξη που εξισώνεται με την κοινωνική συνεργατικότητα και την ηθική συντροφικότητα.
► Αγωνιστική αρετή.
► «Ευ αγωνίζεσθαι», γιατί το ενδιαφέρον δεν εντοπιζόταν στη νίκη αλλά στη συμμετοχή.
► Πανεθνική συνάθροιση (Ολυμπιακοί αγώνες), από όπου απορρέει και το πνεύμα του Ολυμπισμού και της συναδέλφωσης των λαών. Για κείνους σήμαινε οικουμενική συνάθροιση των ελεύθερων Ελλήνων, αφού κάθε τέσσερα έτη συγκεντρώνονταν από τη Μακεδονία, τη Σικελία και τη Μικρά Ασία στην Άλτη για να αγωνιστούν. Υπογραφόταν ανακωχή (εκεχειρία) και σταματούσαν οι πόλεμοι.
► Οι Ολυμπιακοί αγώνες συνδυάζονταν και με άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες (θρησκευτικές: θυσίες σε κοινούς βωμούς, καλλιτεχνικές: ωδές Πινδάρου για τους νικητές, χοροί, τραγούδι, άρα ψυχαγωγία).
► Καλλιέργεια φίλαθλου πνεύματος και όχι φανατισμού και βίας.
► Επιβράβευση λιτή (κομμάτι αγριελιάς), δόξα όμως μεγάλη (γκρεμιζόταν τμήμα του τείχους της πόλης για την υποδοχή των Ολυμπιονικών, αποκτούσαν υστεροφημία αυτοί και οι απόγονοί τους). Αυτή η επιβράβευση αποκλείει την αξιοκατάκριτη υλική συναλλαγή.
► Το αθλητικό ιδεώδες, επομένως. θεμελιώνεται σε αρχές δημοκρατικότητας, ισοτιμίας και ηθικής, αφού με άξονα τον αθλητισμό οι αρχαίοι Έλληνες δίδαξαν μερικές από τις σημαντικότερες αξίες του πρακτικού βίου. Τα αγαθά αυτά, που αποπνέει ο υγιής αθλητισμός, έχουμε ανάγκη στην εποχή μας, όπου η επικράτηση των συμφερόντων, η ταπεινότητα των συναλλαγών, η εμπορευματοποίηση κάθε αξίας αλλά και η αδιαφορία επιβάλλουν την υιοθέτηση τέτοιων τρόπων συμπεριφοράς και γενικότερα ζωής, όπως αυτοί που απορρέουν από το γνήσιο αθλητικό πνεύμα.
Αξία αθλητισμού
Ψυχολογικός Τομέας
► Καλλιεργεί το θάρρος, τη θέληση, την αποφασιστικότητα, την τόλμη για την αντιμετώπιση του αθλητικού αγώνα και, κατ’ επέκταση, της ζωής.
► Ωριμάζει ψυχολογικά τον άνθρωπο.
► Ο άνθρωπος μέσω αυτού διοχετεύει τον ελεύθερο χρόνο του μακριά από το άγχος και την τυποποίηση, δηλαδή ψυχαγωγείται γνήσια, χωρίς να διασκεδάζει ανούσια ή να οδηγείται στην ψυχοκτονία στον ελεύθερο χρόνο του.
► Τόσο η συμμετοχή, πολύ περισσότερο, όμως, η νίκη τονώνει ψυχολογικά το άτομο.
► Ενισχύεται η αυτοπεποίθηση, η αντοχή και η δύναμη για την αντιμετώπιση των δυσκολιών του αθλήματος αλλά και της ζωής γενικότερα.
Ηθικός τομέας
► Εθίζει τον άνθρωπο στον έντιμο αγώνα, τον μυεί στην πειθαρχία, σε κανόνες, στη λιτότητα, στο μέτρο, στο σεβασμό απέναντι στους άλλους, ακόμη και απέναντι στο διαφορετικό (Ολυμπιακοί αγώνες).
► Καλλιεργείται η ευγενής άμιλλα, που βασίζεται στη συναίσθηση των ευθυνών που αναλαμβάνει.
► Καταπολεμάται ο εγωισμός, με την αποδοχή της υπεροχής του αντιπάλου.
► Τον βοηθά να αναπτύξει αυτοκριτική και να φτάσει στην αυτογνωσία προκειμένου να γίνει καλύτερος ηθικά.
► Έτσι διαμορφώνονται πιο ηθικοί, ενάρετοι χαρακτήρες που πιστεύουν σε ιδανικά όπως ο υγιής αθλητισμός και οι αξίες που απορρέουν από αυτόν. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά σε μια εποχή ωφελιμισμού και χρησιμοθηρίας.
Πνευματικός – Βιολογικός τομέας
► Αρμονική ανάπτυξη σώματος και πνεύματος. Υγεία, σωματική ευρωστία, αντίβαρο στα ναρκωτικά, το κάπνισμα κ.λπ.
► Η σωματική κατάσταση επηρεάζει την πνευματική και αντίστροφα. Ο αθλητικός αγώνας υποχρεώνει το άτομο να προβληματιστεί για το πώς θα αποδώσει καλύτερα, καλλιεργεί το πνεύμα, την οξυδέρκεια του, την ευστροφία και την αποφασιστικότητά του. Η πορεία προς τη νίκη απαιτεί συνεχή πνευματική εγρήγορση.
► Με την ετερογνωσία, τον εντοπισμό δηλαδή των ικανοτήτων και των αδυναμιών των αντιπάλων, οδηγείται στην αυτογνωσία.
► Τα παραπάνω γίνονται πιο επιτακτικά σε μια εποχή εφησυχασμού και πνευματικής μονομέρειας που απορρέει από την προσκόλληση στην ειδίκευση.
Κοινωνικοπολιτικός τομέας
► Προωθεί την άμιλλα και τη συνεργασία. Ο αθλητής αποκτά πνεύμα αλληλεγγύης, ειλικρίνειας και συνέπειας.
► Ενισχύει την κοινωνική συνείδηση. Το άτομο, ιδιαίτερα στα συλλογικά αθλήματα, υπηρετεί την ομάδα και όχι το «εγώ». Αλλά και στα ατομικά αθλήματα μυείται στο συναγωνισμό.
► Οι ανθρώπινες σχέσεις ενισχύονται, κι αυτό είναι ιδιαίτερα απαραίτητο σήμερα, σε μια εποχή ανωνυμίας, αποξένωσης, στείρου ανταγωνισμού και έξαρσης φαινομένων κοινωνικής νοσηρότητας.
► Το αθλητικό ιδεώδες καλλιεργεί το δημοκρατικό ήθος.
Εθνικός τομέας
► Οι αθλητικοί αγώνες ενισχύουν το εθνικό φρόνημα, ενώ συχνά γίνονται πρότυπο για τη γενικότερη εθνική ευημερία. Η αντιπροσώπευση της πατρίδας μέσα από αθλητικούς αγώνες είναι δείγμα σεβασμού στα σύμβολα, στους συμπατριώτες, στο ίδιο το έθνος. Και η μάχη αυτή σε αθλητικό επίπεδο είναι τελικά αγώνας για την επιβίωση του έθνους, αφού αφυπνίζεται το πατριωτικό αίσθημα, το οποίο είναι αναγκαίο να εδραιωθεί στη συνείδηση όλων των Ελλήνων σήμερα, που πολλά ξένα κράτη, όμορα ή μη, μας απειλούν με τις επεκτατικές τους βλέψεις.
Διεθνιστικός τομέας
► Καταργείται ο ρατσισμός και εξαλείφονται οι όποιες διακρίσεις. Με αφορμή τις αθλητικές εκδηλώσεις, οι λαοί γνωρίζουν τους πολιτισμούς τους και αλληλοεπηρεάζονται.
► Προάγεται η συναδέλφωση των λαών (Ολυμπισμός) και η ειρήνη αφού επιτυγχάνεται η δημιουργία παγκόσμιου και πανανθρώπινου πνεύματος.
► Ζημιώνεται και διαμορφώνεται ο παγκόσμιος πολιτισμός, αποτέλεσμα δημιουργικής αφομοίωσης των ιδιαίτερων στοιχείων όλων των λαών και όχι της επιβολής των ισχυρών επί των αδυνάτων.
Αρνητικά φαινόμενα του αθλητισμού
Δείγματα κρίσης του αθλητισμού και των αθλητικών αγώνων σήμερα
► Εμπορευματοποίηση αθλητισμού (διαφημίσεις - χορηγίες). Σε πρώτη μοίρα έρχεται ο οικονομικός ανταγωνισμός, οι αθλητές γίνονται ανταλλάξιμες αξίες και οι ομάδες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Ο αθλητισμός εντάσσεται πλέον στο σύγχρονο μάρκετινγκ.
► Ανάπτυξη της παθητικής ψυχαγωγίας, υπηρετείται κυρίως με τη διαφήμιση.
► Οικονομικοί οργανισμοί γίνονται χορηγοί αμύθητων ποσών σε κορυφαίες αθλητικές εκδηλώσεις, ενδιαφέρονται μόνο για το οικονομικό κέρδος και όχι για τον αθλητισμό.
► Αθλητές χρηματοδοτούνται και αγωνίζονται για λογαριασμό των χορηγών τους. Στόχος σήμερα για τους περισσότερους αθλητές δεν είναι η συμμετοχή και η ευχαρίστηση, αλλά οι επιδόσεις, το ρεκόρ, η πρωτιά (πρωταθλητισμός).
► Σε αρκετές περιπτώσεις οι Ολυμπιακοί αγώνες ανατίθενται σε χώρες με κριτήρια οικονομικά, όπως έγινε στην Ατλάντα.
► Συχνά χρησιμοποιούνται αθέμιτα μέσα (χρήση αναβολικών ουσιών) για να φτάσει κανείς στη νίκη και την πρωτιά. Ο αθλητής γίνεται «κομπιούτερ», αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του.
► Ακόμα και οι μεγαλoπαράγoντες εξαγοράζουν αγώνες - συχνό το φαινόμενο των «στημένων» παιχνιδιών - για να κερδίσουν τίτλους και δόξα. Νοθεύεται η άμιλλα.
► Πολιτική εκμετάλλευση: Στο βωμό του «αθλητικού ιδεώδους» σκοτώθηκαν άνθρωποι (Ολυμπιακοί αγώνες Μονάχου 1972), γεγονός που συνδέεται με την ανάμειξη της πολιτικής στον αθλητισμό. Το μποϋκοτάζ. εξάλλου, της Αμερικής και άλλων 56 χωρών στους Ολυμπιακούς αγώνες της Μόσχας το 1980, εξαιτίας της εισβολής των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, αποδεικνύει περίτρανα ότι ο αθλητισμός μετατρέπεται συχνά σε πεδίο άγονων πολιτικών αντιπαραθέσεων, χωρίζει αντί να ενώνει τους λαούς.
► Στη λογική του star system υπεισέρχεται και ο αθλητισμός, αφού τα ΜΜΕ και οι εταιρείες «κατασκευάζουν» αθλητές-είδωλα, που παρασύρουν τη νεολαία και την υποβαθμίζουν πνευματικά με πρότυπα αμφίβολης αξίας.
► Οι αθλητικοί αγώνες συνοδεύονται από την πολυτέλεια, την τρυφή, τη χλιδή. Οι λαμπερές τελετές και η έμφαση στο «θέαμα» αντικαθιστούν το μέτρο και την απλότητα.
► Το φίλαθλο πνεύμα δίνει τη θέση του στο φανατισμό. Καθημερινές είναι οι ειδήσεις που αναφέρονται σε πράξεις βίας στους αθλητικούς χώρους, η οποία ασκείται από νεαρούς οπαδούς. Ο χουλιγκανισμός, φαινόμενο βαθύτατα κοινωνικό και δείγμα της περιθωριοποίησης ομάδων, καταλύει την αθλητική ιδέα.
► Πολλά απολυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν τον αθλητισμό για να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη ή να καλλιεργήσουν το ρατσισμό. Κλασικό παράδειγμα η Ολυμπιάδα του 1936 στο Βερολίνο, στην οποία το αθλητικό θαύμα της Γερμανίας προετοιμάστηκε σκόπιμα από το τρίτο Ράιχ, για να αποδειχθεί η δήθεν ανωτερότητα της γερμανικής φυλής.
► Επιπλέον, το τοπικιστικό πνεύμα βρίσκει πρόσφορο έδαφος στον αθλητισμό και διαιρεί τους πολίτες μιας χώρας. Επίσης, διαμορφώνεται εχθρική και ρατσιστική διάθεση, όταν, στο όνομα μιας ομάδας που θεοποιούμε, γινόμαστε ρατσιστές απέναντι στους οπαδούς άλλων ομάδων. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στην Ελλάδα και με τη διάκριση των Ελλήνων σε Βόρειους και Νότιους.
Επιμέλεια: Γιωτάκου Κωνσταντίνα, Εκπαιδευτήρια ΚΑΙΣΑΡΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου