Του Μανώλη Πιμπλή
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟ - ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΑΛΚΗ ΞΑΝΘΑΚΗ
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟ - ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΑΛΚΗ ΞΑΝΘΑΚΗ
Η επιλεκτική φωτογράφιση των μεγάλων γεγονότων του 20ού αιώνα από τους Έλληνες φωτογράφους προκαλεί ερωτηματικά στους ιστορικούς, λέει ο ερευνητής Άλκης Ξανθάκης.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1839 ο Γαλλοελβετός Πιερ – Γκασπάρ Γκιστάβ Ζολί ντε Λοτμπινιέρ ξεκίνησε από τη Μασσαλία, επιβάτης του ιστιοφόρου «Μέντωρ», ένα μεγάλο ταξίδι στην Ανατολή. Πέρασε από την Κορσική, το Λιβόρνο, τη Μάλτα και στα τέλη του μήνα έφτασε στη Σύρο. Στις 6 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στον Πειραιά, ταξίδεψε λίγο στην Πελοπόννησο και στην επιστροφή του στην Αθήνα, στις 22 Οκτωβρίου, ανέβηκε στην Ακρόπολη και τη φωτογράφισε. Αυτή, λέει ο Άλκης Ξανθάκης στην «Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας», ήταν η πρώτη φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Ελλάδα.
Ο Λοτμπινιέρ χρησιμοποιούσε τη μέθοδο του Νταγκέρ, τη δαγεροτυπία - ήταν εκείνη που επιβλήθηκε τότε, λόγω γνωριμιών του εφευρέτη, παρά το γεγονός ότι ήταν η δυσκολότερη και πιο χρονοβόρα από τις τρεις εναλλακτικές μεθόδους. Όπως και να ΄χει, ο Λοτμπινιέρ εγκαινίασε μια μακρά ιστορία φωτογραφίσεων της Ελλάδας από ξένους που συνεχίστηκε και τον 20ό αιώνα. Έναν αιώνα στον οποίο, αντίθετα, οι Έλληνες φωτογράφιζαν επιλεκτικά. Σε μια συγκλονιστική φωτογραφία των Βαλκανικών Πολέμων, που με σημερινά μέτρα θα θεωρούνταν μακάβριας έμπνευσης, μια γυναίκα που υποθέτουμε βάσιμα ότι είναι η πριγκίπισσα Μαρία- υπηρετούσε στον πόλεμο ως νοσοκόμα- περπατάει ανάμεσα σε δεκάδες πτώματα Ελλήνων. Η φωτογραφία αυτή έγινε… καρτ ποστάλ. Είχε τραβηχτεί στο Κιλκίς, σε μια νικηφόρα μεν, από τις πιο αιματηρές όμως μάχες του πολέμου, με 5.500 νεκρούς και τραυματίες- και αυτό μόνο από το ελληνικό στρατόπεδο.
«Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι φωτογραφήθηκαν παρά το γνωστό δόγμα ότι “πόλεμος που δεν λογοκρίνεται χάνεται”» λέει στα «ΝΕΑ» ο φωτογράφος και δάσκαλος φωτογραφίας Άλκης Ξανθάκης. «Τέτοια τρομακτική δυναμική είχαν αυτοί οι πόλεμοι στην κοινή συνείδηση. Δεν μας τρόμαζαν ούτε οι νεκροί. Αντίθετα», συνεχίζει, «στο θέμα των Μικρασιατών προσφύγων οι Έλληνες φωτογράφοι ήταν απόντες και τα ντοκουμέντα προήλθαν από τους ξένους φωτογράφους. Το ΄40, πάλι, έχουμε μόνο σκηνές εξαθλίωσης από την Κατοχή αλλά και αυτές από λίγους.
Τα ερωτήματα λοιπόν είναι θεμελιώδη: η Αντίσταση γιατί δεν φωτογραφήθηκε; Ο Εμφύλιος γιατί δεν φωτογραφήθηκε παρά μόνο από Άγγλους στρατιωτικούς φωτογράφους; Παρόλο, μάλιστα, που είχε προηγηθεί ο Ισπανικός Εμφύλιος; Είμαι θυμωμένος με τους Έλληνες φωτογράφους. Να ήταν επικίνδυνο πολύ το εγχείρημα; Ή μήπως δεν είχαν κίνητρο; Η αλήθεια είναι ότι μέχρι το ΄50 τραβούσες τη φωτογραφία και την πουλούσες για 50 δραχμές. Η ιδέα των λευκωμάτων δεν είχε ακόμη διαδοθεί». Στην Ελλάδα οι πρώτοι ερασιτέχνες, αυτοδίδακτοι φωτογράφοι εμφανίζονται το 1859. «Αλλά η φωτογράφιση τότε ήταν μια πολύπλοκη, χρονοβόρα μέθοδος που, επιπλέον, ήθελε χρήματα. Γι΄ αυτό και οι πρώτοι φωτογράφοι ανήκαν στην υψηλή κοινωνία. Μετά το 1900 - καθυστερήσαμε και σε αυτό - η φωτογραφία αρχίζει να γίνεται πιο λαϊκή τέχνη, όταν ο Ίστμαν μέσω της Κόντακ- έκανε πιο προσιτές τις μηχανές». Ο Άλκης Ξανθάκης εξηγεί ότι κατά τον 19ο αιώνα η ελληνική φωτογραφία ακολούθησε από αρκετά κοντά τα βήματα της Ευρώπης. «Το τρένο το χάσαμε το 1920. Όταν η Νelly΄s, ο Μπούκας, ο Μελετζής, ο Καρδιακίδης είχαν με επιτυχία επιδοθεί στο πορτρέτο και το τοπίο, αλλά η ελληνική φωτογραφία δεν ακολούθησε τα νέα ρεύματα. Μείναμε στην καλή παραστατική φωτογραφία. Υπερρεαλισμός, ντανταϊσμός και τα άλλα ρεύματα της εποχής δεν απασχόλησαν καθόλου τους Έλληνες φωτογράφους. Ακόμη και ο Εμπειρίκος που ήταν υπερρεαλιστής, ως φωτογράφος ήταν πολύ κλασικός»
Άλκης Ξ. Ξανθάκης, «Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας, 1839-1970»,
Εκδ. Πάπυρος, Σελ. 550,
Αναδημοσίευση από: 24 ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου