Διαγώνισμα Λατινικών Γ Λυκείου μαθήματα 42, 43, 46 (θέματα - απαντήσεις)

Να μεταφράσετε το απόσπασμα XLIII (43).

XLII (42). qui spem  Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt; … Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat  coniurationem   esse  factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.

XLIII (43). Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? Qui potuisti populari hanc ter- ram, quae te genuit atque aluit? Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit: «intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique»? Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

XLVI (46). Nec magis vituperandus est proditor  patriae quam proditor  communis  utilitatis, aut communis salutis desertor propter  suam utilitatem  et salutem. Ex quo  fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica  cadat, quod  decet  cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.

Μονάδες 40

1.α. Να γράψετε την πτώση που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

sententiis: την αφαιρετική  του ενικού,

iste: τη γενική του ενικού στο ίδιο γένος και την αιτιατική  του ενικού του ουδετέρου,

exsulem: την αφαιρετική  του ενικού,

moenia: τη γενική του πληθυντικού,

domus: την αιτιατική  του πληθυντικού,

mater: την αιτιατική  του πληθυντικού

coniunx: τη γενική του πληθυντικού,

mei: τη γενική του ίδιου αριθμού,

nihil: τη δοτική του ενικού,

servitus: την αιτιατική  του ενικού,

utilitatis: τη γενική του πληθυντικού

Μονάδες 6

1.             β. mollibus, primum, libera (δεύτερο), magis: Να γράψετε  τον ίδιο τύπο στους άλλους βαθμούς (αν αυτό είναι δυνατόν)

Μονάδες 4

2.α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

potuisti: το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού,

populari: το β΄ ενικό της προστακτικής του ενεστώτα, το γ΄ πληθυντικό της προστακτικής του μέλλοντα και το α΄ πληθυντικό της υποτακτικής του ενεστώτα,

genuit: το β΄ πληθυντικό της προστακτικής του ενεστώτα και του μέλλοντα στην ίδια φωνή,

aluit: το β΄ ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και το γ΄ πληθυντικό της προστακτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή,

cecidit: την αιτιατική ενικού του γερουνδίου,

perveneras: το γ΄ ενικό της υποτακτικής του ενεστώτα, παρατατικού και υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή,

peperissem: το α΄ ενικό της υποτακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή, την αφαιρετική ενικού του σουπίνου, την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού της μετοχής του παρακειμένου, το α΄ πληθυντικό της υποτακτικής παρατατικού της άλλης φωνής, το β΄ ενικό της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή, το γ΄ πληθυντικό της προστακτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή και το β΄ πληθυντικό της υποτακτικής  μέλλοντα  στην ίδια φωνή (να διατηρηθεί  το γένος του υποκειμένου),

fateatur: τους ενεργητικούς ονοματικούς τύπους όπως στα πρότυπα της γραμματικής

Μονάδες 12

2. β. futura sum, laudandus sit: Να αντακατασταθούν χρονικά στην υποτακτική

Μονάδες 8

3. α. Να γίνει ο ευθύς λόγος κάθε περιόδου πλάγιος με εξάρτηση αυτή που δίνεται κάθε φορά στην παρένθεση:

Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? (εξάρτηση:  Mater quaesivit a filio),

Contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. (εξάρτηση: Mater dicit filio)

Μονάδες 8

3. β. si pergis … manet: Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι ώστε να δηλώνει ανοικτή υπόθεση για το παρελθόν και για το μέλλον, υπόθεση αντίθετη  προς την πραγματικότητα για παρόν και για το παρελθόν και υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

Μονάδες 2,5

3. γ. Utrum libera mater erat an captiva?: Να ξαναγράψετε την παραπάνω διμελή  ευθεία ερώτηση με τους άλλους τρόπους εισαγωγής της.

Μονάδες 3

3. δ. Να γίνει ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου 43 ανεξάρτητος και να γραφεί το είδος του.

Μονάδες 3

4. α. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt  coniurationemque  nascentem  non credendo confirmaverunt;: Να μετατρέψετε την πρώτη πρόταση της περιόδου σε μετοχή.

Μονάδες 1

4. β. ut laudandus is sit nobis (ποιητικό αίτιο): Να γίνει η παθητική σύνταξη ενεργητική.

Μονάδες 1,5

4. γ. Να γράψετε  το είδος των παρακάτω δευτερευουσών προτάσεων και να αιτιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο εκφοράς της πρώτης και την έγκλιση της δεύτερης:

ut primum exsulem deinde hostem te viderem, qui pro re publica cadat

Μονάδες 6

4. δ. Num ad hostem veni …?, In hoc me longa vita et infelix senecta traxit …?, Qui potuisti populari hanc terram …?: Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παραπάνω ευθείες  ερωτήσεις

Μονάδες 3

4. ε. nascentem: Να αναλύσετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση και σε δευτερεύουσα  χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό σύνδεσμο cum.

Μονάδες 2

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Μετάφραση κειμένου 43

Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό  σου; Σε τέτοιο  σημείο με έσυρε (με κατάντησε) η μακρόχρονη ζωή (μακροζωία) και τα δυστυχισμένα (έρμα) γερατειά, ώστε πρώτα εξόριστο και ύστερα  εχθρό  να σε δω; Πώς μπόρεσες  να λεηλατήσεις (ερημώσεις) αυτή  τη χώρα, που σε γέννησε και σε ανάθρεψε;  Δεν σου πέρασε η οργή,  την στιγμή που (όταν) πατούσες  τα σύνορα της πατρίδας; Παρόλο που είχες φτάσει με εχθρική και απειλητική  διάθεση,  γιατί,  όταν είδες  τη Ρώμη, δε σου πέρασε αυτή  η ιδέα  από το μυαλό σου (δε σου ήρθε στο μυαλό αυτή η σκέψη): «μέσα σε εκείνα  τα τείχη  είναι το σπίτι και οι θεοί του σπιτιού μου, η μητέρα, η σύζυγος και τα παιδιά μου»; Αν λοιπόν εγώ δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη· αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα λεύτερη σε λεύτερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δεν μπορώ να πάθω κι ούτε θα είμαι για πολύ τόσο δυστυχισμένη· αντίθετα όμως αυτούς, αν συνεχίσεις, περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη σκλαβιά

1.α. sententia, istius, istud, ex(s)ule, moenium,  domos,  matres, coniugum,  meorum, nulli rei, servitutem, utilitat(i)um

1.β. [mollibus],  mollioribus,  mollissimis,  (prae), prius, [primum,  primo],  [libera],  liberiore, liberrima, magnopere / magno opere, [magis], maxime

2. α. posses, populare,  populantor,  populemur,  gignite,  gignitote,  ale, alunto, cadendum, perveniat, perveniret, pervenisset, pepererim, partu, partas, pareremur, pare, pariunto, pariturae sitis, fassurum, -am, -um, -os, -as, -a esse, fatens (fatentis), fassurus, -a, -um, fassum / fassu, fatendi / fatendo / fatendum / fatendo

2. β. futura sim, futura essem, futura fuerim, futura fuissem, laudandus sit, laudandus esset, laudandus fuerit, laudandus fuisset

3. α. Mater quaesivit a filio nonne ad hostem venisset et captiva in castris illius esset. Mater dicit filio contra illos, si pergat, aut immaturam mortem aut longam servitutem   manere.

3. β. si perrexisti … mansit, si perges(perrexeris) … manebit, si pergeres … maneret, si  perrexisses … mansisset, si pergas … maneat

3. γ. Liberane mater erat an captiva? Libera mater erat an captiva ?

3. δ. Ανεξάρτητος ο υποθετικός λόγος γίνεται : Υπόθεση : si … pervenerit (οριστική συντελεσμένου  μέλλοντα)  – Απόδοση :   erit(erit) (οριστική  μέλλοντα)  / 1ο είδος,  ανοικτή υπόθεση για το μέλλον.

4. α. qui spe Catilinae mollibus  sententiis al(i)ta  coniurationem  nascentem  non  creden- do confirmaverunt;

4. β. ut nos debeamus laudare eum

4. γ. ut primum exsulem deinde hostem te viderem: Δευτερεύουσα συμπερασματική  επιρρηματική πρόταση, εκφέρεται με υποτακτική γιατί το αποτέλεσμα στη λατινική  θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου παρατατικού viderem (για το παρελθόν) γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (traxit: παρακείμενος) – υπάρχει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων, συγχρονισμός  ανάμεσα στην κύρια και στη δευτερεύουσα   πρόταση (το αποτέλεσμα  είναι  ιδωμένο  τη  στιγμή  που εμφανίζεται  στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του).

qui  pro  re publica  cadat:  Δευτερεύουσα αναφορική  ονοματική  επιθετική  πρόταση προσδιοριστική στο is, εκφέρεται με υποτακτική από έλξη από την υποτακτική laudandus sit.

4. δ. Num ad hostem veni…?: Κύρια πρόταση, ευθεία  ερώτηση, εισάγεται  με το ερωτηματικό μόριο num επειδή περιμένουμε αρνητική απάντηση (ρητορική  ερώτηση), εκφράζει ολική άγνοια, είναι απλή και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου (πραγματικό γεγονός).

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit…?: Κύρια πρόταση ευθεία ερώτηση, χωρίς εισαγωγή  για έμφαση,  εκφράζει  ολική άγνοια, είναι απλή και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου (πραγματικό γεγονός).

Qui potuisti populari hanc terram…?: Κύρια πρόταση ευθεία ερώτηση, εισάγεται  με το ερωτηματικό τροπικό επίρρημα qui, εκφράζει μερική άγνοια και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου (πραγματικό γεγονός).

4. ε. quae nascebatur, cum nasceretur