Έκθεση Β Λυκείου: Τα προβλήματα των μεταναστών και η ένταξή τους στις δυτικές κοινωνίες

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Έρως Ελευθερωτής.

Ένα μυθιστόρημα της Μόνικα Αλί για τη μοίρα και την ελεύθερη βούληση.

Πολλοί συγγραφείς περιμένουν χρόνια για να δουν – ή ποτέ δεν βλέπουν - το όνομά τους στις λίστες με τις υποψηφιότητες των Μπούκερ, όμως η Μόνικα Αλί τα κατάφερε με το πρώτο της κιόλας μυθιστόρημα. Το "Brick Lane" ή «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια» όπως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ, έγινε επιτυχία στην Αγγλία, από τα χειρόγραφα πριν ακόμα εκδοθεί, και συνεχίζει το ταξίδι του με μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες.

«Η Μόνικα Αλί ήταν διάσημη πριν καν εκδώσει μία γραμμή» έγραφαν οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» για την 37χρονη συγγραφέα, που γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές και μεγάλωσε στην Αγγλία, ενώ το περιοδικό "Granta" την συμπεριέλαβε «εν μια νυκτί» στους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας.

Η εύνοια της τύχης και το ταλέντο βρήκαν το στόχο τους στο «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια», ένα μυθιστόρημα που, ενώ μοιάζει να πραγματεύεται ένα θέμα «κλασσικό», τον έρωτα, που ελευθερώνει τις αισθήσεις και το μυαλό, αποτελεί παράλληλα μια τοιχογραφία της κοινωνίας των μουσουλμάνων μεταναστών του Λονδίνου.

Κεντρική ηρωίδα είναι η Νανζίν από ένα φτωχό χωριό του Μπαγκλαντές, που στα 17 της βρίσκεται παντρεμένη μ' έναν άντρα που δεν έχει ξαναδεί, στην ηλικία του πατέρα της: τον σαραντάχρονο Τσανού, που τον ακολουθεί στο υποβαθμισμένο γκέτο Τάουερ Χάμλετς του Λονδίνου. Δεν μιλάει αγγλικά και ο σύζυγός της αποφαίνεται ότι δεν χρειάζεται να τα μάθει. Σπανίως βγαίνει από το σπίτι και περνάει τη μέρα της μαγειρεύοντας και ξεσκονίζοντας τα πορσελάνινα μπιμπελό της βιτρίνας, τα μοναδικά στολίδια του στενόχωρου διαμερίσματός τους.

Ο Τσανού είναι εγωιστής και φιλόδοξος. Από τη μια σκέφτεται πώς θα πάρει προαγωγή και από την άλλη πώς θα επιστρέψει στην πατρίδα του, πλούσιος και αναγνωρισμένος. Όταν όμως μένει άνεργος, η Νανζίν αναλαμβάνει καθήκοντα μοδίστρας. Τότε γνωρίζει τον Καρίμ, που συνεργάζεται με μια βιοτεχνία ενδυμάτων, και θα τον ακολουθήσει τόσο στον έρωτα όσο και στις πολιτικές συγκεντρώσεις των μουσουλμάνων που διαφωνούν με τον δυτικό τρόπο ζωής.

«Αυτό που δεν μπορείς να το αλλάξεις πρέπει να το ανέχεσαι. Κι αφού τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει πρέπει ν' ανέχεσαι τα πάντα» ήταν η αρχή που κυβερνούσε τη ζωή της Νανζίν, η μοιρολατρία που μετέφερε μαζί της από τη μια ήπειρο στην άλλη. Πριν κάνει τις μικρές επαναστάσεις της -έστω και με τύψεις- και αρχίσει ν' αναρωτιέται αν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα της. Για να συνειδητοποιήσει τελικά την πολυπλοκότητα αλλά και τις δυνατότητες της ελεύθερης επιλογής.

«Το βιβλίο μου είναι ένας στοχασμός πάνω στη μοίρα, την ελεύθερη βούληση και τις καθημερινές επιλογές μας» λέει η Μόνικα Αλί, που παραδέχεται ότι το πρότυπο για την ηρωίδα της ήταν η αγγλίδα μητέρα της. Τα πρώτα ερεθίσματα, ωστόσο, για τη συγγραφή του τα άντλησε από τις διηγήσεις του πατέρα της, ο οποίος μεγάλωσε σε ένα χωριό του Μπαγκλαντές.

Το πολιτιστικό χάσμα ανάμεσα στους δυτικούς και στους ανατολίτες αλλά και το χάσμα ανάμεσα στους πρώτης και δεύτερης γενιάς μετανάστες σκιαγραφούνται ζωντανά στο βιβλίο. Από τη μια οι γυναίκες που «κάθονται όλη μέρα στην κουζίνα κι' αλέθουν μπαχαρικά και μαθαίνουν δυο λέξεις αγγλικά όλες κι όλες. Βγαίνουν έξω σκεπασμένες απ' την κορυφή ως τα νύχια, στις μικρές κινούμενες φυλακές τους, κι όταν κάποιος τις φωνάζει στο δρόμο παθαίνουν ταραχή». Από την άλλη, οι κόρες τους, που κυκλοφορούν στο δρόμο με κοντές φούστες, και οι γιοι, που κλέβουν για να αγοράσουν ναρκωτικά. Από την μια η προσήλωση στην προσευχή - ο Καρίμ έχει και ... μπίπερ που τον ειδοποιεί ότι είναι ώρα να προσευχηθεί - και από την άλλη η τοκογλυφία, ακόμα και ανάμεσα σε φίλους. Είναι άνθρωποι που αλλάζουν, αναρωτιούνται, αναζητούν την ταυτότητά τους, πάνω από όλα όμως, όπως και η Νανζίν, ψάχνουν να βρουν την ευτυχία.

της Παρής Σπίνου (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 21/3/04)

Ερωτήσεις

Α1. Να συνθέσετε την περίληψη του κειμένου σε 100 λέξεις.

(25 μονάδες)

Β1. Να κατατάξετε το κείμενο στο γραμματειακό είδος που ανήκει και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

(5 μονάδες)

Β2.α) Να εντοπίσετε τα θέματα που απασχολούν τη συντάκτρια του κειμένου στις πρώτες τρεις παραγράφους και τα σχόλια που εκφράζει γι' αυτά.

(5 μονάδες)

β) Να προσδιορίσετε τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου και τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η παράγραφος.

(5 μονάδες)

Β3.α) Χρησιμοποιήστε τα παρακάτω επίθετα σε συνδυασμό με τα κατάλληλα ουσιαστικά για να χαρακτηρίσετε ένα άτομο (να γράψετε μια πρόταση για κάθε επίθετο). i) εγωιστής ii) φιλόδοξος iii) αναγνωρισμένος iv) πλούσιος

(4 μονάδες)

β) Να εξηγήσετε τον όρο «ελεύθερη βούληση» σε 5 - 8 στίχους.

(6 μονάδες)

Γ. Με αφορμή το περιεχόμενο του βιβλίου της Μόνικας Αλί να γράψετε μια εισήγηση (500 περίπου λέξεων) που θα παρουσιάσετε σε σχολική συγκέντρωση και θα αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στις δυτικές κοινωνίες και στις προτάσεις σας για την ομαλή ένταξή τους στις «νέες πατρίδες» τους.

50 μονάδες

Απαντήσεις

Α1

Το κείμενο αναφέρεται στο μυθιστόρημα της Μόνικας Αλί, που κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα μετά την επιτυχία που σημείωσε στην Αγγλία. Η συγγραφέας γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές, μεγάλωσε στην Αγγλία και συγκαταλέγεται στους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας. Ενώ το θέμα του φαίνεται να είναι ο έρωτας, βασικά πραγματεύεται τις ανισότιμες σχέσεις ανδρών και γυναικών στις μουσουλμανικές κοινωνίες και τις δυσκολίες προσαρμογής που συναντούν οι μετανάστες στις ευρωπαϊκές χώρες. Ουσιαστικά είναι ένα έργο το οποίο αναφέρεται στον άνθρωπο που μέσα στην πορεία της ζωής αναζητά την ολοκλήρωσή του.

(87 λέξεις)

Β1

Το συγκεκριμένο κείμενο είναι βιβλιοκριτική και μάλιστα λογοτεχνική κριτική. Περιέχει αναλυτικές πληροφορίες για τη συγγραφέα (όνομα, καταγωγή, ηλικία, συνθήκες ζωής) τον τίτλο («Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια»), το είδος του κειμένου (μυθιστόρημα), τον εκδοτικό οίκο («2κεανίδα»), τον τόπο και το χρόνο έκδοσης (πρώτα στην Αγγλία και τώρα στην Ελλάδα).

Δεν μένει όμως στην απλή βιβλιοπαρουσίαση γιατί παραθέτει και σχόλια είτε της κριτικού («εύνοια της τύχης και ταλέντο») είτε της ίδιας της Μόνικα Αλί («το βιβλίο μου είναι στοχασμός πάνω στη μοίρα, την ελεύθερη βούληση και τις καθημερινές επιλογές μας») είτε άλλων («Νιου Γιορκ Τάιμς», "Granta").

Η κριτικός φαίνεται να έχει μελετήσει το αντικείμενο και να αξιολογεί υπεύθυνα το έργο. Άλλωστε το κείμενο είναι ενυπόγραφο και μας επιτρέπει να το κατατάξουμε στην βιβλιοκριτική και όχι στη βιβλιοπαρουσίαση παρ' όλο που τα όρια μεταξύ τους δεν είναι πάντα ευδιάκριτα.

(σχολικό βιβλίο, σελ. 158 και 163)

Β2. α.

	ΘΕΜΑΤΑ	ΣΧΟΛΙΑ
1η παράγραφος	παρουσίαση βιβλίου	η επιτυχία του βιβλίου και της συγγραφέως
2η παράγραφος	παρουσίαση συγγραφέως	διάσημη, μια από τους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας
3η παράγραφος	θέμα βιβλίου	εύνοια τύχης και ταλέντο που βρήκαν το στόχο τους

                                                                            

                                                                            

Β2. β.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΔΟΣ: «Το πολιτικό χάσμα … … βιβλίο».

ΣΧΟΛΙΑ/ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ: «Από τη μια … … φίλους».

ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: «Είναι άνθρωποι … … ευτυχία».

Η παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.

Β3. α.

Είναι εγωιστής: διακρίνεται από ατομικισμό και όχι από ανιδιοτέλεια

Είναι φιλόδοξος: ενδιαφέρεται για την αυτοπροβολή και τη διάκριση του σε υψηλές θέσεις

Είναι αναγνωρισμένος: κατέχει κοινωνικό γόητρο και κύρος

Είναι πλούσιος: έχει υψηλό βιοτικό επίπεδο

(σχολικό βιβλίο, σελ. 219)

Β3. β.

Οι μαθητές μπορούν να αναφερθούν στην ελεύθερη βούληση ως τη βασική προσδιοριστική ικανότητα του ανθρώπου, που δεν υποτάσσεται αναγκαιοκρατικά στα ένστικτα του αλλά λειτουργεί λογικά και συναισθηματικά. Μπορούν επιπλέον να επεξηγήσουν τη φράση με αναφορές στην ελευθερία επιλογών, στις αυτόβουλες ενέργειες, στην ηθική ελευθερία, στην αυτοπραγμάτωση και όχι τον ετεροπροσδιορισμό, στα προσωπικά κριτήρια και στις προσωπικές αξιολογήσεις, που οφείλει να κάνει ο άνθρωπος χωρίς να υποτάσσεται στις επιταγές των ισχυρών, της μόδας, της πολιτιστικής βιομηχανίας και της προπαγάνδας.

Γ. Επειδή το είδος του κειμένου είναι εισήγηση πρέπει οι μαθητές να εντάξουν το λόγο τους στο αντίστοιχο επικοινωνιακό πλαίσιο, δηλαδή να γράψουν προσφώνηση, να αναφερθούν σύντομα στη σχολική συγκέντρωση και να «κλείσουν» με ευχαριστίες προς το ακροατήριο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Αναφορά στο μεταναστευτικό κύμα που παρατηρείται έντονα την τελευταία δεκαετία από τις αναπτυσσόμενες προς τις ανε­πτυγμένες χώρες.

Ορισμός μετανάστευσης.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ :

1) προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες

Οικονομικά: ανεργία

χαμηλό βιοτικό επίπεδο

χαμηλές οικονομικές απολαβές

παράνομη εργασία

Κοινωνικά:  ρατσισμός

περιθωριοποίηση

θρησκευτικός φανατισμός

ανισότητα - αδικία

Πολιτικά:   έλλειψη πληροφόρησης και αδυναμία συμμετοχής στην πολι­τική ζωή (λόγω γλώσσας)

πολιτική αποξένωση

προβλήματα συναλλαγής με τους κρατικούς φορείς

Πολιτιστικά: διαφορά νοοτροπίας – κουλτούρας - αξιών

  προβλήματα στην εκπαίδευση > αναλφαβητισμός, ημιμάθεια

2) προτάσεις για την ομαλή ένταξη

Α. το άτομο: προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα αυτοπεποίθηση

   αισιοδοξία

   εργατικότητα - τιμιότητα φιλική διάθεση - καλή προαίρεση

Β. η κοινωνία:  ανθρωπιστικά ιδανικά

σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων

ανεκτικότητα στο διαφορετικό

πολυπολιτισμικότητα (από τα Μ.Μ.Ε., από την εκπαί­δευση)

απεμπόληση του ρατσισμού και του φανατισμού δίκαιη μεταχείριση (π.χ. στην εργασία)

σεβασμός της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας

ανεξιθρησκία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Η μετανάστευση είναι φαινόμενο της εποχής μας. Οφείλουμε να την αξιοποιήσουμε για να εμπλουτίσουμε τις κοινωνίες μας με νέες ιδέες, δημιουργικότητα και πολι­τιστική ποικιλομορφία κι όχι να οδηγηθούμε σε συμ­πλεγματικές και φοβικές καταστάσεις που πλήττουν την ίδια την κοινωνία.

Θέματα Ο.Ε.Φ.Ε. 2004