Λατινικά: Μάθημα 49 Μετάφραση, Γραμματική, Συντακτικό

Η ΠΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΡΟΥΤΟΣ.

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.   Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia “non est hoc” inquit “temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessiset”.

Σαν έμαθε η Πόρκια, η γυναίκα του Βρούτου, το σχέδιο του άνδρα της να δολοφονήσει τον Καίσαρα,[1] ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει τα νύχια της και αυτοτραυματίστηκε[2] με αυτό καθώς[3] της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα ο βρούτος, που οι υπηρέτριες τον κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της με ξεφωνητά, ήλθε για να τη μαλώσει που τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Τότε η Πόρκια του είπε κρυφά: «Αυτό που έκανα[4] δεν ήταν πράξη ασυλλόγιστη αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις[5] τέτοιο σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα σκοτωνόμουνα με το ξίφος, αν το σχέδιό σου δεν είχε αίσια έκβαση[6]».

 Λ Ε Ξ Ι Λ Ο Γ Ι Ο:

Porcia – Porciae = κύριο όνομα θηλ. 1^ης η Πόρκια    >  προσοχη  το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό

Brutus – Bruti = κύριο όνομα αρς. 2^ης ο Βρούτος   >  προσοχη  το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό

uxor – uxoris*= προσηγορικό θηλ. 3^ης η σύζυγος

      *προσοχη:   

     Τα σε – or – oris είναι γένους αρσενικού. Θηλυκού είναι:

α) όσα δηλώνουν θηλυκά πρόσωπα

β) το arbor – arboris (μαθ. 25)

γ) το marmor – marmoris (μαθ. 39)

cum* =  χρονικός σύνδεσμος, ιστορικός – διηγηματικός cum: όταν.

*προσοχη:     

        Ο ιστορικός – διηγηματικός cum χρησιμοποιείται πάντα για διηγήσεις του παρελθόντος και εκφέρεται με υποτακτική. Όταν εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν ενώ όταν εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

vir – viri = προσηγορικό αρς. 2^ης άντρας

suus – sua – suum = κτητική αντωνυμία 3^ου προσώπου (για έναν ή για πολλούς κτήτορες) δικός του (της – τους) – δική του (της – τους) – δικό του (της – τους)[7]

consilium – consilii (i) = προσηγορικό ουδ. 2^ης σκέψη, σχέδιο

de = πρόθεση (+ αφαιρετική) σχετικά, με

interficiendus – a – um = γερουνδιακό του ρήματος interficior αυτός – ή – ό που πρέπει να φονευτεί

interficio – interfeci – interfectum – inerficere = 3^ης φονεύω, σκοτώνω

interficior – interfectus sum – interfici = 3^ης φονεύομαι, σκοτώνομαι

Caesar – Caesaris = κύριο όνομα αρς. 3^ης ο Καίσαρας     >  προσοχη  το ουσιαστικό ως κύριο όνομα  δε σχηματίζει πληθυντικό

cognosco – cognovi – cognitum – cognoscere (cum + nosco : γνωρίζω, μαθαίνω) = 3^ης γνωρίζω, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι

cultellus – cultelli = προσηγορικό αρς.  2^ης μαχαιράκι, ξυράφι

tonsor – tonsoris* = προσηγορικό αρς. 3^ης κουρέας, μανικιουρίστας

      *προσοχη:   

     Τα σε – or – oris είναι γένους αρσενικού. Θηλυκού είναι:

α) όσα δηλώνουν θηλυκά πρόσωπα

β) το arbor – arboris (μαθ. 25)

γ) το marmor – marmoris (μαθ. 39)

quasi = τροπικό επίρρημα δήθεν

unguis – unguis* = προσηγορικό αρς. 3^ης νύχι     >  προσοχη  αφαιρετική ενικού ungue και ποιητικά ungui.

      *προσοχη:

     Τα ισοσύλλαβα σε – es και  – is είναι γένους θηλυκού. Εξαιρούνται και  είναι γένους αρσενικού τα:

α)   το collis  – collis (μαθ. 7)

β)  το piscis – piscis (μαθ. 7 Ε)

γ    το finis – finis (μαθ. 10)

δ)  το mensis – mensis  (μαθ. 28)

ε)   το postis – postis (μαθ. 34)

στ) το unguis – unguis (μαθ. 49)

resecandus – a – um = γερουνδιακό του ρήματος rececor αυτός – αυτή – αυτό που πρέπει να κοπεί

reseco* – resecavi – resecatum – resecare = 1^ης κόβω

resecor – resecatus sum – resecari = 1^ης κόβομαι

      *προσοχη:        Μετοχή μέλλοντα:   resecaturus – a – um.

causa* = καταχρηστική πρόθεση (+ γενική) εξαιτίας

      *προσοχη:

     Ουσιαστικά πρόκειται για την αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού causa – causae = αιτία που χρησιμοποιείται ως καταχρηστική πρόθεση. Συντάσσεται με γενική και επιτάσσεται του ουσιαστικού.

posco – poposci – // – poscere = 3^ης ζητώ

is – ea – id = δεικτική ή επαναληπτική αντωνυμία αυτός – αυτή – αυτό

velut = παραβολικό επίρρημα σαν να

forte = τροπικό επίρρημα: κατά τύχη    >  προσοχη:  πρόκειται για την αφαιρετική ενικού του ελλειπτικού ουσιαστικού fors – fortis (= 3^ης τύχη) και δεν πρέπει να συγχέεται με το επίρρημα του επιθέτου fortis (= δυνατός) που είναι fortiter.

elabor – elapsus sum – elapsum – elabi = αποθετικό 3^ης γλιστρώ

vulnero – vulneravi – vulneratum – vulnerare = 1^ης τραυματίζω

clamor – clamoris = προσηγορικό αρς. 3^ης κραυγή

deinde = χρονικό επίρρημα έπειτα

ancilla – ancillae = προσηγορικό θηλ. 1^ης υπηρέτρια

in = πρόθεση (+ αιτιατική) σε

cubiculum – cubiculi = προσηγορικό ουδ. 2^ης κρεβατοκάμαρα

voco – vocavi – vocatum – vocare = 1^ης φωνάζω

vocor – vocatus sum – vocari = 1^ης καλούμαι

ad = πρόθεση (+ αιτιατική) προς

obiurgandus – a – um = γερουνδιακό του ρήματος obiurgor αυτός – αυτή –  αυτό που πρέπει να επιπληχθεί

obiurgo – obiurgavi – obiurgatum – obiurgare = 1^ης μαλώνω

obiurgor – obiurgatus sum – obiurgari = 1^ης επιπλήττομαι 

venio – veni – ventum – venire = 4^ης πηγαίνω, έρχομαι

quod = αιτιολογικός σύνδεσμος επειδή

praeripio – praeripui – praereptum – praeripere = 3^ης αρπάζω, κλέβω

officium – officii (i) = καθήκον, δουλειά, τέχνη

secreto* = τροπικό επίρρημα κρυφά     >   παραθετικα επιρρηματοσ: Θετ:   secreto και secrete  Συγρ:  secretius   Υπερθ:  δεν έχει.

      *προσοχη:

     Ουσιαστικά πρόκειται για την αφαιρετική ενικού του επιθέτου secretus – a – um = κρυφός – ή – ό.

hic – haec – hoc = δεικτική αντωνυμία αυτός – αυτή – αυτό

inquit = γ΄ ενικό της οριστικής παρακειμένου του ελλειπτικού inquam = λέγω

temerarius – a – um = επίθ. 2^ης ασυλλόγιστος – η – ο >  προσοχη  το επίθετο δε σχηματίζει παραθετικά παραθετικα επιρρηματοσ: Θετ:   temere και temerariter

factum – facti = προσηγορικό ουδ. 2^ης πράξη

meus – mea – meum = κτητική αντωνυμία 1^ου προσώπου για έναν κτήτορα δικός μου – δική μου – δικό μου

certissimus – a – um = πάρα πολύ σίγουρος, ασφαλής (υπερθετικός βαθμός του επιθ. certus – a – um 2^ης ασφαλής, σίγουρος     >    {Παραθετικα:   Θετ:    certus – a – um    Συγρ:    certior – ius      Υπερθ:    certissimus – a – um}.

insinguor – instinctus sum – instingui = 3^ης κατευθύνομαι

indicium – indicii (i) = προσηγορικό ουδ. 2^ης απόδειξη, τεκμήριο

amor – amoris = προσηγορικό αρς. 3^ης αγάπη

erga = πρόθεση (+ αιτιατική) προς

talis – talis – tale = δεικτική αντωνυμία τέτοιος – α – ο

moliens – molientis = μετοχή ενεστώτα του ρήματος molior σχεδιάζων – σχεδιάζουσα – σχεδιάζον

molior – molitus sum – molitum – moliri = αποθετικό 4^ης μηχανεύομαι, σχεδιάζω

experior – experitus sum – experitum – experiri = αποθετικό 4^ης δοκιμάζω

enim = αιτιολογικός σύνδεσμος γιατί      >   εισάγει κατά παράταξη και τίθεται πάντα μετά την πρώτη λέξη της πρότασης.

volo – volui – // – velle = θέλω

quam = ερωτηματικό ποσοτικό επίρρημα πόσο

aequus – a – um = επίθ. 2^ης ήρεμος, ήσυχος    >    {Παραθετικα:   Θετ:    aequus – a – um    Συγρ:    aequior – ius      Υπερθ:    aequissimus – a – um}.

animus – animi = προσηγορικό αρς. 2^ης ψυχή

ferrum – ferri = προσηγορικό ουδ. 2^ης σίδερο, σιδερένιο όπλο ή εργαλείο

interimo – interemi – interemptum – interimere = 3^ης αφανίζω, σκοτώνω

si = υποθετικός σύνδεσμος αν

sententia – sententiae προσηγορικό θηλ. 1^ης σκέψη, κρίση, συμφωνία

cedo – cessi – cessum – cedere = 3^ης χωρώ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: 

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset = δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum που χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος. Υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση ανάμεσα στην κύρια και τη δευτερεύουσα δημιουργώντας μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφράζοντας λοιπόν το υποκειμενικό στοιχείο, εκφέρεται με υποτακτική. Ο χρόνος είναι υπερσυντέλικος (cognovisset), γιατί η εξάρτηση έχει γίνει από ρήμα ιστορικού χρόνου (ιστορικός παρακείμενος poposcit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

cognovisset = ρήμα    Porcia = (ενν.) υποκείμενο του ρήματος     consilium = αντικείμενο του ρήματος     viri = γενική υποκειμενική από το consilium    sui = επιθετικός προσδιορισμός στο viri    de innterficiendo Caesare *  = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς    Caesare  = υποκείμενο του γερουνδιακού interficiendo.

      *προσοχη:

     Η γερουνδιακή έλξη^ù είναι υποχρεωτική λόγω του εμπρόθετου. Χρησιμοποιείται η παθητική σύνταξη (γερουνδιακό και υποκείμενο) αντί της ενεργητικής (γερούνδιο και αντικείμενο). Μετατρεπόμενη η παθητική σύνταξη σε ενεργητική θα ήταν: de interficiendo Caesarem.

γερουνδιακη ελξη: δηλαδή χρήση του γερουνδιακού αντί του γερουνδίου. Συνηθέστατα το γερουνδιακό στις πλάγιες πτώσεις του δεν είναι επίθετο παθητικής διαθέσεως, αλλά αντικαθιστά το αντίστοιχο γερούνδιο και παίρνει την ενεργητική του σημασία. Όταν δηλαδή το γερούνδιο ανήκει σε ρήμα μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική,[8] πολλές φορές το αντικείμενο αυτό του γερουνδίου παίρνει την πτώση του, ενώ το γερούνδιο παίρνει το γένος και τον αριθμό του αντικειμένου του. Λέγεται π.χ. (συνηθέστερα) consuetudo immolandorum hominum αντί του consuetudo immolandi homines η συνήθεια να θυσιάζονται άνθρωποι. α) υποχρεωτικη γερουνδιακη ελξη Χρησιμοποιείται πάντοτε γερουνδιακό (με γερουνδιακη έλξη) αντί γερουνδίου (με το αντικείμενό του σε αιτιατική) κάθε φορά που η σύνταξη απαιτεί: 1.   να γίνει χρήση δοτικής γερουνδίου π.χ. (όχι impar ferendo onus αλλά) impar ferendo oneri = ανίκανος να βαστάξει το βάρος. 2.   να γίνει χρήση αιτιατικής ή αφαιρετικής του γερουνδίου εμπρόθετου, (της ad ή in και αιτιατική ή της ab, de, ex , in με αφαιρετική) π.χ. multi philosophi scripserunt de contemnenda morte (όχι de contemnendo mortem) = πολλοί φιλόσοφοι έγραψαν για την περιφρόνηση του θανάτου.

Poscia, Bruti uxor, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit = κύρια πρόταση

poposcit = ρήμα    Porcia = υποκείμενο του ρήματος      cultellum = αντικείμενο του ρήματος      uxor = παράθεση στο Porcia    Bruti = γενική κτητική στο uxor    tonsorium = επιθετικός προσδιορισμός στο cultellum    quasi  = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου    unguium resecandorum causa* = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

      *προσοχη:

     Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική λόγω του εμπρόθετου (causa + γενική). Χρησιμοποιείται η παθητική σύνταξη (γερουνδιακό και υποκείμενο) αντί της ενεργητικής (γερούνδιο και αντικείμενο). Μετατρεπόμενη η παθητική σύνταξη σε ενεργητική θα ήταν: unguies (- is) resecandi causa.

eoque velut forte elapso se vulneravit = κύρια πρόταση

vulneravit = ρήμα    Porcia = (ενν.) υποκείμενο του ρήματος     se* = αντικείμενο του ρήματος (ευθεία αυτοπάθεια)      eo = αφαιρετική του οργάνου    velut elapso = αιτιολογική μετοχή που συνοδεύεται από το velut γιατί δείχνει ψεύτικη αιτιολογία    eo = υποκείμενο της μετοχής elapso    forte = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

      *προσοχη:

     H αυτοπάθεια στα λατινικά δηλώνεται με δυο τρόπους:

►   με το τρίτο πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας se

►   με το τρίτο πρόσωπο της κτητικής αντωνυμίας suus – a – um

Αν  αυτά βρίσκονται στην κύρια πρόταση και αναφέρονται στο υποκείμενο του ρήματος της πρότασης δηλώνεται άμεση αυτοπάθεια ενώ αν βρίσκονται σε δευτερεύουσα πρόταση και αναφέρονται στο υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης δηλώνεται έμμεση αυτοπάθεια. Η απλή κτήση δηλώνεται με την γενική της αντωνυμίας is – ea – id.

clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurganduam venit = κύρια πρόταση

venit = ρήμα    Brutus = υποκείμενο της μετοχής     ad eam obiurgandum*  = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού    eam  = υποκείμενο του γερουνδιακού    vocatus** = συνημμένη χρονική μετοχή    Brutus = υποκείμενο της μετοχής vacatus    clamore*** = αφαιρετική του ποιητικού αιτίου από τη μετοχή vocatus    deinde = επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου    in cubiculum = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση προς τόπο

      *προσοχη:

     Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική λόγω του εμπρόθετου (ad + αιτιατική). Χρησιμοποιείται η παθητική σύνταξη (γερουνδιακό και υποκείμενο) αντί της ενεργητικής (γερούνδιο και αντικείμενο). Μετατρεπόμενη η παθητική σύνταξη σε ενεργητική θα ήταν: ad eam obiurgandum.

**  αναλυση μετοχης σε χρονικη προταση:      

                          ενεργητικη συνταξη:  c  cum vocatus esset [9]

*** Το ποιητικό αίτιο μπορεί να δηλώνεται: a)    ab (ή a) + αφαιρετική για έμψυχα ή προσωποποιημένα άψυχα, b)    απλή αφαιρετική για άψυχα, c)    δοτική του ενεργούντος προσώπου – ποιητικού αιτίου, όταν υπάρχει ρήμα παθητικής περιφραστικής συζυγίας (ή διάθεσης) συντελικού χρόνου ή παθητική μετοχή.

quod tonsoris praeripuisset = δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου (praeripuisset) γιατί εξαρτάται από το γερουνδιακό obiurgandum, το οποίο εκλαμβάνεται ως ιστορικός χρόνος, γιατί εξαρτάται από τον ιστορικό παρακείμενο venit. Σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων η πρόταση δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο obiurgandum, που είναι ρηματικός τύπος ψυχικού πάθους

praeripuisset = ρήμα    ea = (ενν.) υποκείμενο του ρήματος     officium = αντικείμενο του ρήματος     tonsoris = γενική κτητική από το officium.

cui secreto Porcia inquit  = κύρια πρόταση

inquit = ρήμα    Porcia = υποκείμενο του ρήματος     cui = αντικείμενο του ρήματος     secreto = επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem = κύρια πρόταση

est = ρήμα    hoc = υποκείμενο του ρήματος     factum = κατηγορούμενο στο hoc από το συνδετικό est    temerarium = επιθετικός προσδιορισμός στο factum    meum = επιθετικός προσδιορισμός στο factum    certissimum = επιθετικός προσδιορισμός στο indicium    amoris = γενική αντικειμενική στο indicium    mei = επιθετικός προσδιορισμός στο amoris     erga te = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει φιλική διάθεση    molientem  = επιθετική μετοχή, συνημμένη    te = υποκείμενο της μετοχής molientem    consilium = αντικείμενο της μετοχής molientem    tale = επιθετικός προσδιορισμός στο consilium.

experiri enim volui = κύρια πρόταση

volui = ρήμα    ego = (ενν.) υποκείμενο του ρήματος     experiri = τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος     ego = (ενν.) υποκείμενο του απαρεμφάτου experiri (ταυτοπροσωπία)       «quam aequo animo me ferro essem interemptura”  δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση αντικείμενο του απαρεμφάτου experiri.

quam aequo animo me ferro essem interemptura = δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας. Η πρόταση αποτελεί το αντικείμενο του απαρεμφάτου experiri της προηγούμενης κύριας πρότασης. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (interemptura essem), γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (το απαρέμφατο experiri εκλαμβάνεται ως ιστορικός χρόνος, εφόσον εξαρτάται από τον ιστορικό παρακείμνεο volui) και δηλώνει μια μελλοντική πράξη και συγκεκριμένα το υστερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση επίσης χρησιμεύει ως απόδοση του εξαρτημένου υποθετικού λόγου.

interemptura essem = ρήμα    ego = υποκείμενο του ρήματος     me = αντικείμενο του ρήματος     animo = αφαιρετική του τρόπου    aequo = επιθετικός προσδιορισμός στο animo    quam = επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού    ferro = αφαιρετική του οργάνου.

si tibi consilium non ex sententia cessiseet = δευτερεύουσα υποθετική πρόταση

		πλαγιος λογος	ευθυσ λογοσ		1ο είδος ανοιχτή υπόθεση (το πραγματικό με έννοια προσδοκώμενου)
ΥΠ:	si cessisset	si + υποτακτική υπερσυντελίκου	►   si cesserit	οριστική συντελεσμένου μέλλοντα
ΑΠ:	interemptura esset	υποτακτική παρατατικού ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας	►   interimam	οριστική μέλλοντα

cessisset = ρήμα      consilium = υποκείμενο του ρήματος     tibi = δοτική προσωπική αντιχαριστική    ex sententia = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

---

[1] … για τη δολοφονία του Καίσαρα, …

[2] … πλήγωσε τον εαυτό της …

[3] … που …

[4] Η πράξη μου αυτή …

[5] … σχεδιάζεις …

[6] … δεν πήγαινε κατ’ ευχήν.

[7] Εδώ για έναν κτήτορα: δικός της.

[8] Γερουνδιακή έλξη χρησιμοποιείται και στα ρήματα που συντάσσονται με αφαιρετική όπως utor, frucor, funger και potior επειδή και αυτά αρχικά συντάσσονταν με αιτιατική.

[9] Χρησιμοποιήθηκε υποτακτική υπερσυντελίκου γιατί δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρελθόν