ΚΕΙΜΕΝΟ:
«Κατανάλωση»
Ο τρόπος της κατανάλωσης μας έχει υποχρεωτικά σαν αποτέλεσμα το γεγονός ότι ποτέ δεν είμαστε ικανοποιημένοι, αφού δεν είναι το δικό μας πραγματικό, συγκεκριμένο πρόσωπο που καταναλώνει ένα πραγματικό, συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι, αναπτύσσουμε μια ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη για περισσότερα πράγματα, για περισσότερη κατανάλωση. Είναι αλήθεια ότι, εφόσον το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από ένα ανεκτό επίπεδο συντήρησης, θα υπάρχει μια φυσική ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι υπάρχει μια βάσιμη ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση, όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πολιτιστικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες για καλύτερη τροφή, για αντικείμενα καλλιτεχνικής απόλαυσης, βιβλία κτλ. Η επιθυμία μας όμως για κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αρχικά, η ιδεατής κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων είχε τη σημασία πως ένας άνθρωπος θα περνούσε καλύτερη, πιο ικανοποιημένη ζωή. Η κατανάλωση ήταν ένα μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας. Τώρα έχει γίνει αυτοσκοπός. Η σταθερή αύξηση των αναγκών μας ωθεί σε μια συνεχώς μεγαλύτερη προσπάθεια, μας κάνει να εξαρτιόμαστε απ' αυτές τις ανάγκες και από τους ανθρώπους και από τους θεσμούς με τη βοήθεια των οποίων τις ικανοποιούμε. «Κάθε πρόσωπο προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα ανάγκη σε ένα άλλο πρόσωπο, για να το ωθήσει σε μια νέα εξάρτηση, σ' ένα νέο τρόπο απόλαυσης, κι έτσι στην οικονομική του καταστροφή... Μ' ένα πλήθος εμπορευμάτων δημιουργείται το βασίλειο των ξένων πραγμάτων που υποδουλώνουν τον άνθρωπο» (Κ. Μαρξ).
Ο άνθρωπος σήμερα γοητεύεται από τη δυνατότητα να αγοράσει περισσότερα, καλύτερα και, ειδικά, καινούρια πράγματα. Είναι πεινασμένος για κατανάλωση. Η ενέργεια της αγοράς και κατανάλωσης έχει γίνει ένας πιεστικός, παράλογος σκοπός, επειδή καθαυτός είναι ένα τέλος, έχοντας μικρή σχέση με τη χρήση ή την ευχαρίστηση απ' τα πράγματα που αγοράζονται και καταναλώνονται. Ν' αγοράσει το πιο νέο μηχάνημα, το νεότερο μοντέλο απ' οτιδήποτε υπάρχει στην αγορά είναι το όνειρο του καθενός, σε σχέση με το οποίο η πραγματική ευχαρίστηση από τη χρήση είναι τελείως δευτερεύουσα. Ο μοντέρνος άνθρωπος, αν θα τολμούσε να πει καθαρά πως φαντάζεται τον παράδεισο, θα περιέγραφε ένα όραμα που θα 'μοιαζε με το μεγαλύτερο υπερκατάστημα του κόσμου να εκθέτει νέα είδη και μηχανές και τον εαυτό του να έχει αφθονία χρημάτων, με τα οποία να τα αγοράσει. Θα περιπλανιόταν μ' ανοιχτό το στόμα στον παράδεισο των μηχανών, και των ειδών ανέσεων, με την προϋπόθεση μόνο ότι θα υπήρχαν περισσότερα και νεότερα πράγματα ν' αγοράσει και, ίσως, ότι οι γείτονες του θα ήταν κάπως λιγότερο προνομιούχοι απ' αυτόν.
Ένα από τα παλαιότερα χαρακτηριστικά της μεσαίας κοινωνικής τάξης η προσκόλληση στα υπάρχοντα και την περιουσία, έχει υποστεί σε αξιοσημείωτο βαθμό μια προφανή αλλαγή. Σε μια παλαιότερη στάση, μια ορισμένη αίσθηση αγάπης των υπαρχόντων υπήρχε ανάμεσα στον άνθρωπο και την περιουσία του. Μεγάλωνε γι' αυτόν. Ήταν υπερήφανος γι' αυτή. Τη φρόντιζε και ήταν οδυνηρό, όταν τελικά έπρεπε να την αποχωριστεί, επειδή δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί άλλο. Υπάρχει πολύ μικρό κατάλοιπο αυτής της αίσθησης σήμερα. Αγαπάει κανείς το καινούριο των πραγμάτων που αγόρασε και είναι έτοιμος να τα παραδώσει, όταν κάτι νέο κάνει την εμφάνιση του. Η αλλοτριωμένη στάση απέναντι στην κατανάλωση δεν υπάρχει μόνο στην απόκτηση και κατανάλωση από μέρους μας εμπορευμάτων, αλλά καθορίζει πολύ πέρα απ' αυτό την ενασχόληση του χρόνου ανάπαυσης μας. Τί θα πρέπει να προσδοκούμε; Αν ένας άνθρωπος εργάζεται χωρίς να σχετίζεται αληθινά μ' αυτό που κάνει, αν αγοράζει και καταναλώνει εμπορεύματα με αφηρημένο και αλλοτριωμένο τρόπο, πώς είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει το χρόνο ανάπαυσης του κατά τρόπο ενεργητικό και αξιόλογο; Εξακολουθεί να παραμένει πάντα ο παθητικός και αλλοτριωμένος καταναλωτής. «Καταναλώνει» παιχνίδια, ταινίες κινηματογράφου, εφημερίδες και περιοδικά, βιβλία, διαλέξεις, φυσικές θέες, κοινωνικές συγκεντρώσεις, κατά τον ίδιο αλλοτριωμένο και αφηρημένο τρόπο που καταναλώνει τα εμπορεύματα που έχει αγοράσει. Δε συμμετέχει ενεργητικά και επιθυμεί να «προσλάβει» όλα όσα μπορεί να δεχτεί και να έχει όσο το δυνατό περισσότερη ευχαρίστηση, κουλτούρα κτλ. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ελεύθερος να απολαύσει τη «σχόλη» του. Η κατανάλωση της αργίας καθορίζεται από τη βιομηχανία, όπως και τα είδη ανέσεων που αγοράζει. Το γούστο του είναι προκαθορισμένο, επιθυμεί να δει και να ακούσει αυτό που υποτίθεται πως πρέπει να δει και να ακούσει. Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα και παπούτσια. Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται από την επιτυχία της στην αγορά, και όχι από κάτι που θα ήταν δυνατό να μετρηθεί με ανθρώπινους όρους. Σε κάθε παραγωγική και αυθόρμητη δραστηριότητα συμβαίνει κάτι μέσα μου ενώ διαβάζω, απολαμβάνω την εξοχή, μιλώ με φίλους κτλ. Μετά την εμπειρία, δεν είμαι όπως ήμουν πριν. Στην αλλοτριωμένη μορφή της ευχαρίστησης, τίποτα δε συμβαίνει μέσα μου. Έχω καταναλώσει τούτο ή εκείνο. Τίποτα δεν άλλαξε μέσα μου και το μόνο που έχει μείνει είναι η ανάμνηση αυτού που έκανα. Ένα από τα πιο εκπληκτικά παραδείγματα του είδους αυτού κατανάλωσης ευχαρίστησης είναι η λήψη φωτογραφιών, που έχει αναδειχτεί σε μια από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες κατά την ανάπαυση. Το σύνθημα της Κόντακ «πιέστε το κουμπί, τα υπόλοιπα είναι δική μας δουλειά», που έχει συμβάλλει τόσο πολύ από το 1889 στη διάδοση της φωτογραφίας σ' όλον τον κόσμο, είναι συμβολικό. Είναι μια από τις πιο παλιές προτροπές στο αίσθημα παντοδυναμίας που αποκτάμε με το πάτημα των κουμπιών. Δεν κάνεις τίποτα, δε χρειάζεται να ξέρεις τίποτα, τα πάντα γίνονται μόνα τους για σένα. Το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να πατήσεις το κουμπί.
Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής (Ε. Φρομ)
π α ρ α τ η ρ η σ ε ι σ
| |
1.
|
Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του αποσπάσματος (1ΟΟ λέξεις).
|
2.
|
Με βάση τις επεξηγήσεις του συγγραφέα δώστε τους ορισμούς:
α) αλλοτριωμένος καταναλωτής είναι … …
β) αλλοτριωμένος καταναλωτής της αργίας είναι … …
|
3.
|
Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το απόσπασμα; Δικαιολογήστε την απάντηση σας.
|
4.
|
«Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα και παπούτσια». Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο επαγωγικός συλλογισμός.
|
5.
|
Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αποτέλεσμα, υποδουλώνουν, προφανή, προτροπές.
|
6.
|
Ο Ε. Φρομ επισημαίνει: «Ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε homo consumens. Είναι άπληστος, παθητικός και προσπαθεί να εξισορροπήσει το εσωτερικό του κενό με μια συνεχή και αυξανόμενη κατανάλωση». Αφορμώμενοι από το παραπάνω, σ' ένα αποδεικτικό δοκίμιο να αιτιολογήσετε την καταναλωτική υπερβολή του σύγχρονου ανθρώπου. Κατόπιν, να προτείνετε τρόπους περιστολής του φαινομένου (5ΟΟ - 6ΟΟ λέξεις).
|
α π α ν τ η σ ε ι σ
| ||
1.
|
περιληψη
| |
Ο τρόπος που καταναλώνουμε φανερώνει πόσο ανικανοποίητοι αισθανόμαστε, αφού η ανάγκη για περισσότερα αγαθά είναι ατέρμονη. Η κατανάλωση σήμερα έχει γίνει αυτοσκοπός, με αποτέλεσμα την υποδούλωση του ανθρώπου. Ο τελευταίος γοητεύεται από την αγοραστική του δυνατότητα, ενώ η ευχαρίστηση από τη χρήση των αγαθών είναι δευτερεύουσα. Εξαιτίας της καταναλωτικής του νοοτροπίας ο άνθρωπος δεν προσκολλάται στα υπάρχοντα του, τα οποία είναι έτοιμος να αντικαταστήσει, όταν εμφανιστούν καινούρια. Συγχρόνως, δεν διαθέτει τον ελεύθερο χρόνο του αυτόβουλα, αλλά όπως έχει προκαθορίσει η βιομηχανία της διασκέδασης. Επιπρόσθετα, σ' αυτό τον αλλοτριωμένο τρόπο ευχαρίστησης δεν αλλάζει κάτι στον εσωτερικό του κόσμο.
| ||
2.
|
ορισμοι
| |
α.
|
αλλοτριωμένος καταναλωτής: είναι αυτός που καταναλώνει ό,τι καινούριο εμφανίζεται και όχι ό,τι πραγματικά έχει ανάγκη. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση έχει γίνει αυτοσκοπός υποκαθιστώντας και συνάμα υπονομεύοντας το αληθινό περιεχόμενο της ζωής. Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής δεν προσδιορίζει ο ίδιος τις ανάγκες του, αλλά ετεροκαθορίζεται.
| |
β.
|
αλλοτριωμένος καταναλωτής της αργίας: είναι αυτός που «καταναλώνει» παθητικά και αφηρημένα τον ελεύθερο χρόνο του, χωρίς να είναι σε θέση να απολαύσει τη σχόλη του. Η διασκέδαση, παράγωγο της σύγχρονης βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου, διαφημίζεται όπως κάθε άλλο προϊόν και καταναλώνεται απ' το σύγχρονο άτομο άκριτα, μηχανικά.
| |
3.
|
κειμενικο ειδοσ
| |
Το κείμενο αποτελεί αποδεικτικό δοκίμιο, αφού πρόθεση του συγγραφέα είναι να καταδείξει τις συνέπειες της καταναλωτικής ιδεολογίας στη ζωή του ανθρώπου. Η εξέταση του θέματος γίνεται, κυρίως, από αντικειμενική σκοπιά, ενώ το ύφος είναι επιμελημένο. Ο συγγραφέας παραθέτει λογικές σκέψεις και τεκμήρια. Η οργάνωση των ιδεών γίνεται με λογικό τρόπο και η λειτουργία της γλώσσας είναι αναφορική.
| ||
4.
|
συλλογιστικη πορεια
| |
Πρόκειται για επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με κυριολεκτική αναλογία. Η ομοιότητα που επισημαίνεται ανάμεσα στα δύο παραλληλιζόμενα μέλη (η ψυχαγωγία ως βιομηχανία - κάθε άλλος βιομηχανικός κλάδος) είναι εύστοχη και σχετική με το θέμα.
| ||
5.
|
συνωνυμα
| |
► αποτέλεσμα = συνέπεια,
► υποδουλώνουν = χειραγωγούν,
► προφανή = ολοφάνερη,
► προτροπές = υποδείξεις
| ||
6.
|
παραγωγη λογου
| |
Η καταναλωτική υπερβολή του σύγχρονου ανθρώπου οφείλεται:
► στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, που είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική παραγωγή αγαθών, τα οποία, λόγω του χαμηλού κόστους τους, είναι προσιτά στο ευρύ κοινό
► στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου
► στη διαφήμιση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που, εξυπηρετώντας οικονομικές σκοπιμότητες, διογκώνουν τις ανάγκες ή καλλιεργούν πλασματικές
► στην έκλυση των ηθικών αξιών, που οδήγησε στη θεοποίηση του χρήματος και στην υλιστική νοοτροπία
► στην πεποίθηση ότι η επιτυχία αλλά και η ευτυχία ταυτίζεται με την απόκτηση πληθώρας υλικών αγαθών
► στα οξυμμένα ψυχολογικά προβλήματα του σύγχρονου τρόπου ζωής (η υπερκατανάλωση λειτουργεί αγχολυτικά)
► στην προσπάθεια για αποπροσανατολισμό του λαού και για απρόσκοπτη διαιώνιση του κατεστημένου.
Προτάσεις περιστολής
► επανεξέταση κριτηρίων για την πρόοδο και την ευτυχία / επανιεράρχηση αναγκών με έμφαση στις πνευματικές / επαναπροσδιορισμός αξιών
► ανάπτυξη ευρύτερων ενδιαφερόντων
► καλλιέργεια πνεύματος ολιγάρκειας και εγκράτειας μέσα στην οικογένεια
► αποβολή του τεχνοκρατικού και εξειδικευτικού χαρακτήρα της σύγχρονης εκπαίδευσης και αναζήτηση ανθρωποκεντρικού προσανατολισμού
► συμβολή πνευματικών ανθρώπων στη διαμόρφωση μιας νέας βιοθεωρίας και στη δημιουργία μιας κοινωνίας με ηθικά ιδεώδη
► προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θετικών προτύπων με υγιείς αξίες και ιδανικά
► επιβολή από την πολιτεία δεοντολογικών αρχών στην αθέμιτη και παραπλανητική διαφήμιση.
► συμμετοχή στα κοινά, στην κοινωνική ζωή με στόχο την ουσιαστική εμπειρία και τον εμπλουτισμό της ανθρώπινης υπόστασης.
| ||
ο υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ, Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2002
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου