«Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ» - ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Ο Ι. Πολυλάς παρατηρούσε λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Σολωμού: «ως είναι φανερόν από την αρχή τούτου του αποσπάσματος [εννοείται του Κρητικού], αυτό ήταν συνέχεια ποιήματος, του οποίου ο μακαρίτης είχε συνθέσει ή τουλάχιστον σχεδιάσει τα δεκαεφτά πρώτα κεφάλαια. Από αυτά δεν ευρίσκεται ίχνος εις τα σωζόμενα χειρόγραφα». Να αναλύσετε την παραπάνω άποψη και να αναφερθείτε σε άλλες απόψεις που έχουν τυχόν διατυπωθεί για το ίδιο θέμα.
2. «Εξάλλου, κάποια ρομαντικά στοιχεία μπορούμε να βρούμε και στην ποίηση ορισμένων Επτανήσιων ποιητών, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης» (Λεξικό λογοτεχνικών όρων, σελίδα 163). Ποια βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος του ρομαντισμού επισημαίνονται στο έργο του Σολωμού;
3. Τι γνωρίζετε για τη στιχουργική του Κρητικού;
4. «Κάτι κρυφό μυστήριο εστένεψε τη φύση». Ποια η σχέση της φύσης με τον αγώνα του ήρωα στον Κρητικό;
5. Ποια η λειτουργία του φωτός στην ποιήση του Σολωμού γενικότερα και στους στίχους 7 και 8 του αποσπάσματος 4 [21] ειδικότερα;
6. Ποιο το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος (τα πραγματικά γεγονότα που έδωσαν την έμπνευση για τη δημιουργία του ποιήματος) και πώς σχετίζεται με τους παράγοντες που επέδρασαν στο γλωσσικό και ιδεολογικό προσανατολισμό του;
7. Ποια είναι τα σημαντικότερα θέματα της Επτανησιακής Σχολής που εντοπίζονται στον Κρητικό;
8. Ποια χαρακτηριστικά αποδίδονται στη Φεγγαροντυμένη στα αποσπάσματα 3 [20] και 4 [21] του Κρητικού; Ποιες πιθανές ερμηνείες έχουν διατυπωθεί από τους μελετητές για τη Φεγγαροντυμένη;
Απαντήσεις
1. Τις πέντε στροφικές ενότητες του «Κρητικού» ο ποιητής τις αριθμεί αρχίζοντας από το 18 (η πρόσθετη αρίθμηση που αρχίζει από το 1 ανήκει στους κατοπινούς εκδότες). Αυτή την αρίθμηση διατήρησε και ο Ιάκωβος Πολυλάς στην πρώτη έκδοση του έργου, ο οποίος σημειώνει: «Ως είναι φανερόν από την αρχή τούτου του Αποσπάσματος (με τη λέξη αυτή ο Πολυλάς χαρακτηρίζει ολόκληρο τον «Κρητικό»), αυτό ήταν συνέχεια ποιήματος, του οποίου ο μακαρίτης είχε συνθέσει, ή τουλάχιστον σχεδιάσει, τα δεκαεφτά πρώτα κεφάλαια. Από αυτά δεν ευρίσκεται ίχνος εις τα σωζόμενα χειρόγραφα». Επομένως, κατά τη γνώμη του Πολυλά, το κείμενο που εξέδωσε ο ίδιος είναι απόσπασμα ευρύτερου έργου που ο ποιητής δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Γιαυτό σε πολλά σημεία του έργου θέτει αποσιωπητικά, καθώς θεωρεί ότι ο ποιητής δεν πρόλαβε να επεξεργαστεί τα συγκεκριμένα σημεία, ενώ υποστήριζε ότι το έργο αρχίζει απότομα χωρίς την απαραίτητη παρουσίαση των προσώπων και την αναφορά στην προϊστορία του ήρωα στην Κρήτη.
Ωστόσο, ο Λίνος Πολίτης υποστηρίζει ότι το ποίημα είναι ολοκληρωμένο και χαρακτηρίζεται από εσωτερική ενότητα και συνοχή. Κατά τον Πολίτη, το ποίημα έχει αρχή, μέση και τέλος και χαρακτηρίζεται από ένα κεντρικό θέμα, με απόλυτη συνοχή. Οι στίχοι του πρώτου αποσπάσματος είναι τυπικοί στίχοι αρχής, ενώ ο τελευταίος στίχος σφραγίζει το τέλος της περιπέτειας. Επομένως, το ποίημα είναι ολοκληρωμένο και δε δημιουργεί την εντύπωση ημιτελούς έργου. Στο τέλος οι απορίες του αναγνώστη λύνονται. Παρόμοια είναι και η άποψη του Μαρωνίτη, ο οποίος υποστηρίζει ότι το ποίημα ανοίγει και κλείνει με την ίδια λέξη (φαινόμενο του κύκλου) και αυτό αποτελεί ένδειξη ότι το ποίημα δεν είναι απόσπασμα, αλλά ολοκληρωμένο ποίημα με κοινό ορόσημο στην αφετηρία και στην κατάληξή του. Εξάλλου, και ο Μαρωνίτης συμφωνεί ότι το ποίημα χαρακτηρίζεται από εσωτερική συνοχή.
Συμβιβαστική είναι η άποψη που υποστηρίχτηκε πρόσφατα ότι ο «Κρητικός» δεν είναι απόσπασμα με την έννοια που δίνεται συνήθως στον όρο, αλλά έργο αποσπασματικό, γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει μεμονωμένο επεισόδιο μιας ευρύτερης επικολυρικής σύνθεσης η οποία, όμως, δεν ολοκληρώθηκε. Η άποψη αυτή ενισχύεται από την έρευνα της Τσαντσάνογλου, η οποία αναφέρεται στην επιθυμία του ποιητή να δημιουργήσει μια εκτενή ποιητική σύνθεση, που θα αποτελείτο από 4 λυρικά και 4 σατιρικά ποιήματα με τον ίδιο αριθμό στίχων το καθένα. Η άποψη αυτή στηρίζεται στην ομοιότητα στη δόμηση και το περιεχόμενο των τεσσάρων σατιρικών ποιημάτων, καθώς επίσης και στη συνοχή στο περιεχόμενο των τεσσάρων λυρικών ποιημάτων που, σύμφωνα με την Τσαντσάνογλου, θα αποτελούσαν τη μεγάλη αυτή επικολυρική σύνθεση.
2. Ο Σολωμός, επηρεασμένος από το ρομαντισμό στο κέντρο του έργου του τοποθετεί το συναίσθημα και τη φαντασία, το απόλυτο και το υπερβολικό, το συγκινησιακό και το ιδανικό. Ο ποιητής αισθάνεται ελεύθερος να αποκαλύψει μέσα από την τέχνη την προσωπική του ιδιοφυία και κάθε του διαίσθηση. Επίσης, ο Σολωμός οδηγείται στο παράδοξο και το μυστηριώδες, το όνειρο, το υπερφυσικό, το ασαφές και το συγκεχυμένο. Σε ό, τι αφορά τη θεματογραφία, υπάρχει μια ιδιαίτερη επιμονή στο «εγώ» του δημιουργού ή του ήρωα, ένας έντονος δηλαδή ατομικισμός και εγωκεντρισμός. Κατά τα άλλα, όπως όλοι οι ρομαντικοί, και ο Σολωμός δείχνει προτίμηση για θέματα όπως η προσωπική εμπειρία της φύσης, ο
Επιμέλεια: Παπαγεωργίου Γεώργιος, Φιλόλογος
θεός, η περιπέτεια, ο έρωτας, ο ηρωισμός και οι αγώνες για την ελευθερία. Επίσης, με το ρομαντισμό έχουμε μια στροφή προς τη μυθολογία κάθε λαού για άντληση θεμάτων. Τέλος, οι ρομαντικοί αρέσκονται στη χρησιμοποίηση υποβλητικών σκηνικών, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, ενώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο ρομαντισμός ενδιαφέρεται για τη σύνδεση τέχνης και ζωής. Γι' αυτό και αγκαλιάζει τους αγώνες των λαών για ελευθερία, δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία, πιστεύει στα ιδανικά της επανάστασης.
3. Για τη στιχουργική του «Κρητικού» μπορεί να κάνει κανείς τις ακόλουθες παρατηρήσεις. Το ποίημα δεν οργανώνεται σε στροφές, οι στίχοι είναι ιαμβικοί (μια άτονη, μια τονισμένη συλλαβή) δεκαπεντασύλλαβοι (κάθε στίχος αποτελείται από δεκαπέντε συλλαβές), υπάρχει ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή, κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα και δεν υπάρχουν διασκελισμοί. Επίσης, κάθε στίχος είναι «απηρτισμένος», δηλαδή έχει ολοκληρωμένο νόημα που τελειώνει με το στίχο. Υπάρχει τομή μετά την όγδοη συλλαβή, δηλαδή προσωρινή παύση της φωνής και του νοήματος, ο στίχος χωρίζεται σε δύο ημιστίχια, το δεύτερο από τα οποία επαναλαμβάνει, συμπληρώνει, προεκτείνει το νόημα του πρώτου ημιστιχίου ή δημιουργεί αντίθεση. Υπάρχουν πολλές συνιζήσεις (συμπροφορά φωνηέντων σε μια συλλαβή) σε σημεία που παρατηρείται χασμωδία (όταν συναντώνται δύο φωνήεντα στο στίχο). Τελικά, ο τόνος πέφτει στις ζυγές συλλαβές και υποχρεωτικά στη δέκατη τέταρτη και προτελευταία συλλαβή.
4. Η φύση στον «Κρητικό» παρουσιάζεται ως χώρος που εξουσιάζεται από άλογες φυσικές δυνάμεις ή και ως χώρος στον οποίο κυριαρχούν οι υπερφυσικές δυνάμεις.
Όταν στη φύση επικρατούν οι άλογες φυσικές δυνάμεις (τρικυμία, αστροπελέκια, βροντές) επέρχεται η σωματική εξάντληση του ναυαγού, του οποίου οι αντιστάσεις κάμπτονται. Η φύση λειτουργεί εχθρικά προς τον άνθρωπο, καθιστώντας τον ύπέρτατο αγώνα επιβίωσης που έχει αναλάβει σχεδόν ακατόρθωτο.
Από την άλλη πλευρά, όταν στη φύση δρουν δυνάμεις υπερφυσικές, ο φυσικός κόσμος εμφανίζεται διπρόσωπος. Λειτουργεί ευεργετικά για τον άνθρωπο, καθώς εξασφαλίζει εκείνες τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για την επιτυχή και αίσια έκβαση των προσπαθειών του, ενώ ταυτόχρονα γεννά στην ψυχή του την επιθυμία για βίωση των μεγάλων, απόλυτων αξιών του Αγαθού και του Καλού.
Πολλές φορές, όμως, η εξιδανικευμένη φύση ασκεί έντονη γοητεία στον ήρωα (Φεγγαροντυμένη και ήχος) με αποτέλεσμα να αναστέλλει την αγωνιστικότητά του και τη θέλησή του να επιβιώσει. Η ομορφιά της φύσης γεννά ακόμα και την επιθυμία του θανάτου στον ήρωα, λειτουργώντας ανταγωνιστικά και παρεμποδίζοντας την ευόδωση των προσπαθειών του. Και σε αυτήν την περίπτωση η φύση λειτουργεί εχθρικά σε σχέση με τον ήρωα, στον οποίο ασκεί, μέσω της ομορφιάς και της γοητείας της, τεράστια επίδραση.
Ανακεφαλαιωτικά, οφείλει κανείς να τονίσει ότι η σχέση φύσης -ανθρώπου στην ποίηση του Σολωμού προβάλλεται ευεργετική και ανταγωνιστική, αλλά και σχέση ερωτική και συνάμα τραγική.
5. Το φως στην ποίηση του Σολωμού μπορεί να εκπέμπεται είτε από τα φυσικά (ήλιος, φεγγάρι, αστέρια) είτε από υπερφυσικά στοιχεία (Θεός, αιθέρια πλάσματα). Με λίγα λόγια, το φως στην ποίηση του Σολωμού μπορεί να είναι το φυσικό φως που φωτίζει τη γη και διευκολύνει τη ζωή των ανθρώπων σε αυτήν ή φορέας της θεϊκής φύσης και στοιχείο της κυριαρχίας και της παρουσίας του Θεού στη γη.
Το φυσικό φως προβάλλει τα στοιχεία του φυσικού τοπίου με τρόπο που αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Προβάλλει, δηλαδή, τα φυσικά αντικείμενα, όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις.
Από την αλλη πλευρά, το θεϊκό φως αποκαλύπτει ένα τοπίο στο οποίο καταργούνται οι φυσικοί νόμοι, ένα τοπίο μεταμορφωμένο και μεταφυσικό. Στο τοπίο αυτό αντικατοπτρίζεται η παρουσία του Θεού και αποκαλύπτεται η θεϊκή ουσία που κυβερνά τον κόσμο.
Η διαφορά αυτή προβάλλεται έντονα στο τρίτο και τέταρτο απόσπασμα. Όταν η ταραγμένη θάλασσα ηρεμεί, στην επιφάνειά της καθρεφτίζονται τα άστρα. Το φως προέρχεται από ψηλά, από φυσικά στοιχεία και συγκεκριμένα τα αστέρια, και για αυτό το λόγο δε φαίνεται να επηρεάζει το φυσικό τοπίο. Όταν, όμως, σείεται το είδωλο του φεγγαριού στην επιφάνεια της θάλασσας και αναδύεται η Φεγγαροντυμένη, το τοπίο μεταμορφώνεται σε χώρο μεταφυσικό. Η Φεγγαροντυμένη κατορθώνει να προκαλέσει τη μεταβολή αυτή, καθώς και η ίδια αποτελεί πλάσμα με θεϊκές ιδιότητες, οι οποίες γίνονται εμφανέστερες από το φως που εκπέμπει, το οποίο είναι θεϊκό φως με μεταμορφωτική δύναμη.
Το αποτέλεσμα της επίδρασης που ασκεί η Φεγγαροντυμένη, με τη βοήθεια του φωτός που εκπέμπει, είναι η μεταμόρφωση του τοπίου σε ναό όπου λατρεύεται ο Θεός. Το θαλασσινό τοπίο γίνεται χώρος πνευματικός, χώρος όπου δρουν υπερφυσικές δυνάμεις, την παρουσία των οποίων δεν μπορεί να αντιληφθεί κανείς μόνο με τις αισθήσεις του, καθώς χρειάζεται και η συνδρομή της βαθιάς πίστης στο θεϊκό στοιχείο.
6. Ο Κρητικός, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Σολωμού γράφτηκε το 1833 -1834. Για να γράψει αυτό το ποίημα, ο ποιητής άντλησε την έμπνευσή του από πραγματικά γεγονότα, δηλαδή από τον αγώνα των Κρητικών για την ελευθερία, ο οποίος διεξήχθη κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης και στην υπόλοιπη Ελλάδα, κατά τα έτη δηλαδή 1821 - 1824, καθώς και από το δράμα των Κρητικών που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες. Πράγματι, ύστερα από την κήρυξη της Επανάστασης στην Κρήτη, οι Τούρκοι ενισχυμένοι και με αιγυπτιακά στρατεύματα, κατέστρεψαν τελικά πολλές επαρχίες της δυτικής Κρήτης και προέβησαν σε σφαγές. Χαρακτηριστικό γεγονός που αποδεικνύει τη βιαιότητα των Τούρκων αποτελεί η κατάληψη της Μεσαράς και έπειτα των Σφακιών από τους Τούρκους στα 1823 - 24 και η φυγή χιλιάδων χριστιανών με πλοία από τη νότια και δυτική Κρήτη προς τα Κύθηρα, τα Αντικύθηρα και την Πελοπόννησο. Πολλοί Κρητικοί, δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από τις καταδιώξεις των Τούρκων στη θάλασσα, τις κακουχίες και τις αρρώστιες, κάποιοι όμως κατάφεραν να φύγουν μακριά και να γλιτώσουν από τη μανία των κατακτητών. Ο ποιητής προφανώς άντλησε πληροφορίες από τους ίδιους τους πρόσφυγες, κάποιους από τους οποίους θα γνώρισε και ο ίδιος στα Επτάνησα.
Ο ήρωας του ποιήματος ανήκει σ' αυτούς τους πρόσφυγες. Είναι ένας πολεμιστής που προέρχεται από την Κρήτη και προσπαθεί να γλιτώσει ύστερα από την αποτυχία της Κρητικής Επανάστασης, και ο οποίος αγωνίζεται να σώσει την αγαπημένη του μέσα στη θαλασσοταραχή. Εξάλλου, λόγω της καταγωγής του από την Κρήτη ο Σολωμός ενδιαφερόταν για το δράμα και τους αγώνες των Κρητικών. Δύο πρόγονοι του ποιητή, ο Νικόλαος και ο Πέτρος Σολωμός, ανήκαν στους πρόσφυγες που έφυγαν από την Κρήτη το 1669 και εγκαταστάθηκαν στα Επτάνησα, μετά την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους.
Η αφορμή που οδήγησε το Σολωμό στη δημιουργία του Κρητικού σχετίζεται άμεσα και με τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση του ιδεολογικού προσανατολισμού του. Ο Σολωμός είχε επηρεαστεί από το δάσκαλό του, τον Ιταλό ιερωμένο Don Santo Rossi, που είχε εξοριστεί από την πατρίδα του για τις φιλελεύθερες ιδέες του. Η παραμονή του ποιητή και οι σπουδές του στην Ιταλία τον έφεραν σε επαφή με το Διαφωτισμό και με το φιλελεύθερο πνεύμα των κύκλων της Παβίας, ενώ και η Επανάσταση του 1821, σημάδεψε βαθύτατα την ψυχή του ποιητή του και έστρεψε το ενδιαφέρον του στις αξίες της ελευθερίας και της πατρίδας. Εξάλλου, ο θαυμασμός του Σολωμού για τα έργα της κρητικής λογοτεχνίας, τα δημοτικά τραγούδια και τα ποιήματα του Βηλαρά και του Χριστόπουλου ενίσχυσε το ενδιαφέρον του για καθετί ελληνικό.
Έντονο, λοιπόν, υπήρξε το ενδιαφέρον του ποιητή για τον αγώνα των Κρητικών, ένα ενδιαφέρον σύμφωνο και με τη διαπαιδαγώγηση και τις αξίες που από μικρή ηλικία ο ποιητής ενστερνίστηκε.
7. Τα έργα των ποιητών της Επτανησιακής Σχολής παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά ως προς το περιεχόμενο. Αυτά σχετίζονται με αναφορές στην πατρίδα, τη θρησκεία, τη γυναίκα και τη φύση. Αυτά τα κοινά θέματα μπορεί κάθε αναγνώστης να εντοπίσει και στον «Κρητικό».
Το θέμα της ελευθερίας και της αγάπης για την πατρίδα παρουσιάζεται στα αποσπάσματα, όπου ο Κρητικός αναφέρεται στις λαβωματιές του, στους συντρόφους του στη μάχη, στα βασανιστήρια και τις δολοφονίες που υπέστησαν τα μέλη της οικογένειάς του, στο γεγονός ότι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κρήτη και να γίνει πρόσφυγας, στην ελπίδα του ότι η πατρίδα θα ελευθερωθεί και στην αγάπη που δείχνει όταν αυτή παρουσιάζεται μπροστά του προσωποποιημένη και καταματωμένη.
Στο δεύτερο απόσπασμα γίνεται εμφανής αναφορά στη θρησκεία, καθώς είναι ποικίλες οι αναφορές σε δοξασίες της χριστιανικής θρησκείας. Οι αναφορές σχετίζονται με την περιγραφή της Δευτέρας Παρουσίας, κατά την οποία θα ακουστεί η Σάλπιγγα της Δευτέρας Παρουσίας, ενώ στην κοιλάδα Ιωσαφάτ θα γίνει η ανάσταση των νεκρών, η ενσάρκωση και η τελική κρίση τους. Στο ποίημα γίνεται περιγραφή του Παραδείσου, ενώ αναφέρεται και η πίστη στη μεταθανάτια ζωή.
Το μοτίβο της γυναικείας ομορφιάς κυριαρχεί στο ποίημα κατά την παρουσίαση της μορφής της Φεγγαροντυμένης, αλλά και στα σημεία όπου διαφαίνεται η αγάπη του Κρητικού για την καλή του. Βέβαια, στο ποίημα αναφέρονται και άλλες γυναικείες μορφές που αντιπροσωπεύουν την έννοια της γυναίκας σε κάθε πιθανή μορφή που μπορεί να έχει (μητέρα, αγία).
Η παρουσία της φύσης και των φυσικών φαινομένων είναι έντονη από την αρχή του ποιήματος. Σε όλο το ποίημα γίνεται αναφορά στα καιρικά φαινόμενα, στα φυσικά φαινόμενα που σχετίζονται με τον ουρανό (όπως είναι τα αστροπελέκια, τα άστρα, οι βροντές και οι αστραπές), με τη θάλασσα (όπως είναι τα κύματα και η θαλασσοταραχή) και τη γη (όπως είναι τα δάση, τα δέντρα, η βρύση, τα λουλούδια, τα αηδόνια, τα βράχια, οι πεδιάδες, ο ήλιος, τα βουνά, το ξερό χορτάρι και άλλα πολλά).
Εκτός, όμως, από τα θέματα, ένα ακόμα κοινό στοιχείο της ποίησης των Επτανήσιων ποιητών είναι και η χρήση της δημοτικής γλώσσας που εντοπίζεται και στον «Κρητικό».
Η γυναικεία μορφή που αναδύεται ξαφνικά από τη θάλασσα και ονομάζεται από τον ποιητή Φεγγαροντυμένη παρουσιάζεται λουσμένη στο φως. Από τον ποιητή δίνονται όλα τα χαρακτηριστικά της μορφής αυτής. Η περιγραφή δεν εξαντλείται μόνο στα χαρακτηριστικά της εξωτερικής εμφάνισης της θεϊκής μορφής, αλλά και στις άλλες αρετές της. Στους τελευταίους στίχους του τρίτου αποσπάσματος και στους πρώτους στίχους του τέταρτου αποσπάσματος η Φεγγαροντυμένη παρουσιάζεται με ολόμαυρα μάτια και χρυσά μαλλιά. Έχει θεϊκή όψη, είναι ανάλαφρη, αφού, καθώς πατάει την επιφάνεια της θάλασσας, όχι μόνο δε βουλιάζει, αλλά ούτε καν τη ρυτιδώνει. Όσον αφορά την κορμοστασιά και το ανάστημά της, η Φεγγαροντυμένη προβάλλεται ψηλή και ευσταλής αλλά και λεπτή και αέρινη. Επίσης, είναι αξιέραστη, εκπέμπει έντονο ερωτισμό αλλά ταυτόχρονα διακρίνεται και από σεμνότητα. Έχει κάθε ομορφιά (είναι πανέμορφη) αλλά παράλληλα και καλοσύνη (σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο η φράση απηχεί το αρχαιοελληνικό ιδεώδες του καλού καγαθού, «διηθημένο μέσα από τη χριστιανική σημασία των όρων»).
Αυτή η γυναικεία μορφή που είναι ντυμένη με το φως του φεγγαριού και ονομάζεται στον «Κρητικό» Φεγγαροντυμένη θεωρείται καθαρά σολωμική σύλληψη και υπάρχει και σε άλλα έργα του Σολωμού (Πειρασμός, Λάμπρος). Γι' αυτήν έχουν γραφτεί πολλά από τους μελετητές και έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες καμιά από τις οποίες δεν μπορεί να αξιολογηθεί με βεβαιότητα ως περισσότερο ή λιγότερο κατάλληλη. Έχει υποστηριχτεί, λοιπόν, κατά καιρούς ότι η Φεγγαροντυμένη αντιπροσωπεύει την ομορφιά της ζωής και της φύσης, την έννοια της Πλατωνικής ιδέας, καθώς ενσαρκώνει τα ιδανικά της ομορφιάς, της καλοσύνης και της δικαιοσύνης (φιλοσοφική ερμηνεία). Άλλοι την ταυτίζουν με Θεά γενικά ή συγκεκριμένα με τη θεά Αφροδίτη, η οποία, κατά τη μυθολογία, αναδύεται από τη θάλασσα. Ως Θεά Ελευθερία - Ελλάδα, που στέκεται άγρυπνη και εμψυχώνει τους πολεμιστές (εθνοκεντρική ερμηνεία) την αντιμετωπίζουν άλλοι μελετητές, ενώ κερδίζει έδαφος και η ταύτισή της με την ψυχή της αρραβωνιαστικιάς του Κρητικού (η οποία καθώς ξεψυχά υψώνεται σε θεά και παρουσιάζεται μπροστά στον Κρητικό για να τον αποχαιρετήσει.
Άλλοι μελετητές θεωρούν ότι η Φεγγαροντυμένη μοιάζει με την «πρασινομαλλούσα νεράιδα» των παραδόσεων του ελληνικού λαού (λαογραφική ερμηνεία) ή την πονεμένη μάνα των ανθρώπων. Μια ακραία ερμηνεία, η οποία προσκρούει στην ερωτική περιγραφή της Φεγγαροντυμένης, θέλει τη θεϊκή οπτασία να ταυτίζεται με την Παναγία της χριστιανικής θρησκευτικής παράδοσης, ενώ άλλοι μιλούν για αναπαράσταση στη μορφή της Φεγγαροντυμένης της θρησκείας, της θείας Πρόνοιας, ακόμα και της παρουσίας του ίδιου του Θεού (θρησκευτική ερμηνεία). Τέλος, η Φεγγαροντυμένη ταυτίζεται με το θείο έρωτα, την ουράνια αγάπη, το «αποκαλυπτικό ύψιστο» και το πνεύμα της γης.
Σύμφωνα πάλι με την ψυχαναλυτική ερμηνεία της Φεγγαροντυμένης, η θεϊκή αυτή οπτασία αποτελεί σύμβολο ιδανικής ομορφιάς και ηθικής ολοκλήρωσης και αντιπροσωπεύει το συλλογικό ασυνείδητο, το γυναικείο αρχέτυπο, ή το βίωμα της πρώτης παιδικότητας, που μένει χαραγμένο στη μνήμη και συνδέεται με τη γυναικεία μορφή που εσωτερικεύει κάθε άνθρωπος από την παιδική του ηλικία και παίρνει σάρκα και οστά από κάθε γυναίκα που συναντά κανείς στη ζωή του.
Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι πρόκειται για ένα σύμβολο με πολλές διαστάσεις που επιδέχεται πολλές ερμηνείες, καθώς προφανώς και για τον ίδιο τον ποιητή μπορεί να αντιπροσώπευε περισσότερα από ένα σύμβολα.
Επιμέλεια: Παπαγεωργίου Γεώργιος, Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου