Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία που αντλείτε από τα παρακάτω παραθέματα, να αναφερθείτε στην εικόνα που παρουσίαζε η πολιτική ζωή της χώρας κατά την περίοδο 1915-1922 (Εθνικός Διχασμός).
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΘΗ
Η έκρηξις του κινήματος και η ουσιαστική εγκατάστασις του κόμματος των Φιλελευθέρων εν Θεσσαλονίκη εδημιούργησαν την ελπίδα εις πολλούς ήσυχους και καλούς Έλληνας, ότι η οξύτης των παθών τουλάχιστον θα εμετριάζετο. Απησχολημέναι αι δυο παρατάξεις εις τα ίδια αυτών έργα και κινούμεναι εντός διαφόρων γεωγραφικών ορίων, έλεγον οι καλοί αυτοί πολίται, θα ελησμόνουν τας μεταξύ των αντιθέσεις.
Δυστυχώς δεν είχεν ούτως το πράγμα. Τα πάθη διαρκώς ηύξανον και το χάσμα μεταξύ αυτών εγίνετο πάντοτε βαθύτερον.
Η μια παράταξις, η βασιλική, τόσον δια του φιλικού της τύπου, όσον και δια των εκπροσώπων της επετίθετο βαναύσως όχι μόνον κατά του κινήματος το οποίον απεκάλει άθλιον και προδοτικόν, αλλά και κατά των συμμετασχόντων ή και προσχωρούντων εις αυτό. Όλοι αυτοί οι Κουντουριώτηδες, οι Δαγκλήδες, οι Βενιζέλοι και τόσοι άλλοι πολίται πρώτης τάξεως ήσαν πουλημένοι στους Γάλλους και στους Άγγλους. Ανέφεραν μάλιστα και τον αριθμόν των εκατομμυρίων με τα οποία εξηγοράσθησαν οι οργανώσαντες και οι ηγούμενοι οπωσδήποτε του κινήματος.
Αλλ' όλοι αυτοί δεν ήσαν μόνον πουλημένοι, ήσαν και λωποδύται, και καταχρασταί και κλέπται. Όποιος έφευγε για τη Θεσσαλονίκη έπαιρνε μαζί του και τα χρήματα του Δημοσίου. Δεν υπήρχεν ύβρις, δεν υπήρχε συκοφαντία που να μη εκσφενδονίζεται καθ' όλων αυτών των Ελλήνων, οι οποίοι όμως εις το κάτω της γραφής και τα γαλόνια των και την ζωήν των είχαν θέσει εις κίνδυνον.
Αλλά και η άλλη παράταξις, η βενιζελική, δεν εσταύρωσε τα χέρια της. Ούτε ήκουεν αγογγύστως τας ύβρεις και τας συκοφαντίας. Εγνώριζε να τας ανταποδίδη. Είχε και αυτή οπαδούς πολλούς, είχε τύπον ιδικόν της. Αλλ' η παράταξις αύτη, και μόνη αύτη, είχεν επί πλέον και την προστασίαν των ξένων, της οποίας μάλιστα έκανε μεγαλυτέραν χρήσιν της πρεπούσης, με ζημίαν σοβαράν της δημοτικότητας της.
Κ. Ζαβιτζιάνου, Αναμνήσεις.... Α'. σσ. 201-202.
(Ο Κ.Ζαβιτζιάνος, παρότι αποχωρήσας βενιζελικός,
θεωρείται ο περισσότερο αντικειμενικός
απομνημονευματογράφος της εποχής 1915-1922)
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ενώ εις την Θεσσαλονίκην ιδρύετο νέον κράτος, εις τας Αθήνας διελύετο το υπάρχον. Το εθνικόν ζήτημα και αι ξέναι επεμβάσεις απετέλουν τον ένα εκ των λόγων της αποσυνθέσεως. Αλλά περισσότερον αξιοθρήνητος παρουσιάζετο η εσωτερική κατάστασις.
Η συντεταγμένη πολιτεία δεν αντιμετώπιζε το Κίνημα της Θεσσαλονίκης δια των νομίμων μέσων, τα οποία είχεν άφθονα εις την διάθεσίν της. Παρεσκευάζετο εις αντικίνημα! Μια παντοδύναμος βασιλική δικτατορία διέρρεεν εις αναρχικήν οχλαγωγίαν. Αρχικώς επεδιώχθη να φορτωθούν εις τους τρομοκρατικούς συλλόγους των επιστράτων (τμήματα οπλισμένων πολιτών πιστών στο βασιλιά) αι ευθύναι των εξωτερικών πραγμάτων. Αλλ' οι επίστρατοι, οι μετ' αυτών παλαιοί κομματάρχαι και μερίς αντιδραστικών αξιωματικών υποκατεστάθησαν σιγά-σιγά εις τας δημοσίας υπηρεσίας! Οι πρόεδροί των συνειργάζοντο εκ του φανερού με τους υπαλλήλους του κράτους. Ενίοτε οι τελευταίοι και μάλιστα δικαστικοί, όπως εν Αθήναις ο ανακριτής Μεϊντάνης και ο αντιεισαγγελεύς Λιβιεράτος, συνεδύαζαν το αξίωμα των με την ιδιότητα του οπλαρχηγού των επιστράτων.
Οι επίστρατοι εφυλάκιζαν φιλελευθέρους πολίτας και όχι σπανίως αξιωματικούς, ως υπόπτους αποδράσεως εις Θεσσαλονίκην. Ενήργουν δημοσίας εισφοράς. Και εφ' όσον το μέτρον περιωρίζετο μεταξύ ομοφρόνων μελών ουδείς εδικαιούτο να παρατήρηση τι. Παραδόξως και κατά προτίμησιν αι εισφοραί επεβάλλοντο αναγκαστικώς εις τους βενιζελικούς! Η κυβέρνησις υφίστατο κατ' όνομα. Ο πρόεδρος αυτής ήτο φιλόπονος και ερευνητής ιστορικός με φήμην δραστήριου οργανωτού συνεδρίων ή αθλητικών αγώνων. Διδάσκαλος και αφωσιωμένος υμνωδός της βασιλικής oικογενείας ανυψώθη απροσδοκήτως εις αξίωμα μέγα και προ πάντων φοβερόν ένεκα των περιστάσεων. Και το παρελθόν και ο χαρακτήρ και η αδαημοσύνη τον κατέστησαν άβουλον εκτελεστήν της θελήσεως του βασιλικού αυθέντου. Άλλοι εκ των υπουργών εδίδασκαν βοτανικήν ή ζωολογίαν, είχαν μηχανικάς ή λογιστικάς γνώσεις και μόνον με την πολιτικήν ευθύνην ήρχοντο εις συνάφειαν δια πρώτην φοράν της ζωής των.
Γ. Βεντήρη, Η Ελλάς το 1910-1920, τ. Β',
εκδ. Ίκαρος, σ. 227
[Μονάδες 25]
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Σχολικό βιβλίο: «Ήδη από το 1912, μετά τη σαρωτική νίκη του στις εκλογές ο Βενιζέλος ήταν κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού, χωρίς ουσιαστική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Το 1913, τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ διαδέχθηκε στο θρόνο ο Κωνσταντίνος, στον οποίο ο Βενιζέλος, ένα χρόνο αργότερα, παραχώρησε το αξίωμα του αρχιστρατήγου. Μέχρι το 1915 οι δυο ισχυρές προσωπικότητες δεν ήρθαν σε σύγκρουση. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνώριζαν στον βασιλιά το δικαίωμα να επιβάλλει τη δική του άποψη για την εξωτερική πολιτική, παραβλέποντας ότι κάτι τέτοιο ήταν αντισυνταγματικό. Αυτό ενίσχυσε τους εχθρούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, προ πάντων έναν κύκλο αντιδημοκρατικών αξιωματικών.
Με αφορμή τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκφράστηκαν διαφορετικές απόψεις ως προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο.
* Οι Φιλελεύθεροι τάσσονταν υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, επειδή προσδοκούσαν ότι με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα θα είχε εδαφικά οφέλη.
* Ο βασιλιάς και το Γενικό Επιτελείο είχαν διαφορετική εκτίμηση. Θεωρούσαν ανεύθυνη τη θέση των Φιλελευθέρων, εκτιμώντας ότι η έκβαση του πολέμου ήταν αβέβαιη και θα μπορούσαν να νικήσουν οι Κεντρικές Δυνάμεις. Δεδομένης της κυριαρχίας της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο, και παρά τους δεσμούς του με τη Γερμανία, ο Κωνσταντίνος δεν μπορούσε να ζητήσει συμμετοχή στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Η εμμονή του Κωνσταντίνου στη θέση αυτή, τον οδήγησε να δράσει με τρόπο που υπέσκαπτε τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος. Ο βασιλιάς, χωρίς να στερείται πατριωτικών κινήτρων, ανέπτυξε μυστική διπλωματία εν αγνοία της κυβέρνησης, καταφεύγοντας ακόμη και σε παράνομα μέσα (π.χ. παράδοση απορρήτων διπλωματικών εγγράφων στους Γερμανούς). Το 1915 προκάλεσε δυο φορές την παραίτηση της κυβέρνησης.
Στις εκλογές που προκηρύχθηκαν μετά τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου, δεν συμμετείχαν οι Φιλελεύθεροι, καθώς θεωρούσαν την ενέργεια του βασιλιά παραβίαση του συντάγματος. Εκδηλώσεις βίας και φανατισμού δημιούργησαν χάσμα ανάμεσα στις δυο παρατάξεις και κυριάρχησε το μίσος. Όποιος ήταν κατά του πολέμου, κινούσε αμέσως την υποψία στους Βενιζελικούς, ότι ήταν κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, κατά των εθνικών συμφερόντων. Οι Αντιβενιζελικοί έβλεπαν στο πρόσωπο των Βενιζελικών βίαιους πράκτορες της Αντάντ, που μάχονταν τον βασιλιά, κατέστρεφαν την ενότητα του έθνους και έθεταν σε κίνδυνο το κράτος. Τα δυο κόμματα διέφεραν όλο και λιγότερο μεταξύ τους στην πολιτική πρακτική και την προπαγάνδα, παράλληλα όμως όλο και περισσότερο ενισχύονταν ο διπολισμός. Στα μέσα του 1916 το Κοινοβούλιο χάθηκε ουσιαστικά από το προσκήνιο.
Το κλίμα της εποχής επέτρεψε να συμμετάσχουν στη διαμάχη στρατιωτικοί, οι οποίοι δημιούργησαν δυο οργανώσεις αντίθετες μεταξύ τους, ανάλογα με το αν τα συμφέροντα κάθε ομάδας εξυπηρετούνταν από τον πόλεμο ή την ουδετερότητα. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο Βενιζέλος συγκρότησε τη δική του κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη.
Οι συγκρούσεις πήραν σταδιακά διαστάσεις εμφυλίου πολέμου.
(Αξιοποίηση πηγών) Μέσα από τα αποσπάσματα μεταφέρεται το πολιτικό κλίμα της εποχής και οι αλληλοκατηγορίες φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών.
Οι φιλοβασιλικοί :
- θεωρούσαν άθλιο και προδοτικό το κίνημα της «Εθνικής Άμυνας».
- θεωρούσαν προδότες όχι μόνο όσους συμμετείχαν στο κίνημα, αλλά και όσους συμφωνούσαν μ΄ αυτό ιδεολογικά.
- πίστευαν ότι οι πρωτεργάτες της κυβέρνησης στη Θεσσαλονίκη (Κουντουριώτης, ∆αγκλής, Βενιζέλος) ήταν υποταγμένοι («πουλημένοι») στους ξένους.
- κατηγορούσαν τους συμμετέχοντας στην κυβέρνηση για χρηματισμό και τους ύβριζαν θεωρώντας τους κλέφτες του δημόσιου χρήματος.
Οι φιλοβενιζελικοί :
- ανταπέδιδαν τις ύβρεις
- χρησιμοποιούσαν τον δικό τους Τύπο, για να προπαγανδίσουν τις ιδέες τους (ο Ζαβιτζιάνος τους αναγνωρίζει ότι είχαν υπερασπιστεί στο παρελθόν ένδοξα την πατρίδα)
- χρησιμοποιούσαν την εύνοια των ∆υνάμεων προς όφελος τους, προκαλώντας την αντίδραση του λαού απέναντι στους ξένους (σχόλιο Ζαβιτζιάνου)
- Ο συγγραφέας κάνει διεξοδική ανάλυση της κατάστασης που επικρατούσε στο κράτος της Αθήνας:
α. ο βασιλιάς Κωνσταντίνος προετοίμαζε αντικίνημα
β. είχε διαμορφωθεί μια μορφή βασιλικής δικτατορίας
γ. οι άρχοντες στην Αθήνα ήταν ανίκανοι πολιτικά και άσχετοι με τα διοικητικά, αλλά ελεγχόμενοι από το βασιλιά
δ. χρησιμοποιούνταν από τους επίστρατους τρομοκρατικές μέθοδοι και μάλιστα εναντίον των φιλοβενιζελικών (φυλακίσεις, οικονομική επιβάρυνση)
Σχολικό βιβλίο: «Οι Αντιβενιζελικοί άσκησαν τρομοκρατία στους αντιπάλους, ενώ ο Βενιζέλος κήρυξε έκπτωτο το βασιλιά, ο οποίος υπό την πίεση της Αντάντ εγκατέλειψε το θρόνο και τη χώρα. Οι Φιλελεύθεροι ανέλαβαν στην Αθήνα τη διακυβέρνηση και κήρυξαν τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας. Ο εθνικός διχασμός εξαπλώθηκε στο στράτευμα, καθώς ευνοήθηκαν οι αξιωματικοί της οργάνωσης «Εθνική Άμυνα» εις βάρος άλλων. Η κυβέρνηση παρέτεινε τη θητεία της Βουλής παρά την πίεση που ασκούσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση των φιλελευθέρων οδήγησε την Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, αποσκοπώντας, όπως προαναφέρθηκε, στην ικανοποίηση εθνικών διεκδικήσεων. Οι Αντιβενιζελικοί διαφωνούσαν και παρακολουθούσαν με δυσαρέσκεια τις εξελίξεις, καθώς τάσσονταν υπέρ της διατήρησης των εκτός Ελλάδος ελληνικών πληθυσμών και υπέρ της ευκαιριακής προσάρτησης εδαφών χωρίς κίνδυνο. Ο εθνικός διχασμός έφτασε στο αποκορύφωμά του με την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου και τη δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη, το 1920.
Και πολύ σύντομη αναφορά στην ήττα του Βενιζέλου και την επιστροφή του βασιλιά, με διατήρηση της ίδιας πολιτικής στο μικρασιατικό μέτωπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου