Προτεινόμενο θέμα έκθεσης Γ Λυκείου: Ελληνική κοινωνία και Τριτοβάθμια εκπαίδευση

«Εργολάβοι» των εξετάσεων

Ποιος είναι ο ρόλος των φροντιστηρίων και ποια τα «υλικά» συγκρότησής του «καταστατικού» της φυσιογνωμίας τους; Που οφείλεται η Γιγαντιαία εξάπλωσή τους και γιατί έχει γίνει πεποίθηση σε γονείς και μαθητές ότι η φοίτηση στο σχολείο απαιτεί εξωσχολική βοήθεια; Η αλματώδης ανάπτυξη του δικτύου των φροντιστηρίων, αλλά και των ιδιαίτερων μαθημάτων, είναι κάτι αισθητό και δια γυμνού οφθαλμού, θα λέγαμε, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αυτό το εξόφθαλμο του φαινομένου οδήγησε και οδηγεί συχνά στην παραγωγή και καθιέρωση ερμηνειών, είτε για την έκτασή του είτε για τον κοινωνικό του ρόλο, γενικευτικών και απλουστευτικών που ταυτίζουν την εμφάνισή του με ανεπάρκειες ή δυσλειτουργίες της δημόσιας εκπαίδευσης. Υποστηρίζεται, δηλαδή, κυρίως από τις ηλεκτρονικές μας γκουβερνάντες (Μ.Μ.Ε.) και επαναλαμβάνεται με τη μορφή μιας βαθιάς, εσωτερικευμένης πίστης από την κοινή γνώμη, ότι τα φροντιστήρια είναι αποτέλεσμα της ανεπαρκούς προετοιμασίας των υποψηφίων στα δημόσια σχολεία και γι’ αυτό, μάλιστα, πολλές φορές ονομάζονται και «αναγκαίο κακό» μέσα στην εκπαιδευτική μας πραγματικότητα.

Χωρίς να υποτιμούμε το ρόλο του παραπάνω παράγοντα που συνδέεται, βεβαίως, και με την «εθνική μας πρωτιά»  που αφορά στη χρόνια υποχρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης από τη μεριά όλων των κυβερνήσεων, θεωρούμε ότι δυο άλλοι λόγοι διεκδικούν επάξια τις πρώτες θέσεις στο «ρεπερτόριο» των πρωταρχικών αιτίων που συνθέτουν, μαζί με τα παρεπόμενά τους, τα «καύσιμα» της κίνησης της φροντιστηριακής δραστηριότητας: α) Το ανταγωνιστικό σύστημα επιλογής για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, το οποίο στηρίζεται σε μεθόδους που προσφέρονται για εμπορική εκμετάλλευση.  Β) Ο προσανατολισμός των βλέψεων των ελληνικών οικογενειών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, της οποίας τα διαπιστευτήρια προσέφεραν σοβαρές εγγυήσεις για επαγγελματική αποκατάσταση – κοινωνική άνοδο των γόνων της.

Στη χώρα μας, στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, μέχρι και τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’80, το πτυχίο, για ένα τμήμα των αγροτικών και εργατικών νοικοκυριών της υπαίθρου και των αστικών κέντρων θεωρούνταν το «όχημα» για μια πορεία που δρομολογούσε τη λύτρωση από τη μισθωτοποίηση σε χειρωνακτικές εργασιακές θέσεις που απαξιώνονταν με τη συνηθισμένη πατρική συμβουλή «διάβαζε παιδί μου, να μη γίνεις σαν και μένα εργάτης». Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκαν προσδοκίες και ένα πλεόνασμα βλέψεων ιδιαίτερα για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση που πυροδότησαν την ένταση και την έκταση των κοινωνικών πιέσεων για το «άνοιγμά» της. Ο προσανατολισμός των βλέψεων των ελληνικών οικογενειών δεν είχε αφετηρία μόνο την επιθυμία για «μόρφωση – πτυχίο – αποκατάσταση» των γόνων τους, αλλά και την παραδοχή ότι υπήρχε κάτι ρεαλιστικό στις βλέψεις αυτές, παραδοχή που από την άλλη δικαίωνε τις οικονομικές θυσίες του νοικοκυριού για εκπαίδευση. Ο ρόλος αυτός έχει ιδιαίτερη συμβολή στη δυνατότητα προβολής των φροντιστηρίων ως «μαγικού φίλτρου» για την κατάληψη μιας καλής θέσης στη «σχολική αγορά», σαν το κλειδί που ανοίγει την «Υψηλή Πύλη» της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς προμηνύει τον «χάρτη με τα περάσματα» για την επιτυχή ανταπόκριση στις καθοριστικές εξεταστικές δοκιμασίες, «λειτουργία» η οποία, με επιμέλεια, παίρνει τη θέση της πίστης στη μορφωτική αξία της σχολικής καλλιέργειας.

Και στο σημείο αυτό βρισκόμαστε, ήδη, στα χνάρια του δεύτερου λόγου που προαναφέραμε. Στο πλαίσιο αυτό είναι γνωστό ότι ένας έντονος ανταγωνισμός καλλιεργείται κάθε χρόνο μπροστά στις πύλες των Ανώτατων Σχολών, καθώς οι προσφερόμενες θέσεις απέχουν πολύ από το να καλύψουν την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για πανεπιστημιακές σπουδές. Μια από τις σημαντικές παρενέργειες αυτής της κατάστασης είναι η αναζήτηση διαδικασιών για να επιτύχουν στις εξετάσεις, ένα είδος εκγύμνασης που κυριαρχεί έναντι μιας πραγματικά πνευματικής επένδυσης και θυσιάζει την ουσιαστική μάθηση στο κυνήγι των βαθμών με κάθε μέσον. Εδώ, βεβαίως, ανακαλύπτουμε τους όρους ύπαρξης και την αυθεντικότητα του «ιού» της φροντιστηριοποίησης: τα φροντιστήρια, στο ευνοϊκό αυτό περιβάλλον, εμφανίζονται ακριβώς σαν ένα από τα κυριότερα μέσα της «στρατηγικής» πρόσβασης στα Πανεπιστήμια, καθώς και λειτουργούν και πλασάρονται σαν τον ασφαλέστερο δρόμο για την εξασφάλιση καλής σειράς προτεραιότητας.

Χρήστος Κάτσικας, «Εργολάβοι» των Εξετάσεων,

ΤΑ ΝΕΑ, 18 – 1 – 2001

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων του σχολείου σου διοργανώνει δημόσια συζήτηση για το θέμα των φροντιστηρίων. Εσύ αναλαμβάνεις να παρουσιάσεις συνοπτικά στους παριστάμενους το άρθρο του Χρήστου Κάτσικα. Το κείμενο της παρουσίασής σου να κυμαίνεται από 100 – 120 λέξεις.

μοναδες 25

2. Να εντοπίσεις το είδος της συλλογιστικής πορείας του επιχειρήματος (παραγωγική – επαγωγική) όλου του κειμένου.

μοναδες 5

3. «Στη χώρα μας, στις πρώτες δεκαετίες … … σαν και μένα εργάτης»:  Με αφορμή αυτην την παρατήρηση του Χρήστου Κάτσικα, να γράψεις μια παράγραφο (80 – 100 λέξεις), στην οποία θα αναλύεται η σχέση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

μοναδες 10

4. Ο Χρήστος Κάτσικας ξεκινά το κείμενό του με δυο ερωτήματα. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σου, κάνει αυτήν την επιλογή;

μοναδες 5

5. «έχει γίνει κοινή πεποίθηση σε γονείς και μαθητές», «καθιέρωση ερμηνειών», «χωρίς να υποτιμούμε το ρόλο», «δρομολογούσε τη λύτρωση», «βρισκόμαστε ήδη στα χνάρια»: να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες που να μην αλλοιώνουν το νόημα των προτάσεων στις οποίες ανήκουν.

μοναδες 5

6. Με αφορμή το άρθρο του, αποστέλλεις επιστολή, στο Χρήστο Κάτσικα, στην οποία προσπαθείς να ερμηνεύσεις την αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να καταγράψεις τα προβλήματα που αυτή προκαλεί. Η επιστολή σου να κυμαίνεται από 500 έως 600 λέξεις.

μοναδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Περίληψη.

Αγαπητοί γονείς και κηδεμόνες, σε κείμενο που δημοσίευσε στον ημερήσιο τύπο ο Χρήστος Κάτσικας αναφέρεται στο θέμα της ανάπτυξης των φροντιστηρίων. Αρχικά παρατηρεί πως η ανάπτυξη αυτή, αν και χρεώνεται λανθασμένα από την κοινή γνώμη στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ελληνικό σχολείο, οφείλεται σε δυο κυρίως λόγους. Πρώτα στην αντίληψη των ελληνικών οικογενειών ότι η είσοδος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα εξασφαλίσει στα παιδιά μια καλή επαγγελματική αποκατάσταση. Με βάση αυτήν την αντίληψη τα χρήματα που ξοδεύονται στα φροντιστήρια είναι μια καλή επένδυση για το μέλλον. Από την άλλη η ανάπτυξη των φροντιστηρίων οφείλεται στο ανταγωνιστικό εξεταστικό σύστημα που αναγκάζει τους μαθητές να ζητήσουν τη «μεθοδολογική» προετοιμασία που προσφέρουν τα φροντιστήρια.

2. Είδος συλλογιστικής πορείας.

Η συλλογιστική πορεία όλου του κειμένου είναι επαγωγική, διότι από μια ειδική παρατήρηση για την ανάπτυξη των φροντιστηρίων  καταλήγει σε ένα γενικό συμπέρασμα για την ανάπτυξη των φροντιστηρίων.

3. Ανάπτυξη παραγράφου.

Σχέση εκπαίδευσης – αγοράς εργασίας

·         Με το μάθημα του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού εντοπίζονται οι κλίσεις και τα ενδιαφέροντα των μαθητών και ενημερώνονται οι τελευταίοι για τα επαγγέλματα και τις τάσεις που κυριαρχούν στην αγορά εργασίας.

·         Η σχολική ζωή εφοδιάζει το νέο άνθρωπο με επαγγελματική παιδεία (κριτική ικανότητα, εργατικότητα, υπευθυνότητα, γρήγορη προσαρμογή σε νέα περιβάλλοντα, ευχέρεια στη συνεργασία, ταχεία εκμάθηση νέων αρμοδιοτήτων, δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών κλπ.)

·         Το επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας της σχολικής μονάδας αλλά και του κεντρικού εκπαιδευτικού συστήματος κρίνει και το επίπεδο προετοιμασίας του μαθητή για την είσοδό του στην αγορά εργασίας.

4. Χρήση ερωτημάτων.

Τα ερωτήματα γενικά χρησιμεύουν για την τόνωση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη και για την επίτευξη συνοχής. Στο συγκεκριμένο, ειδικά αφού μιλάμε για πρόλογο κειμένου, χρησιμοποιούνται για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη.

5. Συνώνυμα.
• Πεποίθηση = βεβαιότητα
• Καθιέρωση = θέσπιση
• Υποτιμούμε = υποβαθμίζουμε
• Λύτρωση = απελευθέρωση
• Χνάρια = ίχνη

6. Παραγωγή λόγου

1^ο   ζητουμενο: τα αιτια της αντιληψης

α) Όσο οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων ήταν ελάχιστοι η απορρόφησή τους από την αγορά εργασίας ήταν άμεση και βέβαιη. Αλλά και σήμερα που οι απόφοιτοι είναι πλέον χιλιάδες το πτυχίο θεωρείται μέσον για μια καλή επαγγελματική αποκατάσταση, ειδικά στο δημόσιο τομέα.

β) Κάποτε οι πτυχιούχοι στην ελληνική κοινωνία ήταν τόσοι λίγοι, ώστε θεωρούνταν άτομα με κύρος και κοινωνική καταξίωση. Παρ’ ότι τα δεδομένα άλλαξαν, η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να καταξιώνει τον πτυχιούχο εξαιτίας μιας «ιστορικής αδράνειας» (μια αντίληψη που παγιώθηκε και δεν αλλάζει εύκολα, παρ’ ότι οι λόγοι που την επέβαλαν δεν ισχύουν πλέον).

γ) Τα χειρωνακτικά επαγγέλματα θεωρούνται δύσκολα, «βρώμικα» και επικίνδυνα, γι‘ αυτό και η ελληνική κοινωνία ωθεί τα απιδιά της στα πνευματικά επαγγέλματα, που συνδέονται βεβαίως με την κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου.

δ) Η ελληνική κοινωνία ήταν για δεκαετίες μια κοινωνία με σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Έτσι, πολλοί από τους σημερινούς γονείς δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους για πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ωθούν λοιπόν τα παιδιά τους να εκπληρώσουν τα δικά τους όνειρα.

ε) Το οικονομικό σύστημα, μετά την επανάσταση της υψηλής τεχνολογίας, δημιουργεί θέσεις εργασίας σχεδόν αποκλειστικά στον τριτογενή τομέα (παροχή υπηρεσιών) που συνδέεται άμεσα με την εξειδίκευση που προσφέρει το πανεπιστήμιο.

2^ο οι επιπτωσεις της αντιληψης

α) Αναπτύσσονται τα φροντιστήρια, τα οποία επιβαρύνουν οικονομικά την ελληνική οικογένεια και αφαιρούν ελεύθερο χρόνο από τα παιδιά.

β) Το σχολείο μετατρέπεται σε προθάλαμο των πανεπιστημίων και ένα τεράστιο εξεταστικό κέντρο. Με τον τρόπο αυτό όμως χάνει τον παιδαγωγικό του ρόλο και προκρίνει τη χρησιμοθηρία της γνώσης.

γ) Τα πανεπιστήμια με την πληθώρα των φοιτητών αδυνατούν να προσφέρουν υψηλού επιπέδου γνώση. Με αυτόν τον τρόπο υποβαθμίζεται η αξία του πτυχίου στην γνωσιακή βάση.

δ) Η αύξηση των εισακτέων κι έτσι των πτυχιούχων δημιουργεί σήμερα στρατιές ανέργων και καταρρακώνει τα όνειρα των νέων για επαγγελματική αποκατάσταση και δημιουργία.

ε) Οι υποψήφιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση φορτώνονται με το άγχος της αποτυχίας, αφού το διακύβευμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων είναι πολύ μεγαλύτερο από το πραγματικό.

στ) Η ελληνική κοινωνία στερείται χειρωνακτών κι έτσι αναγκάζεται να στηρίζει την παραγωγική της βάση σε αλλοδαπούς εργαζομένους.

πηγή: ο υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ