ΚΕΙΜΕΝΟ: «Η μειονεξία των Ελλήνων» Χρήστος Γιανναράς
Η μειονεξία των Νεοελλήνων απέναντι στη Δύση και στον πολιτισμό της δεν είναι φαινόμενο τωρινό. Είναι μάλλον ένα συλλογικό υποσυνείδητο διαμορφωμένο σε ιστορική διαδρομή τριών τουλάχιστον αιώνων, Ταπεινωμένος ο Ελληνισμός από την τουρκική κατάκτηση, βυθισμένος στη φτώχεια και την απαιδευσία, άρχισε να ταυτίζει τα «φώτα» του πολιτισμού και την πρόοδο με την οικονομική ανάπτυξη, τον πολιτικό φιλελευθερισμό και την τεχνολογική εξέλιξη της Δύσης,
Σήμερα χρειαζόμαστε ξεχωριστή καλλιέργεια, ίσως και ειδικές σπουδές, για να αποτιμήσουμε το εκπληκτικό πολιτιστικό επίπεδο εκείνου του ταπεινωμένου ελληνισμού: Τη λαϊκή αρχιτεκτονική, την εικονογραφία, τους κοινοτικούς θεσμούς, το ήθος της αγοράς, την οργάνωση των συντεχνιών, το τραγούδι και τη μουσική των χρόνων της τουρκοκρατίας. Αλλά κάποτε αυτά όλα θεωρήθηκαν υπανάπτυξη και βαρβαρότητα οε σύγκριση με τις μηχανές, τα βιομηχανικά προϊόντα, τα τσιμεντένια κιβούρια της μοντέρνας στεγαστικής και τα «δικαιώματα του ατόμου» που παρήγαγε η Δύση.
Έπρεπε να απειλήσει την ίδια τη ζωή μας αυτός ο «πολιτισμός» των δυτικών με τα φαρμακερά του απόβλητα και με τον απροκάλυπτο εξανδραποδισμό της ανθρώπινης ύπαρξης - τον εξανδραποδισμό από τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες ή την καταναλωτική αλλοτρίωση του ανθρώπου. Μόνο κάτω από αυτή την απειλή αρχίσαμε να υποψιαζόμαστε για κάποια άλλη ποιότητα ζωής που υπήρξε στις ιστορικές μας ρίζες. Αρχίσαμε να συγκρίνουμε δειλά και απορημένα την τεχνική της δικής μας παράδοσης, που σέβεται και αναδείχνει και «λογοποιεί» το φυσικό υλικό, με τη βαρβαρότητα της καταναλωτικής βουλιμίας που βιάζει και νεκρώνει τη φύση αποτιμώντας την μόνο οικονομικά, Συγκρίνουμε την οργάνωση της κοινωνικής ζωής τη βασισμένη στις προσωπικές σχέσεις και το ήθος των προσωπικών σχέσεων με τον απρόσωπο ορθολογισμό των συστημάτων «γενικής ευτυχίας». Βλέπουμε τις βυζαντινές μας εικόνες και τη βυζαντινή μουσική να γίνονται μέτρο αναφοράς για τη συνειδητοποίηση του αποδιοργανωτικού αδιεξόδου της δυτικής τέχνης, Και ξέρουμε ότι στον τόπο μας αυτές οι εικόνες και αυτή η μουσική ενδιέφεραν όχι τους λίγους ειδικούς, αλλά ήταν καθολική απαίτηση της λαϊκής ευαισθησίας ως το τελευταίο χωριό και μοναστήρι.
Άλλοι από μας, λιγότερο υποψιασμένοι, αρχίζουν συγκρίνοντας τις αληθινές ανέσεις, που προσφέρει η σοφή κατασκευή του λαϊκού κτίσματος με την εφιαλτική ασχήμια και τον πνιγμό της εργολαβιστικής βιομηχανοποιημένης «στέγης». Αναζητούν τη νοστιμιά των καρπών της γης που σώζει η μικρή, δίχως βιομηχανικά λιπάσματα, καλλιέργεια, Ψάχνουν για χειροποίητα αντικείμενα με τη σφραγίδα της προσωπικής έμπνευσης και δεξιοτεχνίας, για να γλιτώσουν από την απρόσωπη ομοιομορφία και την κακογουστιά των προϊόντων της μηχανής.
Ερωτήσεις
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 100-120 λέξεις.
Β.1. Αναπτύξτε το νόημα της πρότασης «Μόνο κάτω από αυτή την απειλή ... στις ιστορικές μας ρίζες».(60-80 λέξεις)
Β.2.α) Να δώσετε τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα από το κείμενο ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.
β) Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τη χρήση της;
Β.3. Να γράψετε τις συνώνυμες των ακόλουθων λέξεων: αποτιμήσουμε, αλλοτρίωση, εξανδραποδισμό, καθολική, εφιαλτική.
Γ. Στο κείμενο γίνεται λόγος για μια άλλη ποιότητα ζωής που υπήρξε στις ιστορικές μας ρίζες και αποτελεί ένδειξη ουσιαστικού πολιτισμού. Ωστόσο τα χαρακτηριστικά της έχουν εγγραφεί στην παράδοση μας και χάρη σ’ αυτήν μπορούν να γίνουν οικεία τόσο σ’ εμάς όσο και στις επερχόμενες γενιές. Με αφορμή τις σκέψεις αυτές παραθέστε τις δικές σας σχετικά με την αναγκαιότητα διατήρησης της πλούσιας ελληνικής παράδοσης.
Απαντήσεις
Α. Η μακραίωνη δουλεία στον τουρκικό ζυγό καταδίκασε το ελληνικό έθνος σε πνευματική και υλική ένδεια σε σημείο που δικαιολογεί τα αισθήματα μειονεξίας του έναντι του Δυτικού Πολιτισμού, Ωστόσο στις μέρες μας αναγνωρίζεται από ανθρώπους του πνεύματος με ειδικές γνώσεις η ποιότητα του πολιτιστικού επιπέδου του σκλαβωμένου και «απολίτιστου», κατά τα πρότυπα της Δύσης, ελληνισμού. Η αποκάλυψη της αποκρουστικής άψης της υλικοτεχνικής προόδου που απειλεί την ανθρώπινη ύπαρξη επιβάλλει τη σύγκριση με την ιδιαίτερη ποιότητα ζωής που αναδύεται από το ιστορικό μας παρελθόν, Η διαφορά αρχίζει να γίνεται αισθητή και από άλλους ανθρώπους, όχι απαραίτητα ειδικούς, που αναγνωρίζουν την άνεση, την αγνότητα και την αυθεντικότητα του παραδοσιακού τρόπου ζωής σε αντίθεση με τα σύγχρονο που είναι ποιοτικά υποβαθμισμένος και απάνθρωπος.
Β.1. Αποτελεί πλέον γεγονός πως ο εκπληκτικός υλικοτεχνικός πολιτισμός άλλαξε ριζικά τη ζωή μας αλλά δεν επέφερε την αληθινή ποιότητα ζωής καθώς δημιούργησε αλλοτριωτικές συνθήκες που απειλούν την ελευθερία μας αλλά και την ίδια τη ζωή μας. Αναδεύεται, όμως, έτσι μια άλλη ποιότητα ζωής που υπήρξε στο ιστορικό παρελθόν του ελληνισμού και είχε ως χαρακτηριστικά τη φυσική ζωή, την οργάνωση της κοινωνικής ζωής βασισμένη στις προσωπικές σχέσεις και το ήθος. την τέχνη άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή ταυ απλού ανθρώπου.
Β.2.α) - αυτός «ο πολιτισμός» των δυτικών με τα φαρμακερά του απόβλητα ...
- τη βαρβαρότητα της καταναλωτικής βουλιμίας που βιάζει και νεκρώνει τη φύση
- χειροποίητα αντικείμενα με τη σφραγίδα της προσωπικής έμπνευσης...
β) Η επιλογή του συγγραφέα να αξιοποιήσει την ποιητική λειτουργία της γλώσσας έχει ως σκοπό να επικαλεστεί το συναίσθημα ταυ δέκτη. Έτσι ο λόγος του συναισθηματικά φορτισμένος, άμεσος και παραστατικός επιτυγχάνει να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τη σκέψη του αναγνώστη.
Β.3. αποτιμήσουμε = αξιολογήσουμε
αλλοτρίωση = αποξένωση
εξανδραποδισμό = υποδούλωση
καθολική = γενική
εφιαλτική = τρομακτική
Γ. Παραγωγή λόγου
Είναι γεγονός πως ο εκπληκτικός υλικοτεχνικός πολιτισμός της εποχής μας αρχίζει σιγά-σιγά να απομυθοποιείται καθώς αποδεικνύεται καταστροφικός για την ανθρώπινη ύπαρξη. Αρκετοί είναι αυτοί που συνειδητοποιούν πως η επιθυμητή υψηλή ποιότητα ζωής και η ασφαλής πορεία στο μέλλον δεν εξαρτάται μόνο από την τεχνολογική πρόοδο αλλά προϋποθέτει τη δημιουργική εκτίμηση και αξιοποίηση του παρελθόντος και των αξιών του, οι οποίες διαφυλάσσονται και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά χάρη στην παράδοση κάθε λαού. Καθίσταται επιτακτική, λοιπόν, η ανάγκη και για τους Έλληνες να μελετήσουν, να αποτιμήσουν και να διαφυλάξουν την πλουσιότατη και μοναδική παράδοση τους. Η αξιοποίηση της με άξονα τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής θα αποβεί ιδιαίτερα ευεργετική σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Ειδικότερα η παράδοση:
► Μεταβιβάζει κάθε είδους γνώσεις και εμπειρίες, δοκιμασμένες στο παρελθόν και ως εκ τούτου έχει αξία μορφωτική, καθώς τα άτομα καθίστανται ώριμα να αντιμετωπίσουν δυσκολίες και να σημειώσουν πνευματικές κατακτήσεις. Ο πνευματικός της ρόλος είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην εποχή μας για την αποφυγή της πνευματικής μονομέρειας και της πνευματικής νωθρότητας.
► Μεταλαμπαδεύει ηθικές αξίες, που είναι ιδιαίτερα πολύτιμες στη σύγχρονη εποχή του υλικού ευδαιμονισμού, του ωφελιμισμού, της απανθρωποποίησης, της αλλοτρίωσης,
► Συμβάλλει στη σύσφιξη των ανθρώπινων σχέσεων, καθώς τα ήθη και τα έθιμα και γενικότερα οι παραδοσιακές εκδηλώσεις ευνοούν την ανθρώπινη επικοινωνία, Η κρίση των ανθρώπινων σχέσεων που υποβαθμίζει το σύγχρονο πολιτισμό μπορεί να ξεπεραστεί με τις δοκιμασμένες κοινωνικές αρετές της ομόνοιας, της άμιλλας, της συνεργσσίας, της διαλλακτικότητας, της συλλογικότητας.
► Διασφαλίζει τη δημοκρατία και τις πολιτικές αξίες που χαρακτηρίζουν την πολιτική παράδοση του Ελληνισμού υποδεικνύοντας τις ευθύνες μας τόσο ως πολιτών όσο και ως πολιτικών.
► Αποτελεί πηγή έμπνευσης για πρωτότυπες και αυθεντικές καλλιτεχνικές δημιουργίες σε αντίθεση με την ισοπεδωτική ομοιομορφία των βιομηχανοποιημένων προϊόντων.
► Διατηρεί την ιστορική μας μνήμη, θεμελιώνει τη συνείδηση της ιστορικής συνέχειας και οδηγεί στην εθνική αυτογνωσία. Έτσι μπορεί ν’ αποφευχθούν η παραχάραξη της ιστορίας μας από άλλους λαούς και κάθε είδους κίνδυνοι που απειλούν τα εθνικά ιδεώδη ή ακόμη και την ακεραιότητα μας,
► Διασφαλίζει την πολιτιστική μας φυσιογνωμία ώστε να είναι δυνατή η αντίσταση σε καταστάσεις πολιτιστικής αλλοτρίωσης.
► Δημιουργεί αισθήματα ευθύνης στους σύγχρονους σχετικά με το χρέος να κληροδοτήσουν μια καλύτερη ζωή στους μεταγενέστερους, γεγονός που ενδυναμώνει τις προσπάθειες για πρόοδο σε όλους τους τομείς.
► Αναδεικνύει τη σημασία της φύσης και συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τα προβλήματα εις βάρος της, υποδεικνύοντας την ανάγκη επανασύνδεσης της με τον άνθρωπο.
► Αποτελεί παράγοντα επικοινωνίας και συναδέλφωσης των λαών καθώς ευνοεί την αλληλογνωριμία τους και αποκαλύπτει την κοινή μοίρα του ανθρώπινου γένους.
Γενικά, η παράδοση αποτελεί ζωντανή παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές και εχέγγυο για την ασφαλή οικοδόμηση του μέλλοντος. Είναι, λοιπόν, ευθύνη όλων να διατηρήσουμε τα δυναμογόνα στοιχεία της και να αντλήσουμε διδάγματα απ’ τη συμπυκνωμένη εμπειρία της, ώστε να δώσουμε στο σύγχρονο πολιτισμό ανθρωποκεντρική διάσταση.
Εφημερίδα, ΤΑ ΝΕΑ, Τρίτη 28 Μαρτίου 2006 (φροντ. ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου