Έκθεση Α Λυκείου: Ενδυμασία και κοινωνική ομάδα

Ο Ντον Κορλεόνε δεν φορούσε μπλου τζιν

ΠΑΤΡΙΤΣΙΑ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ

Ο όμιλος Λιβάις-Στράους ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να κλείσει 15 εργοστάσια. Το βέβαιο είναι ότι οι πωλήσεις του θρυλικού παντελονιού μπλου τζιν Λιβάις 501 βρίσκονται σε συνεχή κάμψη, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.

Η επιτυχία του μπλου τζιν δεν ήρθε τυχαία. Το βασικό του προσόν είναι ότι μπορεί να μοιάζει άπλυτο και ασιδέρωτο, μπορεί να φαίνεται παλιωμένο, ακόμη και φθηνό. Αυτό σημαίνει ότι το μπλου τζιν ανατρέπει τα διαπιστευτήρια της αστικής ευταξίας που είναι η σιδερωμένη πιέτα και το κολλαρισμένο πουκάμισο, εμπαίζει τα όσια του καταναλωτισμού που είναι το καινούργιο και απαστράπτον και λοιδορεί τα διάσημά του που είναι το ακριβό και το φανταχτερό. Ας θυμηθούμε ακόμη ότι το μπλου τζιν έχει πέντε τσέπες, εκ των οποίων η μια για τον αναπτήρα, είναι κολλητό στο σώμα και επιπλέον είναι και γιούνισεξ. Αυτά όλα υπαγόρευσαν ένα νέο ήθος ελευθερίας στην κινησιολογία, αφήνοντας την εντύπωση μιας αθώας και λαμπερής προκλητικότητας.

Ωστόσο στα μπλου τζιν υπάρχει και κάτι επιπλέον, καθώς η πρώτη εμφάνισή τους μας κάνει να ανατρέξουμε στην Αμερική, στα τέλη του 19ου αιώνα. Δημιουργήθηκαν ως ρούχα προοριζόμενα για καουμπόηδες και φέρουν έναν μη αμελητέο συνειρμό γουέστερν. Και η γοητεία του γουέστερν δεν ανιχνεύεται στην αντιπαράθεση των καλών και των κακών. Αυτή τη βρίσκει κανείς και αλλού. Το γουέστερν υποβάλλει τον μύθο ενός τοπίου αναπεπταμένου και χέρσου, χωρίς δεσμεύσεις από το παρελθόν, χωρίς προνομίες και ιδιοκτησίες. Ένα χώρο όπου όλα τίθενται εξ υπαρχής, όπου ακούγεται καλπασμός, επέλαση και αντιπαράθεση και όπου όλα παίζονται και όλα είναι πιθανά. (Ίσως γι' αυτό τα γουέστερν να άσκησαν τόση γοητεία στην Αριστερά. Γιατί, εν τέλει, η επανάσταση τι άλλο είναι; Να κάνεις τον κόσμο ένα χώρο παρθένο από διακρίσεις και να τον ξαναμοιράσεις από την αρχή).

Στη δεκαετία του '70 το μπλου τζιν είχε αναδειχθεί σε ένδυμα με σαφή ιδεολογική σηματοδότηση. Ήταν κάτι σαν την πανοπλία μιας τεράστιας ταξιαρχίας ξένοιαστων καβαλάρηδων που με την επιμέλεια του ανέμελου και τον καλπασμό της βραδυπορίας στόχευαν σε κάποια νεφελώδη Εδέμ. Ισως ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε ένδυμα που να φορέθηκε από τόσους, άνδρες και γυναίκες, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Εδώ και κάποιο καιρό όμως το κλασικό μπλου τζιν έχει πάψει να πουλάει. Οι αναλυτές της αγοράς λένε ότι φταίει το γεγονός ότι είναι άβολο. Στο μπλου τζιν κανείς αισθάνεται σφιγμένος και κρύος. Οι αγοραστές προτιμούν άλλα υλικά: το βελούδο, τη λύκρα, το ζέρσεϊ. Αλλοι αποδίδουν την πτώση στο τέλος της μόδας του γιούνισεξ και στην τάση των γυναικών να ντύνονται θηλυκότερα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι στο ποσοστό της συνολικής πτώσης των πωλήσεων το μεγαλύτερο μερίδιο αντιστοιχεί στους νέους. Μόνο το 20% των αγοραστών μπλου τζιν έχει ηλικία κάτω των 25. Η εξήγηση του φαινομένου είναι προφανής: τα μπλου τζιν απώλεσαν την προκλητική τους σηματοδότηση. Στους μεγάλους, γιατί αυτή η σηματοδότηση φθάρηκε και αναλώθηκε. Στους μικρούς, γιατί τους θυμίζει τους πατεράδες και τους παππούδες τους και δεν μπορεί να λειτουργήσει ως ένδυμα που να τους διαφοροποιεί από τις προηγούμενες γενιές.

Ποιο είναι το ενδυματολογικό μορφότυπο των νέων σήμερα; Επισκοπώντας κανείς τις σχετικές διαφημίσεις και απλά παρατηρώντας, θα μπορούσε να διακινδυνεύσει τη διαπίστωση: το κρατούν στυλ είναι ένα στυλ νεοκορλεόνε.

Οι νέοι σήμερα φορούν κοστούμι με γραβάτα και κρατούν χαρτοφύλακα. Το στυλ δεν είναι «αγγλικό». Εκεί αποτάσσεται η ιταμή αυθάδεια του ολοκαίνουργιου και αναδεικνύεται μέσα από την ποιότητα της φθοράς η αξιοπιστία των υλικών. Με λίγα λόγια, εκεί η αισθητική εξυφαίνεται με στημόνι τον χρόνο. Εδώ το στυλ είναι «μαφιόζικο». Τα ρούχα αναπέμπουν ηχηρά αλληλούια, στο αμέμπτως καινουργές. Και όλα υποδηλώνουν ότι έχουμε να κάνουμε με στολή για τον ίδιο στερεοτύπως ρόλο: «Στέλεχος».

Οι νέοι Κορλεόνε δεν είναι όλοι, αλλά είναι αρκετοί. Περιφέρουν μια τελματώδη κινητικότητα και έχουν υιοθετήσει έναν κυνικό ρεαλισμό. Είναι το πασπάλισμα για να αποκρυβεί το αληθές και ουσιαστικό: η ευπείθεια στην ιεραρχία. Πώς όμως η μετα-μπλου τζιν εποχή οδηγήθηκε εκεί; Μήπως το τείχος πέφτοντας τράβηξε κάποια καίρια κλωστή και ξηλώθηκαν διά μιας τα μπλου τζιν των ξένοιαστων καβαλάρηδων; Μήπως η νέα τάξη των πραγμάτων της μιας Μονοκρατορίας υποβάλλει κατά βάθος ένα κυρίαρχο και αναπόδραστο βιωματικό σχήμα όπου όλα μοιραία, είναι μια ιεραρχία και έξω από αυτήν κανείς δεν μπορεί να υπάρξει; Μήπως πράγματι ο χρόνος είναι κυκλικός, ένα κουλουριασμένο φίδι, και να, καθώς τελειώνει ο αιώνας μάς φέρνει πάλι εκεί όπου άρχισε, στο κολλάρο και στη γραβάτα;

Ή μήπως, ενώ όλα φαίνονταν να προχωρούν ­ ο κοινοβουλευτισμός, η τεχνολογία, οι μάζες που μπήκαν στην ιστορία για πρώτη φορά ­ εμείς ορρωδήσαμε, αποκοιμηθήκαμε, ναρκωθήκαμε με τα εύκολα και μείναμε σαν τα παιδιά που τους παίρνουν τη σοκολάτα και τους αφήνουν το χρυσόχαρτο: για να μείνουμε μόνο με τις παρεκβάσεις των κατακτήσεων που νομίζαμε ότι εδραιώσαμε;

Μήπως ο αιώνας ενέδιδε στις εύκολες προκλήσεις των ξένοιαστων καβαλάρηδων και παραμέλησε τις δύσκολες επαναστάσεις, μήπως δηλαδή το μπλου τζιν ήταν ένας κορσές, αντικομφορμιστικός αλλά κορσές, ή το κουκούλι ενός εντόμου από όπου ξεπήδησε ο πλουμιστός νεοκορλεονισμός;

Πάντως στην ντουλάπα μας το μπλου τζιν θα έχει πάντα τη θέση του. Γιατί και αν δεν ήταν επαναστατική στολή, ήταν το κατ' εξοχήν ένδυμα του αιώνα. Διαπίστωση κομφορμιστική, αλλά, πώς να το κάνουμε, αληθινή.

ΤΟ ΒΗΜΑ, | Κυριακή 4 Απριλίου 1999

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να δοθεί μια σύντομη περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις

(μονάδες 25)

2. Σύμφωνα με το νόημα του κειμένου να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις σωστές ή λανθασμένες:

α) Το μπλου τζιν και το κολλαρισμένο πουκάμισο είναι τα σύμβολα της αστικής ευταξίας.

β) Τα μπλου τζιν δημιουργήθηκαν για τους πρωταγωνιστές των γουέστερν.

γ) Στη δεκαετία του ’70 το μπλου τζιν εξέφραζε το αντικομφορμιστικό πνεύμα της εποχής.

δ) Η πτώση των πωλήσεων των μπλου τζιν οφείλεται στην αλλαγή των καιρικών συνθηκών.

ε) Οι νέοι δεν αγοράζουν μπλου τζιν, γιατί το έχουν συνδέσει με τις παλαιότερες γενιές.

στ)«Νεοκορλεόνε» ονομάστηκε το στυλ ντυσίματος που λάνσαρε ο Ντον Κορλεόνε, ο ήρωας της κινηματογραφικής ταινίας «Ο Νονός».

ζ) Οι «νέοι Κορλεόνε» είναι οι σημερινοί επαναστάτες, καθώς πρεσβεύουν την ευπείθεια στην ιεραρχία και δηλώνουν τον αντικομφορμισμό τους με το ανέμελο ντύσιμό τους.

(μονάδες 6)

3. Να βάλετε πλαγιότιτλους σε κάθε παράγραφο.

(μονάδες 4)

4. Να βρείτε τα περιγραφικά στοιχεία/λεπτομέρειες στη 2η παράγραφο του κειμένου.

(μονάδες 3)

5. Ποιες από τις παρακάτω φράσεις είναι μεταφορές και ποιες παρομοιώσεις;

α. «Ήταν κάτι σαν την πανοπλία μιας τεράστιας ταξιαρχίας...»

β. «Στο μπλου τζιν κανείς αισθάνεται σφιγμένος και κρύος».

γ. «Με λίγα λόγια, εκεί η αισθητική εξυφαίνεται με στημόνι τον χρόνο».

δ. «Τα ρούχα αναπέμπουν ηχηρά αλληλούια...»

ε. «Μήπως το τείχος πέφτοντας τράβηξε κάποια καίρια κλωστή και ξηλώθηκαν δια μιας τα μπλου τζιν των ξένοιαστων καβαλάρηδων;».

στ. «Μήπως πράγματι ο χρόνος είναι κυκλικός, ένα κουλουριασμένο φίδι...»

ζ. «Και μείναμε σαν τα παιδιά που τους παίρνουν τη σοκολάτα και τους αφήνουν το χρυσόχαρτο».

(μονάδες 4)

6. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με το είδος του ντυσίματος που περιγράφουν, στη στήλη Β.

Α	Β
1. άπλυτο, ασιδέρωτο, παλιωμένο, φθηνό	α. πολυτελές ντύσιμο
2. σιδερωμένη πιέτα, κολλαρισμένο  πουκάμισο	β. ρακένδυτος
3. βελούδο	γ. επίσημο ντύσιμο
4. κοστούμι και γραβάτα	δ. ντυμένος στην τρίχα

 (μονάδες 4)

7. Να γράψετε από δύο ομόρριζα για κάθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: α) ένδυμα, β) στολή, γ) κλωστή, δ) πανοπλία

(μονάδες 4)

8. «Οι νέοι σήμερα φορούν κοστούμι με γραβάτα και κρατούν χαρτοφύλακα»: Προσπαθήστε να περιγράψετε ένα νέο με ανάλογη ενδυμασία, φροντίζοντας να τον εντάξετε σε κάποια ομάδα (κοινωνική, επαγγελματική κ.λπ.). Να δώσετε στο κείμενο σας ειρωνικό τόνο (150 λέξεις).

(μονάδες 50)

1. Περίληψη

Η μεγάλη πτώση στις πωλήσεις των μπλου τζιν τα τελευταία χρόνια συνδέεται με τις αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και με την αλλαγή στη σημειολογία του συγκεκριμένου ενδύματος. Το μπλου τζιν δημιουργήθηκε αρχικά για να αντέχει στις σκληρές συνθήκες ζωής των καουμπόηδων και, στη δεκαετία του ’70, έφτασε να συμβολίζει την αντιεξουσιαστική ιδεολογία των επαναστατημένων νέων. Σήμερα, το ρούχο αυτό δε συμβολίζει πια τον αντικομφορμισμό· αντίθετα, συνδέεται με τις παλαιότερες γενιές, καθώς οι νέοι έχουν βρει νέους ενδυματολογικούς κώδικες, για να εκφράζουν τη ρήξη με το κατεστημένο. Ένα άλλο φαινόμενο που αναγνωρίζεται μέσα από τη σημειολογία της ενδυμασίας, είναι η συντηρητική στροφή ορισμένων νέων, η οποία γεννάει ερωτήματα σχετικά με αυθεντικότητα των «επαναστατών» της προηγούμενης γενιάς.

2. Σωστό - Λάθος

Σωστό: γ,ε, Λάθος: α,β,δ,στ,ζ

3. Πλαγιότιτλοι:

1η παράγραφος: «Η πτώση των πωλήσεων των μπλου τζιν».

2η παράγραφος: «Οι λόγοι της επιτυχίας του μπλου τζιν».

3η παράγραφος: «Το μπλου τζιν ένδυμα των καουμπόηδων».

4η παράγραφος: «Το ρούχο-σύμβολο της επαναστατημένης γενιάς του ‘70 σήμερα δεν εκφράζει τους νέους».

5η παράγραφος: «Το συντηρητικό στυλ «νεοκορλεόνε».

6η περάγραφος: «Οι νέοι σήμερα στρέφονται στο συντηρητισμό;».

7η παράγραφος: «Ο πνευματικός λήθαργος της προηγούμενης γενιάς και οι ψευδαισθήσεις της».

8η παράγραφος: «Ο αντικομφορμιστικός “κορσές” των ξένοιαστων καβαλάρηδων».

9η παράγραφος: «Το μπλου τζιν κατεξοχήν ένδυμα του 20ου αιώνα».

4. Τα περιγραφικά στοιχεία/λεπτομέρειες στη 2η παράγραφο είναι τα εξής:

·         «μπορεί να μοιάζει άπλυτο και ασιδέρωτο, μπορεί να φαίνεται παλιωμένο, ακόμη και φθηνό».

·         «το μπλου τζιν έχει πέντε τσέπες, εκ των οποίων η μια για τον αναπτήρα, είναι κολλητό στο σώμα και επιπλέον είναι και γιούνισεξ».

5. μεταφορές - παρομοιώσεις

·         Μεταφορικές φράσεις: β,γ,δ,ε,στ

·         Παρομοιώσεις: α, ζ

6. Αντιστοίχιση

 1β, 2δ, 3α, 4γ

7. Ομόρριζα

α) γδύσιμο, ενδυματολογία

β) στολίδι, στολίζω

γ) κλώθω, κλωστήριο

δ) οπλικός, άοπλος

8. Παραγωγή λόγου:

Ο τύπος της Σοφοκλέους

Το γρήγορο χρήμα φέρνει τη γρήγορη μόδα. Μόνο που δεν υπάρχει χρόνος για να «καλλιεργηθεί» το στιλ που θα ήθελε να έχει ο τύπος της Σοφοκλέους. Τέλος πάντων, επειδή είναι μοντέρνος και ρίχνει μια ματιά στα αντρικά περιοδικά, ξέρει ποια ρούχα είναι «του συρμού»: εκείνα που προτιμούσαν οι γιάπηδες της Wall Street στην αρχή της δεκαετίας.

Έτσι, λοιπόν, φροντίζει να τα αποκτήσει. Τα γυαλιά ηλίου έχουν αεροδυναμικό στιλ, που είναι και επιβλητικό εκτός από μοντέρνο. Παραπέμπουν σε «τηλεαγορά».

Το κοστούμι φέρει απαραιτήτως υπογραφή γνωστού σχεδιαστή μόδας, κατά προτίμηση Ιταλού ή Αμερικανού.

Η γραβάτα είναι πάντοτε καλής ποιότητας, γιατί του έχουν πει ότι έτσι πρέπει να είναι, για να αναδείξει το υπόλοιπο ντύσιμο. Τα παπούτσια είναι πάντοτε πανάκριβα, γιατί έχει διαβάσει στα περιοδικά ότι οι γυναίκες το πρώτο πράγμα που κοιτούν σε έναν άντρα είναι τα παπούτσια.

Το κινητό τηλέφωνο πρέπει απαραιτήτως να είναι το «μικρότερο» και το «καλύτερο » που κυκλοφορεί στην αγορά.

Το αυτοκίνητο και βέβαια είναι κάμπριο! Γυναικοπαγίδα...