Επιτροπές, Οργανισμοί Υπηρεσίες και Υπουργεία για την υποδοχή, την παλιννόστηση και την αποκατάσταση των προσφύγων κατά την χρονική περίοδο 1914 - 1930

Επιτροπές, Οργανισμοί Υπηρεσίες και Υπουργεία

για την υποδοχή, την παλιννόστηση και την αποκατάσταση

των προσφύγων κατά την χρονική περίοδο 1914 - 1930

1) Μικτή Ελληνοτουρκική Επιτροπή (Ιούνιος 1914)

Συστάθηκε μετά τις έντονες διαμαρτυρίες της ελληνικής κυβέρνησης και τα διαβήματά της προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία ύστερα από τη ραγδαία επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων λόγω των διώξεων που υφίσταντο οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας. Παράλληλα και το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είχε κηρύξει την Ορθόδοξη Εκκλησία σε διωγμό. Θα ρύθμιζε όλες τις εκκρεμότητες σχετικά με την εθελούσια ανταλλαγή Ελλήνων ορθοδόξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μουσουλμάνων της Ελλάδας. Η συγκεκριμένη επιτροπή δε λειτούργησε λόγω της εισόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον Οκτώβριο του 1914. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 140 - 141)

2) Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας (1918)

Συστάθηκε το 1918 μετά τη λήξη των εχθροπραξιών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ανέλαβε την επανεγκατάσταση και αποκατάσταση στις εστίες τους όλων όσων προσφύγων είχαν φύγει κατά την περίοδο του πολέμου κυνηγημένοι από το βουλγαρικό στρατό που είχε καταλάβει την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας ως συμμαχικός των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 142)

3) Οργανισμός (1914)

Συστάθηκε το 1914 στη Θεσσαλονίκη από το ελληνικό κράτος και είχε ως σκοπό την άμεση περίθαλψη και στη συνέχεια την εγκατάσταση προσφύγων σε εγκαταλελειμμένα βουλγαρικά και τουρκικά χωριά της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Παρείχε συσσίτιο, προσωρινή στέγη και ιατρική περίθαλψη, μέχρι οι πρόσφυγες να βρουν εργασία ή να αποκτήσουν γεωργικό κλήρο. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 142 - 143)

4) Ανωτάτη Διεύθυνσις Περιθάλψεως (1916- 19017 / Θεσσαλονίκη)

Συστάθηκε από την κυβέρνηση της «Εθνικής Άμυνας» του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1916, κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού και ενόσω αυτή έδρευε στη Θεσσαλονίκη. Οι στόχοι της προσδιορίζονται ίδιοι με αυτούς του Οργανισμού. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 143)

5) Υπουργείο Περιθάλψεως (Ιούλιος 1917 / Αθήνα)

Συστάθηκε τον Ιούλη του 1917 στην Αθήνα από την Κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου αφού αυτός έχει επιστρέψει στην Αθήνα έχοντας επικρατήσει στη διαμάχη με το Βασιλιά και με τον δεύτερο να έχει εγκαταλείψει πλέον την πόλη κάτω από την πίεση της Αντάντ. Στόχος η περίθαλψη των προσφύγων απ’ όπου κι αν προέρχονται αυτοί με δεδομένη πλέον την είσοδο της χώρας στον πόλεμο με το πλευρό της Αντάντ. Σημαντική διαφορά με τις άλλες ως τότε γνωστές υπηρεσίες ότι περιθάλπει για πρώτη φορά και οικογένειες εφέδρων που βρίσκονται στο μέτωπο αλλά και τις οικογένειες των θυμάτων πολέμου. Από τη σύστασή του έως και το 1921 υπολογίζεται ότι περιέθαλψε περίπου 450.000 πρόσφυγες. Η μέριμνα για τους πρόσφυγες περιελάμβανε όλα όσα αναφέρονται αριθμημένα στις σελίδες 143 - 144 του σχολικού βιβλίου.

6) Πατριωτικό Ίδρυμα

Οργανώνει σε συνεργασία με το κράτος και το Υπουργείο Περιθάλψεως καθημερινά συσσίτια σε συνοικίες πόλεων όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί πρόσφυγες. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 144)

7) Πατριαρχική Επιτροπή (Οκτώβριος 1918 / Κωνσταντινούπολη)

Συστάθηκε τον Οκτώβριο του 1918 στην Κωνσταντινούπολη, λίγους μήνες μετά τον τερματισμό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου για την Τουρκία, με σκοπό την οργάνωση του επαναπατρισμού των εκτοπισμένων, με τη βοήθεια του Πατριαρχείου και της ελληνικής κυβέρνησης. Η παλιννόστηση έγινε τμηματικά με τη μέριμνα του Υπουργείου Περιθάλψεως, και επιτράπηκε αρχικά να επιστρέψουν οι ευπορότεροι και οι πρόσφυγες οι προερχόμενοι από ορισμένες μόνο περιοχές της Δυτικής Μικράς Ασίας. Μέχρι το τέλος του 1920 οι πλειονότητα των προσφύγων είχε επιστρέψει στις εστίες τους. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 144 & 145)

8) Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως (1919 / Σμύρνη)

Ιδρύθηκε στα πλαίσια της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης και σκοπός της ήταν να βοηθά όσους επέστρεφαν να αποκατασταθούν στα σπίτια τους και στις ασχολίες τους. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 145)

9) Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (Νοέμβριος 1922 / Αθήνα)

Ιδρύθηκε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1922με στόχο να μεριμνήσει μαζί με το Υπουργείο Περιθάλψεως για την προσωρινή στέγαση των προσφύγων. Το ίδιο ανήγειρε πλήθος ξύλινων παραπηγμάτων γι’ αυτό το σκοπό. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 150)

10) Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923 / Κωνσταντινούπολη)

Ιδρύθηκε με βάση το άρθρο 11 της Συνθήκης της Λοζάνης. Ενδεκαμελής (4 Έλληνες, 4 Τούρκοι και 3 μέλη πολίτες ουδετέρων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κρατών )με αρμοδιότητα τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων . Με δική της μέριμνα μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα το 1924 και το 1925 περίπου 200.000 Έλληνες της Καππαδοκίας και της Κεντρικής και Νότιας Μικράς Ασίας. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 148, 154 - 162)

11) Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων Ε .Α .Π. (Σεπτέμβριος 1923 / Αθήνα )

Ιδρύεται στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 1923 με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών (Κ.τ.Ε) με πλήρη νομική υπόσταση και αποστολή να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση. Ασχολήθηκε πλήρως με την αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων και μερικώς με την αστική αποκατάσταση καθώς σ’ αυτή συνέβαλε και το κράτος κατά κύριο λόγο. Περιουσιακά στοιχεία της όλα όσα της παραχωρήθηκαν από το ελληνικό δημόσιο και προσωπικό της αποτέλεσε το τεχνικό και διοικητικό προσωπικό των Υπουργείων Γεωργίας και Πρόνοιας - Αντιλήψεως. Η λειτουργία της έληξε στα τέλη του 1930 οπότε και με ειδική σύμβαση μεταβίβασε στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία της μαζί με τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες. Αντιθέτως, τα χρέη των προσφύγων προς αυτή ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 155 έως 160)

12) Υπουργείο Γεωργίας

Ασχολήθηκε και αυτό με την αποκατάσταση των προσφύγων και παρείχε στην Ε.Α.Π. διοικητικό και τεχνικό προσωπικό. Παράλληλα σ’ αυτό υπαγόταν διοικητικά η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 155, 157 - 162)

13) Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως

Ασχολήθηκε και αυτό με την αποκατάσταση των προσφύγων μετά το 1925 και παρείχε στην Ε.Α.Π. διοικητικό και τεχνικό προσωπικό. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 155 - 157)

14) Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών (1924 / Αθήνα)

Ιδρύθηκε το 1924 στην Αθήνα με αποκλειστική αρμοδιότητα να βοηθήσει το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μικτή Επιτροπή και υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας. Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των προσφύγων και την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ίδρυσε κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών. Σε αυτά υποβάλλονταν αρχικά οι δηλώσεις των προσφύγων για την ακίνητη περιουσία που είχαν εγκαταλείψει, προκειμένου να προχωρήσει η προσωρινή εκτίμηση των περιουσιών τους. (Σχολικό Βιβλίο σελ. 162 - 163)