Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου
Α. Κείμενο: Γ. Βιζυηνός, «Το αμάρτημα της μητρός μου» (απόσπασμα)
Βιβλίο: Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ' Ενιαίου Λυκείου, σελ. 125-153.
« … … ... Απ’ ἐναντίας ἡ ὑγρασία, τό ψύχος τό ἀσύνηθες, καί μά τό ... … Οἱ ὀφαλμοί της ἐπληρώθησαν δακρύων καί ἐγώ ἐσιώπησα.
Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Τι παρατηρείτε σχετικά με τη χρήση του χρόνου στο απόσπασμα και ποια είναι η λειτουργικότητά της;
- Η αφήγηση της ιστορίας στο διήγημα δίνεται από εσωτερική οπτική γωνία. Ωστόσο, παρατηρούνται σ΄ αυτήν μεταβολές. Να τις εντοπίσετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους ως προς την πρόσληψη του έργου από τον αναγνώστη.
- Να σχολιάσετε το τέλος του διηγήματος. Πιστεύετε πως η λυτρωτική απόπειρα της εξομολόγησης στον Πατριάρχη οδηγεί σε πλήρη κάθαρση
- Αφού διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα από το διήγημα του Γ. Βιζυηνού «»Ποιος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου να επισημάνετε τις ομοιότητες στις αντιδράσεις της μητέρας και του Κιαμήλη μετά τον ακούσιο φόνο.
Γ. Βιζυηνού: Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου
- Ω, ο αρίσκος ! ανέκραξεν η μήτηρ μου μετ’ απεριγράπτου πόνου. Τίνος το λέγεις, παιδί μου; Αμ’ ο φτωχός ούτε ακούει, ούτε μιλεί πλέον! Είναι τρελός ο καημένος! …
… … εκείνος δεν τρώγει παρά ξερό ψωμί, δεν φορεί παρά αυτά που βλέπεις, και κοιμάται κα-τά γης μεσ’ στην αχυρώνα. Και δεν θέλει να φύγη από κοντά μου ό,τι κι αν του κάμουν. Μόνο σαν τον στενοχωρήσουν πάρα πολύ, μόνο σαν ταραχθή, βγάζει μια παράξενη φωνή - Για τον Θεό, Σουλτάνε μου, να μην το μάθη η κοκκώνα! Άλλο απ’ αυτό δεν ηξεύρει τίποτε! Ο αρίσκος ο Κιαμήλης! ……
… … Κείνος, βλέπεις, άφησε την μητέρα του και ήλθεν εις εμένα. Κουβαλεί νερό, πάγει εις τον μύλον, πάγει τα ψωμιά στον φούρνο, σκάφτει τ’ αμπέλια, σκουπίζει την αυλή, καλλιεργεί τα λουλούδια πάνω στον τάφο του Χρηστάκη μας· ως και το κανδήλι θέλει να τ’ ανάφτη με το χέρι του!
(απόσπασμα)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 1ο ΕΡΩΤΗΜΑ
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, όπως αναφέρει ο ίδιος ο αφηγητής, ο αφηγηματικός χρόνος μέσα στον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που συνιστούν την ιστορία εκτείνεται σε εικοσιοχτώ χρόνια (επί εικοσιοκτώ έτη … … εν ταις ευτυχίαις της).»
Όμως, παρατηρούνται μεταβολές στο ρυθμό της αφήγησης. Η χρονική σειρά των γεγονότων διακόπτεται από τις εξής αναχρονίες με τη μορφή αναδρομικών αφηγήσεων:
* «Ανακάλεσα εις την μνήμην μου … … Προσεπάθησα να ενθυμηθώ … … ενθυμήθην» όπου ο μικρός Γιωργής προσπαθεί να αιτιολογήσει το περιεχόμενο της προσευχής της μητέρας του
* «Τώρα μου ηνοίγησαν οι οφθαλμοί … … ευτυχίαις της» όπου οι σκέψεις του ώριμου αφηγητή ανατρέπουν την παρελθοντική ερμηνεία της παιδικής συνείδησης σχετικά με τη συμπεριφορά της μητέρας.
Επιπλέον, στο απόσπασμα εντοπίζεται και μια προσήμανση «Ενθυμήθηκες την αμαρτίαν μου … …» με την οποία ο συγγραφέας συντηρεί την απορία του αναγνώστη, αφήνοντας να αιωρείται το αίνιγμα του τίτλου.
Με τη χρήση των αναδρομικών αφηγήσεων ο συγγραφέας πετυχαίνει την επιβράδυνση της αφήγησης, σπάει τη μονοτονία, δίνει πληροφορίες για το παρελθόν, οι οποίες βοηθούν στην ερμηνεία συμπεριφορών και πράξεων των ηρώων, και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 2ο ΕΡΩΤΗΜΑ
Ο αφηγητής στο διήγημα «Το αμάρτημα της μητρός μου» δεν καταγράφει τα γεγονότα ως εξωτερικός παρατηρητής αλλά συμμετέχει στα δρώμενα άλλοτε ως δευτερεύον κι άλλοτε ως κύριο πρόσωπο. Η εσωτερική του εστίαση (εσωτερική οπτική γωνία) του επιτρέπει να μεταφέρει τα γεγονότα όπως ακριβώς τα βιώνει και τα αντιλαμβάνεται τη συγκεκριμένη στιγμή που γίνονται κι όχι απ' την προοπτική του αφηγητή ο οποίος εκ των υστέρων προσεγγίζει τα γεγονότα με τις γνώσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισε με το πέρασμα του χρόνου.
Ωστόσο, είναι φανερό πως στην εξέλιξη της αφήγησης, η οποία καλύπτει γεγονότα εικοσιοκτώ ετών, η οπτική γωνία του αφηγητή διαφοροποιείται, καθώς ο αφηγητής - παιδί μεγαλώνει, μορφώνεται κι έτσι είναι φυσικό να προσεγγίζει και να ερμηνεύει γεγονότα και καταστάσεις ως ώριμος και πεπαιδευμένος ενήλικας.
Η διάσταση ανάμεσα στην παιδική συνείδηση και τον ώριμο αφηγητή ως προς την πρόσληψη και την ερμηνεία των γεγονότων εντοπίζεται και στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Ο μικρός Γιωργής (αφηγητής) δέχεται φοβερό πλήγμα, όταν κατά τη διάρκεια της παραμονής στο ναό ακούει τη μητέρα του να προσεύχεται για τη σωτηρία της αδελφής του Αννιώς, θυσιάζοντας αυτόν και τον αδελφό του. Η ψυχή του τραυματίζεται και η επεξεργασία των δεδομένων από το παιδικό μυαλό οδηγεί το Γιωργή στη βίωση ενός προσωπικού δράματος, καθώς αισθάνεται την απόρριψη και τη στέρηση της μητρική; αγάπης, και στην απόφαση να μη συμπαρασταθεί πλέον στη μητέρα του. Η οπτική γωνία όμως του αφηγητή μεταβάλλεται προς το τέλος του διηγήματος. Ο Γιωργής, ώριμος άνδρας πια, μετά την εκμυστήρευση της μητέρας του ερμηνεύει διαφορετικά την ως τότε συμπεριφορά της. Προσπαθεί να προσδιορίσει τα βαθύτερα αίτια της στάσης της, συνειδητοποιεί την τραγικότητά της και προσπαθεί να τη βοηθήσει, ώστε να αποκατασταθεί η ψυχική της γαλήνη.
Ως προς τη λειτουργία της η μεταβαλλόμενη οπτική γωνία του αφηγητή επιτρέπει στον αναγνώστη να συμμετέχει με αμείωτο ενδιαφέρον και αγωνία στην εξέλιξη της υπόθεσης φτάνοντας στη λύση του μυστηρίου που σηματοδοτεί ο τίτλος, μαζί με τον αναγνώστη και βιώνοντας τα ίδια με αυτόν συναισθήματα.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 3ο ΕΡΩΤΗΜΑ
Ο αφηγητής αφότου μαθαίνει "το φοβερόν δυστύχημα" που βασάνιζε για χρόνια την τραγική μητέρα επιχειρεί να την απαλλάξει από τις τύψεις της οδηγώντας την να εξομολογηθεί στον Πατριάρχη. Τα λόγια του φαίνονται πως την ευχαρίστησαν ελαφρά και την απάλλαξαν τουλάχιστον από το φόβο της τιμωρίας του Θεού. Η συγχώρεση του Πατριάρχη όμως, δε στάθηκε ικανή να εξαλείψει τις ενοχές της, όπως δε στάθηκαν ικανές να τη λυτρώσουν απ’ αυτές όλες οι προσπάθειες που έκανε η ίδια κατά τη διάρκεια της ζωής της.
Τα λόγια της στο τέλος του διηγήματος ("Δεν έκαμε παιδιά για να μπορεί να γνωρίσει τι πράγμα είναι το να σκοτώσει κανείς το ίδιο το παιδί του!») αποκαλύπτουν πως η ίδια δε δικαιολογεί ούτε συγχωρεί τον εαυτό της και συνειδητοποιεί ότι θα συνεχίσει να ζει με τις ενοχές της. Οι τύψεις και τα συναισθήματα της ενοχής δεν υποχωρούν παρά μόνο αν το επιτρέψει η ανθρώπινη συνείδηση. Και η συνείδηση της μάνας, η οποία θανάτωσε ακούσια το ίδιο της το παιδί, δεν την απενοχοποιεί ούτε της επιτρέπει να λυτρωθεί από τον ψυχικό πόνο. Έτσι, τα δάκρυά της και η σιωπή του αφηγητή κλείνουν το διήγημα με τρόπο λιτό υποδηλώνοντας ότι το ψυχικό δράμια της μάνας θα τη βασανίζει σε όλη της τη ζωή, όπως επίσης οι ενοχές του αφηγητή για σκέψεις και συναισθήματα που είχε για την αδελφή και τη μητέρα του θα βαραίνουν για πάντα τη συνείδησή του.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 4ο ΕΡΩΤΗΜΑ
Στο διήγημα "Ποιος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου» η συμπεριφορά του Κιαμήλη παρουσιάζει ομοιότητες με τη συμπεριφορά της μητέρας στο διήγημα "Το αμάρτημα της μητρός μου». Ο Κιαμήλης σκότωσε τον αδελφό του αφηγητή αγνοώντας ότι είναι γιος της γυναίκας που τον είχε περιθάλψει και του είχε σώσει τη ζωή. Κάποια στιγμή όμως, μετά από χρόνια όταν το μαθαίνει τρελαίνεται και γίνεται εμμονή στο διαταραγμένο του μυαλό να κρατήσει μυστικό το γεγονός από τη γυναίκα - σωτήρα του («να μην το μάθει η κοκκώνα»). Ανάλογη είναι και η αντίδραση της μητέρας, αφού μετά τον ακούσιο φόνο του παιδιού της προσπαθεί να κρύψει το μυστικό της, φοβούμενη όμως την κατακραυγή της κοινής γνώμης. Επίσης, παρόλο που το έγκλημα και στις δυο περιπτώσεις διαπράχθηκε ακούσια, οι ήρωες υποφέρουν από τύψεις συνειδήσεως. Η ζωή τους δεν είναι παρά μια ατέρμονη προσπάθεια εξιλέωσης από το βάρος της αμαρτίας. Ο Κιαμήλης ζει για να υπηρετεί αδιαμαρτύρητα τη γυναίκα - σωτήρα του προσπαθώντας να εξιλεωθεί για το κακό που της έκανε. Το ίδιο και η μητέρα του διηγήματος "Το αμάρτημα της μητρός μου» όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο απόσπασμα, κάνει τα πάντα για την άρρωστη Αννιώ, που υποκαθιστά την αδικοχαμένη κόρη της, και η συμπεριφορά της απέναντι στα αγόρια της τραυματίζει την παιδική ψυχή του Γιωργή. Η όλη της στάση και ζωή από τη στιγμή του φόνου και ύστερα δεν είναι παρά μια ατέρμονη προσπάθεια συγχώρεσης από το Θεό και λύτρωσης από το βάρος της αμαρτίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου