Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2010

Λατινικά: Ρήματα με ιδιομορφίες

1. τα 15 ρηματα της 3ης συζυγιασ σε – io
     Δεκαπέντε (15) ρήματα της 3ης συζυγίας έχουν χαρακτήρα – i. Λήγουν έτσι σε – io όπως και τα ρήματα της 4ης συζυγίας. Δώδεκα (12) από αυτά, απλά ή σύνθετα, συναντάμε στο σχολικό βιβλίο. Αυτά είναι τα εξής:

1.    capio – cepi – captum – capere = παίρνω, πιάνω, συλλαμβάνω
2.    cupio – cupivi – cupitum – cupere = επιθυμώ
3.    facio – feci – factum – facere = κάνω
4.    fugio – fugi – (fugitum) – fugere = φεύγω
5.    iacio – ieci – iactum – iacere = ρίχνω
6.    pario – peperi – partum – parere = γεννώ
7.    quatio – (quassi) – quassum – quatere = σείω
8.    rapio – rapui – raptum – rapere = αρπάζω
9.    specio – spexi – spectum – specere – παρατηρώ

και τα τρία αποθετικά
10. gradior – gressus sum – gredi = βαδίζω
11. morior – mortuus sum – mortuum – mori = αποθνήσκω, πεθαίνω
12. patior – passus sum – passum – pati = πάσχω

          παρατηρηση:
     Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως το lego – legor με τη διαφορά ότι ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος i αποβάλλεται, όταν ακολουθεί άλλο i, erτελικό e. Κατ’ εξαίρεση το i δεν αποβάλλεται στο β΄ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής ή

     Παραθέτουμε στη συνέχεια την κλίση του capio σ’ όλους τους χρόνους και τύπους που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

οριστικη

υποτακτικη

προστακτικη

απαρεμφατο

μετοχη

γερουνδιο

capio
capiam

capere
capiens
 capiendi
capis
capias
cape


 capiendo
capit
capiat



 capiendum
capimus
capiamus



 capiendo
capitis
capiatis
capite



capiunt
capiant





παρατατικοσ

μελλοντασ

οριστικη

υποτακτικη

οριστικη

υποτακτικη

προστακτικη
capiebam
caperem
capiam
capturus–a– um  sim

capiebas
caperes
capies
capturus–a– um  sis
  capito
capiebat
caperet
capiet
capturus–a– um  sit
  capito
capiebamus
caperemus
capiemus
capturi–e – a  simus

capiebatis
caperetis
capietis
capturi– ae–a  sitis
  capitote
capiebant
caperent
capient
capturi– ae–a  sint
  capiunto






απαρεμφατο
μετοχη


capturum–am-um esse      
capturus – a – um


capturos – as – a esse







ΜΕΣΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

οριστικη

υποτακτικη

προστακτικη

απαρεμφατο

γερουνδιακο
capior
capiar

      capi
    capiendus
caperis
capiaris
capere

capienda
capitur
capiatur


    capiendum
capimur
capiamur



capimini
capiamini
capimini


capiuntur
capiantur





παρατατικοσ

μελλοντασ

οριστικη

υποτακτικη

οριστικη

προστακτικη

capiebar
caperer
capiar

capiebaris
capereris
capieris
capitor
capiebatur
caperetur
capietur
capitor
capiebamur
caperemur
capiemur

capiebamini
caperemini
capiemini

capiebantur
caperentur
capientur
capiuntor


2. Παθητικη διαθεση του fio

     Ως παθητικό του facio για τους χρόνους ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα χρησιμοποιείται το ρήμα fio. Ο παθητικός όμως τύπος των σύνθετων του facio που συναντάμε στα κείμενα  (όλα είναι σύνθετα με πρόθεση) σχηματίζεται κανονικά με την προσθήκη ενός r: π.χ. interficio – interficior, afficio – afficior.

 3. Αλλαγες με τη συνθεση

    Επειδή πολλά από τα ρήματα σε – io συναντώνται πολλές φορές σύνθετα, καλό είναι να γνωρίζουμε τα εξής:
1.    Το a και το e του θέματος του ενεστώτα εξελίσσεται με τη σύνθεση σε – i.
·       facio   =  interficio
·       capio  =  accipio
·       iacio   =  obicio
·       rapio  =  praeripio
·       specio = conspicio
·       όμως gradior  = congredior

2.    Το θέμα του παρακειμένου δεν υφίσταται αλλαγές.
·         feci   =  interfeci
·         cepi   =  accepi
·         ieci    =  obieci
·         spexi =  conspexi
·         όμως rapui  =  praeripui

3.    Το a του θέματος του σουπίνου εξελίσσεται με τη σύνθεση σε e.
·         factum   =  interfectum
·         captum   =  acceptum
·         iactum    =  obiectum
·         raptum   =  praereptum

4. Ανωμαλοσ σχηματισμος της μετοχης του μελλοντα

     Οχτώ ρήματα που συναντώνται στα κείμενα σχηματίζουν τη μετοχή του μέλλοντα με διαφορετικό τρόπο:

ρηματα

αρχικοι χρονοι

μετοχη μελλοντα
1.    morior
mortuus sum
mortuum
mori
moriturus – a – um
2.    nascor
natus sum
natum
nasci
nasciturus – a – um
3.    orior
ortus sum
ortum
oriri
oriturus – a – um
4.    pario
peperi
partum
parere
pariturus – a – um
5.    valeo
valui
 ---
valere
valiturus – a – um
6.    reseco
resecui
resectum
resecere
resecaturus–a– um
7.    insto
institi
 ---
instare
instaturus – a – um
8.    ruo
rui
rutum
ruere
ruiturus – a – um


5. Προστακτικη χωρισ – e τελικο

     Τα ρήματα dico, duco, fero και facio σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής χωρίς την κατάληξη – e:
*  dico   =  dic
*  duco  =  duc
*  fero   =  fer
*  facio  =  fac

προσοχη:     
Τα σύνθετα του facio με πρόθεση (τέτοια είναι όλα όσα συναντάμε στα κείμενα) σχηματίζουν το ίδιο πρόσωπο κανονικά:
π.χ. afficio = affice, interficio = interfice
     ενώ conduco = conduc, defero = defer, edico = edic.

6. Το ρημα scio

     Για το ρήμα αυτό δεν συναντώνται οι τύποι sci – scite ως προστακρική ενεστώτα. Αναπληρώνονται από το β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του μέλλοντα. Έτσι έχουμε:

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ενεστωτασ  

μελλοντασ

---
---
scito
scito
---
scito
---
---
scitote
scitote
---
sciunto



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Ενδεικτικές απαντήσεις Κ.Ε.Ε. για τα λατινικά 2023

Οι ενδεικτικές απαντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων Γενικών Λυκείων για το μάθημα των Λατινικών Ημερησίων και Εσπερινών Λυκείων.