Λατινικά: Ρήματα με ιδιομορφίες

1. τα 15 ρηματα της 3ης συζυγιασ σε – io

     Δεκαπέντε (15) ρήματα της 3^ης συζυγίας έχουν χαρακτήρα – i. Λήγουν έτσι σε – io όπως και τα ρήματα της 4^ης συζυγίας. Δώδεκα (12) από αυτά, απλά ή σύνθετα, συναντάμε στο σχολικό βιβλίο. Αυτά είναι τα εξής:

1.    capio – cepi – captum – capere = παίρνω, πιάνω, συλλαμβάνω

2.    cupio – cupivi – cupitum – cupere = επιθυμώ

3.    facio – feci – factum – facere = κάνω

4.    fugio – fugi – (fugitum) – fugere = φεύγω

5.    iacio – ieci – iactum – iacere = ρίχνω

6.    pario – peperi – partum – parere = γεννώ

7.    quatio – (quassi) – quassum – quatere = σείω

8.    rapio – rapui – raptum – rapere = αρπάζω

9.    specio – spexi – spectum – specere – παρατηρώ

και τα τρία αποθετικά

10. gradior – gressus sum – gredi = βαδίζω

11. morior – mortuus sum – mortuum – mori = αποθνήσκω, πεθαίνω

12. patior – passus sum – passum – pati = πάσχω

          παρατηρηση:

     Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως το lego – legor με τη διαφορά ότι ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος i αποβάλλεται, όταν ακολουθεί άλλο i, erτελικό e. Κατ’ εξαίρεση το i δεν αποβάλλεται στο β΄ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής ή

     Παραθέτουμε στη συνέχεια την κλίση του capio σ’ όλους τους χρόνους και τύπους που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
οριστικη	υποτακτικη	προστακτικη	απαρεμφατο	μετοχη	γερουνδιο
capio	capiam		capere	capiens	capiendi
capis	capias	cape			capiendo
capit	capiat				capiendum
capimus	capiamus				capiendo
capitis	capiatis	capite
capiunt	capiant

παρατατικοσ		μελλοντασ
οριστικη	υποτακτικη	οριστικη	υποτακτικη		προστακτικη
capiebam	caperem	capiam	capturus–a– um  sim
capiebas	caperes	capies	capturus–a– um  sis		capito
capiebat	caperet	capiet	capturus–a– um  sit		capito
capiebamus	caperemus	capiemus	capturi–e – a  simus
capiebatis	caperetis	capietis	capturi– ae–a  sitis		capitote
capiebant	caperent	capient	capturi– ae–a  sint		capiunto
		απαρεμφατο		μετοχη
		capturum–am-um esse		capturus – a – um
		capturos – as – a esse

ΜΕΣΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
οριστικη	υποτακτικη	προστακτικη	απαρεμφατο	γερουνδιακο
capior	capiar		capi	capiendus
caperis	capiaris	capere		capienda
capitur	capiatur			capiendum
capimur	capiamur
capimini	capiamini	capimini
capiuntur	capiantur

παρατατικοσ		μελλοντασ
οριστικη	υποτακτικη	οριστικη	προστακτικη
capiebar	caperer	capiar
capiebaris	capereris	capieris	capitor
capiebatur	caperetur	capietur	capitor
capiebamur	caperemur	capiemur
capiebamini	caperemini	capiemini
capiebantur	caperentur	capientur	capiuntor

2. Παθητικη διαθεση του fio

     Ως παθητικό του facio για τους χρόνους ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα χρησιμοποιείται το ρήμα fio. Ο παθητικός όμως τύπος των σύνθετων του facio που συναντάμε στα κείμενα  (όλα είναι σύνθετα με πρόθεση) σχηματίζεται κανονικά με την προσθήκη ενός – r: π.χ. interficio – interficior, afficio – afficior.

 3. Αλλαγες με τη συνθεση

    Επειδή πολλά από τα ρήματα σε – io συναντώνται πολλές φορές σύνθετα, καλό είναι να γνωρίζουμε τα εξής:

1.    Το a και το e του θέματος του ενεστώτα εξελίσσεται με τη σύνθεση σε – i.

·       facio   =  interficio

·       capio  =  accipio

·       iacio   =  obicio

·       rapio  =  praeripio

·       specio = conspicio

·       όμως gradior  = congredior

2.    Το θέμα του παρακειμένου δεν υφίσταται αλλαγές.

·         feci   =  interfeci

·         cepi   =  accepi

·         ieci    =  obieci

·         spexi =  conspexi

·         όμως rapui  =  praeripui

3.    Το a του θέματος του σουπίνου εξελίσσεται με τη σύνθεση σε e.

·         factum   =  interfectum

·         captum   =  acceptum

·         iactum    =  obiectum

·         raptum   =  praereptum

4. Ανωμαλοσ σχηματισμος της μετοχης του μελλοντα

     Οχτώ ρήματα που συναντώνται στα κείμενα σχηματίζουν τη μετοχή του μέλλοντα με διαφορετικό τρόπο:

ρηματα αρχικοι χρονοι				μετοχη μελλοντα
1.    morior	mortuus sum	mortuum	mori	moriturus – a – um
2.    nascor	natus sum	natum	nasci	nasciturus – a – um
3.    orior	ortus sum	ortum	oriri	oriturus – a – um
4.    pario	peperi	partum	parere	pariturus – a – um
5.    valeo	valui	---	valere	valiturus – a – um
6.    reseco	resecui	resectum	resecere	resecaturus–a– um
7.    insto	institi	---	instare	instaturus – a – um
8.    ruo	rui	rutum	ruere	ruiturus – a – um

5. Προστακτικη χωρισ – e τελικο

     Τα ρήματα dico, duco, fero και facio σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής χωρίς την κατάληξη – e:

*  dico   =  dic

*  duco  =  duc

*  fero   =  fer

*  facio  =  fac

προσοχη:     

Τα σύνθετα του facio με πρόθεση (τέτοια είναι όλα όσα συναντάμε στα κείμενα) σχηματίζουν το ίδιο πρόσωπο κανονικά:

π.χ. afficio = affice, interficio = interfice

     ενώ conduco = conduc, defero = defer, edico = edic.

6. Το ρημα scio

     Για το ρήμα αυτό δεν συναντώνται οι τύποι sci – scite ως προστακρική ενεστώτα. Αναπληρώνονται από το β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του μέλλοντα. Έτσι έχουμε:

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ενεστωτασ	μελλοντασ
---	---
scito	scito
---	scito
---	---
scitote	scitote
---	sciunto