Πανελλαδικές: Νεοελληνική Γλώσσα ΕΠΑΛ 2010 (Θέματα και απαντήσεις)

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ A΄)

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ

     Ας φανταστούμε για μια στιγμή ότι έρχεται στον κόσμο ένας άνθρωπος που έζησε πριν από διακόσια χρόνια σε μια πολιτισμένη χώρα του δυτικού κόσμου, και ότι βρίσκεται ξαφνικά την ώρα της μεγάλης κίνησης στο κέντρο μιας σημερινής μεγαλούπολης. Ποια θα είναι η πρώτη εντύπωση που θα σχηματίσει από την οικουμένη μας;

     Κατά τη γνώμη μου, θα νοιώσει έκπληξη από την ταχύτητα των κινήσεών μας, των οχημάτων κατά πρώτο λόγο, αλλά και των πεζών στους δρόμους.

     Όσοι αναλύουν τις κοινωνικές «δομές» με ιδιαίτερη προσοχή στις οικονομικές συνθήκες θα είναι έτοιμοι να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό με την τελειοποίηση και την κυριαρχία της «μηχανής» σε όλους τους ανθρώπινους χώρους. Από την ώρα που μπήκε θριαμβευτικά στο κύκλωμα της παραγωγής η μηχανή, άλλαξε ο ρυθμός του κόσμου. Τα πάντα άρχισαν να κινούνται ολοένα πιο γρήγορα, για να συμπιεστεί ο χρόνος, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται ταχύτερα τα προϊόντα και να πέφτει η τιμή τους.

     Ό,τι, αν γινόταν με το χέρι και με τα ατελή εργαλεία περασμένων εποχών, θα απαιτούσε ημέρες ολόκληρες, ακόμα και εβδομάδες (π.χ. μια δαντέλα ή μια χαλκογραφία), και θα κόστιζε πανάκριβα, σήμερα χάρη στη μηχανή κατασκευάζεται και πολλαπλασιάζεται σε ελάχιστο χρόνο, επομένως στοιχίζει ασύγκριτα πιο φτηνά από πριν. Στην καταναλωτική κοινωνία της αφθονίας, η ταχύτητα παραγωγής των αγαθών είναι ένας από τους σημαντικότερους, αν όχι ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει την ποσότητα και την αξία τους. Το σύνθημα: «καταναλώστε όσο μπορείτε περισσότερα» προϋποθέτει ένα άλλο: «παράγετε όσο μπορείτε περισσότερα και φτηνότερα».

      - Καλά οι μηχανές των εργοστασίων, θα πει ο «επισκέπτης μας από το παρελθόν». Αλλά οι άνθρωποι; Εκείνες έχουν λόγο να επιταχύνουν την κίνησή τους, αυτοί όμως γιατί να τρέχουν στους δρόμους με την ψυχή στο στόμα;

     Μια λογική απάντηση θα ήταν ότι στους χρόνους μας ο άνθρωπος έγινε πολύ απαιτητικός, χρειάζεται πάρα πολλά πράγματα (μετά το πλυντήριο το διαμέρισμα, και έπειτα το αυτοκίνητο) και για να τα αποκτήσει με έντιμο τρόπο, δε δουλεύει μόνο σκληρά, αλλά αναγκάζεται και να τρέχει από τη μια δουλειά στην άλλη, για να προλάβει. Η μια εργασία, η «κύρια», δεν επαρκεί πλέον για τα έξοδα του σπιτιού, και προπάντων για την ψυχαγωγία που έγινε πανάκριβη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό το λόγο όλοι αναζητούν και «βοηθητικές» εργασίες για τις ελεύθερες ώρες. Πώς θα τα καταφέρει άμα δεν τρέξει;

     Ωστόσο, το να συμπιέσει κανείς το χρόνο που δεν αποτελείται από σημαντικά γεγονότα για να επιμηκύνει κάποιον άλλο χρόνο που τον περιμένει πλούσιο σε βιώματα «ποιότητας», είναι μια καλή τακτική: επιστρέφω με το ταχύτερο μέσο στο σπίτι από τη δουλειά μου, για ν’ απολαύσω μουσική μαζί με αγαπητούς φίλους. Τέτοια δεν είναι η βιασύνη του σημερινού ανθρώπου. Αυτή μοιάζει με άγχος. Έτσι το τυχόν κέρδος μας από τη συμπίεση του χρόνου το θυσιάζουμε ανώφελα.

     Χρονοκτόνους ονομάζουν μερικοί τους ανθρώπους της αγχώδους βιασύνης. Λάθος. Δε «σκοτώνεται» ο χρόνος, αυτοί «σκοτώνουν» την ψυχή τους όταν την καταδικάζουν σ’ ένα ασταμάτητο κυνηγητό. Οι άνθρωποι της εποχής μας διαρκώς φεύγουν. Φεύγουν από ποιόν;

     - Από τον εαυτό τους. Τρέχουν για να μη τον συναντήσουν και αναγκαστούν να λογαριαστούν μαζί του. Απόδειξη το γεγονός ότι αποστρέφονται την περισυλλογή και τον αργό ρυθμό της ζωής [...].

(Ε.Π. Παπανούτσος, Η κρίση του πολιτισμού μας, Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα 2009, σσ. 254-259, Διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α1.Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, που σας δόθηκε, χωρίς δικά σας σχόλια (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος της έκτης παραγράφου του κειμένου: «Η μια εργασία, η «κύρια», δεν επαρκεί πλέον για τα έξοδα του σπιτιού, και προπάντων για την ψυχαγωγία που έγινε πανάκριβη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για αυτό το λόγο όλοι αναζητούν και «βοηθητικές» εργασίες για τις ελεύθερες ώρες.».

Μονάδες 15

Β2. Η τέταρτη παράγραφος του κειμένου «Ό,τι, αν γινόταν ... και φτηνότερα» αναπτύσσεται με: α) σύγκριση και αντίθεση και β) με παραδείγματα. Να εντοπίσετε τους τρόπους αυτούς στη συγκεκριμένη παράγραφο.

Μονάδες 6

Β3.Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: φανταστούμε, γνώμη, δουλεύει, επαρκεί, σημερινού και ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις επόμενες: γρήγορα, επιταχύνουν, λογική, έξοδα, πλούσιο.

Μονάδες 10

Β4. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις του κειμένου: «Για αυτό το λόγο ... » (έκτη παράγραφος), «Ωστόσο, ... » (έβδομη παράγραφος);

Μονάδες 4

Γ1. Η κυριαρχία της μηχανής σε όλους τους χώρους δράσης του ανθρώπου οδήγησε στην άνοδο του βιοτικού του επιπέδου. Ωστόσο, η ραγδαία αυτή τεχνική πρόοδος άλλαξε τους ρυθμούς της ζωής του προκαλώντας του άγχος.

Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε στις αρνητικές επιδράσεις του άγχους στους νέους και να προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπισή του.

Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 500-600 λέξεων.

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

Α1.

Το κείμενο αναλύει τη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο, όπως αυτή διαμορφώθηκε στις σύγχρονες τεχνολογικά προηγμένες κοινωνίες. Δομικό στοιχείο της βιομηχανικής κοινωνίας αποτελεί η κυριαρχία της μηχανής, που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του χρόνου παραγωγής προϊόντων. Η εξέλιξη αυτή βελτίωσε την ποιότητα και μείωσε το κόστος αυτών, επιτρέποντας μεν στον άνθρωπο να τα καταναλώνει με μεγαλύτερη ευχέρεια, θυσιάζοντας, όμως για τον σκοπό αυτόν τον προσωπικό του χρόνο. Κατανοεί δηλαδή ότι η αφθονία αγαθών αποτελεί πρόκληση για αυτόν, γεγονός όμως που απαιτεί την εντατικοποίηση της εργασίας. Παρατηρεί, μάλιστα, ότι η πίεση χρόνου και η στέρηση δημιουργικής δραστηριότητας γεννούν άγχος, ικανό να καταστρέψει τη σχέση του ατόμου με τον εαυτό του.

Β1.

Οι καταναλωτικές επιταγές της εποχής δεν επιτρέπουν στον σύγχρονο άνθρωπο να απολαύσει το χρόνο της σχόλης. Και αυτό γιατί η διαφήμιση, τα ΜΜΕ και γενικότερα ο προβαλλόμενος ως ιδανικός τρόπος ζωής καθιστούν απαραίτητη προϋπόθεση την απόκτηση όσο γίνεται περισσότερων χρημάτων για την ικανοποίηση αναγκών και επιθυμιών. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στον τομέα της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας, γύρω από τις οποίες σήμερα έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία. Κατά συνέπεια η υπερεργασία, είτε με τη μορφή της υπερωριακής εργασίας, είτε με αυτή της δεύτερης, ακόμα και τρίτης απασχόλησης, προβάλλει ως μονόδρομος.

Β2.

Η τέταρτη παράγραφος του κειμένου, στην οποία, αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων:

- με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης: ο συντάκτης αντιπαραβάλλει παλιότερες περιόδους με τη σύγχρονη εποχή ως προς τα μέσα, την ταχύτητα και το κόστος παραγωγής των αγαθών («Ό,τι γινόταν με το χέρι και με τα ατελή εργαλεία περασμένων εποχών, … Στην καταναλωτική κοινωνία της αφθονίας, … περισσότερα και φθηνότερα»).

- με τη μέθοδο των παραδειγμάτων: προς επίρρωση της ανωτέρω σύγκρισης, ο συντάκτης αναφέρει ενδεικτικά προϊόντα των οποίων ο τρόπος παραγωγής διαφοροποιήθηκε («π.χ. μια δαντέλα ή μια χαλκογραφία»).

Β3.

φανταστούμε = υποθέσουμε, γνώμη = άποψη, δουλεύει = εργάζεται, επαρκεί = φτάνει, σημερινού = σύγχρονου

γρήγορα - αργά, επιταχύνουν - επιβραδύνουν, λογική - παράλογη, έξοδα - έσοδα, πλούσιο - φτωχό

Β4.

Για αυτό το λόγο = διαρθρωτική φράση που δηλώνει το αποτέλεσμα της περιόδου που προηγείται.

Ωστόσο = διαρθρωτική λέξη που δηλώνει αντίθεση με τον νόημα της παραγράφου που προηγείται.

Γ1.

ΤΙΤΛΟΣ: ΑΓΧΟΣ, ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΡΩΣΤΙΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αφόρμηση από την επικαιρότητα: έρευνες που καταδεικνύουν ότι μεγάλο ποσοστό των νέων κατατρύχεται από άγχος και ανασφάλεια. Σε πολλές από τις απαντήσεις τους κατονομάζονται οι εντατικοί ρυθμοί ζωής ως βασική αιτία για αυτά. 

Α΄ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

1. Επιπτώσεις στην υγεία: προβλήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του οργανισμού (καρδιαγγειακά νοσήματα, αναπνευστικά προβλήματα, μειωμένη ερωτική επιθυμία, δερματικές παθήσεις, γρήγορη κόπωση) και παραμέληση της εμφάνισης (διατροφικές διαταταραχές: νευρική ανορεξία ή βουλιμία)
2. Ψυχολογικά προβλήματα και προβληματική συμπεριφορά: ανασφάλεια, συνεχής υπερένταση, φοβίες, ψυχολογικά αδιέξοδα, ενοχές. Εκδήλωση επιθετικότητας και έντονα ανταγωνιστικής διάθεσης, ακόμα και βίαιης συμπεριφοράς, σε πολλούς τομείς της ζωής.
3. Αναστέλλεται η ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, εφόσον δεν αναπτύσσεται συστηματικό ενδιαφέρον για τομείς του πολιτισμού, της κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής. Παρεμποδίζεται οποιαδήποτε δημιουργική δραστηριότητα.
4. Μειωμένο ενδιαφέρον για ανάπτυξη ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων: συχνά αυτές είναι επιφανειακές και σύντομα εκφυλίζονται ή και ακυρώνονται. Συνεπώς, παρατηρείται υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, αφού οι νέοι δεν απολαμβάνουν τις χαρές και δεν αξιοποιούν τις ευκαιρίες που η νιότη προσφέρει.

Β΄ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ

1) Συστηματική προσπάθεια για κατάκτηση της αυτογνωσίας και επιδίωξη εφικτών για κάθε νέο άτομο στόχων, εξορθολογισμός των αναγκών με την κάλυψη μόνο εκείνων που εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.

2) Καλλιέργεια ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων: η επαφή με τον συνάνθρωπο λειτουργεί ευεργετικά, διότι αποφορτίζει τον πιεσμένο νέο και τον βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων.

3) Γόνιμη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Ενδεικτικά:

• Η ενασχόληση με τον αθλητισμό δρα αγχολυτικά, καθώς αυτός δίνει διέξοδο στη συσσωρευμένη, λόγω των συνθηκών ζωής, ένταση του νέου.
• Ουσιαστική επαφή με την τέχνη, ως ένα από τα μέσα με τα οποία ο άνθρωπος δραπετεύει από τη μονοτονία της καθημερινότητας και έρχεται σε επαφή με ανώτερες μορφές έκφρασης.
• Επαφή με τη φύση, η οποία λειτουργεί ως πηγή χαράς, ψυχικής ανάτασης και ανανέωσης.

4) Επιστημονική συνδρομή: αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι μπορούν έγκυρα να κατευθύνουν τους νέους στη διαχείριση και αντιμετώπιση του άγχους. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ιδιαίτερα στην εποχή μας, η οποία διαγράφεται αγχωτική και ψυχοφθόρα, κρίνεται σκόπιμη η θωράκιση της προσωπικότητας του νέου, καθώς το απάνθρωπο πρόσωπο των αστικών κέντρων και του τεχνοκρατικού τρόπου ζωής τον φέρνουν αντιμέτωπο συνεχώς με προκλήσεις και διλήμματα, απέναντι στα οποία το άγχος θα αποτελούσε και το χειρότερο σύμβουλο.

Ετικέτες Technorati: πανελλαδικές 2010,ΕΠΑΛ 2010,έκθεση ΕΠΑΛ 2010,θέματα πανελλαδικών 2010,θέματα ΕΠΑΛ 2010