Λογοτεχνία θεωρητικής: Μαρία Πολυδούρη, «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» (ερωτήσεις - απαντήσεις)

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου

Α. Κείμενο: Μαρία Πολυδούρη, «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες»

Δεν τραγουδώ, παρά γιατί μ’ αγάπησες

στα περασμένα χρόνια.

Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα

και σε βροχή, σε χιόνια,

δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες.

Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου

μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,

μόνο γι  αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο

κι έχω ίνα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,

μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου.

Μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν

με την ψυχή στο βλέμμα,

περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο

της ύπαρξης μου στέμμα,

μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν.

Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα

γι  αυτό ή ζωή μου εδόθη

στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη

μένα ή ζωή πληρώθη.

Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα.

Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ’ αγάπησες

έζησα, να πληθαίνω

τα όνείρατά σου, ωραίε, πού βασίλεψες

κι έτσι γλυκά πεθαίνω

μονάχα γιατί τόσο ωραία μ’ αγάπησες.

(Οι τρίλιες πού σβήνουν, 1928)

ερωτησεισ

1. Στα ποιήματα της Μαρίας Πολυδούρη είναι διάχυτο το αίσθημα της μελαγχο­λίας. Ποια είναι, σύμφωνα με το συγκεκριμένο ποίημα, η αιτία της θλίψης της ποιήτριας;

β. σχολιασμοσ αδιδακτου κειμενου

Μυρτιώτισσα: Σ’ αγαπώ

Σ’ αγαπώ δεν μπορώ		κ’ η καρδιά μου σκιρτά
τίποτ’ άλλο να πω		κι όλη ζήλεια ζητά
πιο βαθύ, πιο απλό		να σου γίνει ως αυτά προσκεφάλι!
πιο μεγάλο!
		Και για στρώμα καλέ,
Μπρος στα πόδια σου εδώ		πάρε όλην εμέ -
με λαχτάρα σκορπώ		σβήσ’ τη φλόγα σε με
τον πολύφυλλο ανθό		της φωτιάς σου,
της ζωής μου.
		ενώ δίπλα σου εγώ
Ω μελίσσι μου, πιες		τη ζωή θ’ αγρικώ
απ’ αυτόν τις γλυκές,		να κυλάει στο ρυθμό
τις αγνές ευωδιές		της καρδιάς σου!
της ψυχής μου!
		Σ’ αγαπώ δεν μπορώ
Τα δυο μου χέρια -να!		τίποτ’ άλλο να πω
στα προσφέρω δετά		πιο βαθύ, πιο απλό,
για να γείρεις γλυκά		πιο μεγάλο!
το κεφάλι,

2.   Πώς εκφράζεται το αίσθημα του έρωτα στο παραπάνω ποίημα; Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε με το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη;

3.   Ποια είναι η λειτουργία του δευτέρου προσώπου, στο οποίο βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος;

4.   «... περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο της ύπαρξης μου στέμμα»: Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα αυτών των στίχων;

α π α ν τ η σ ε ι σ

απαντηση στο 1^ο ερωτημα

Ως αιτίες της θλίψης και της μελαγχολίας της Μαρίας Πολυδούρη μπορούμε να θεωρήσουμε την άχαρη και άσκοπη ζωή της, αφού πια μόνο οι αναμνήσεις του ερωτά της της μένουν (όσο κι αν αυτές γεμίζουν ακόμη ένα μέρος της ψυχής της), την απώλεια του αγαπημένου της συντρόφου, αλλά και τον επικεί­μενο θάνατο που πλησιάζει τώρα γι’ αυτήν, καθώς η αρρώστια της κερδίζει έδαφος. (Τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής της (1928 - 1930) τα πέρασε σε σανατόριο. Το «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» το έγραψε το 1928).

απαντηση στο 2^ο ερωτημα

Ο έρωτας παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα («Σ’ αγαπώ») ως κυριαρχι­κή δύναμη, που ελέγχει απόλυτα το φορέα του.

Ο ερωτευμένος παραιτείται, υποτάσσεται ολοκληρωτικά στη μαγεία και τη δύναμη του έρωτα. Δίνει τα πάντα στο αντικείμενο του πόθου του. Μόνο το «σ’ αγαπώ» μπορεί να προφέρει. Προσφέρει χωρίς ενδοιασμούς την ψυχή και τη ζωή του στο σύντροφο του. Τα χέρια του, η καρδιά του, το σώμα του, όλα θυσία στον έρωτα. Του αρκεί να βλέπει τη ζωή μέσα από τα μάτια και την καρδιά του καλού του.

Άρα, λοιπόν, ο έρωτας εδώ εκφράζεται ως υπέρτατη αξία, απόλυτη δύναμη.

Ως στοιχείο που προσδίδει νόημα και αξία στη ζωή του ανθρώπου. Κι αυτή είναι η βασική ομοιότητα με με το «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» της Μαρίας Πολυδούρη.

Άλλες, πιο συγκεκριμένες ομοιότητες:

*     Το σχήμα του κύκλου που λειτουργεί εδώ στο όλο του ποιήματος (αρχίζει και κλείνει το ποίημα με την ίδια στροφή), στην Πολυδούρη εμφανίζεται με την επανάληψη του 1^ου στίχου στον 5^ο κάθε στροφής.

*     Η ζωή δικαιώνεται μέσα από την αγάπη και στα δύο ποιήματα.

*     «Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες», λέει η Μ. Πολυδούρη, «Σ’ αγαπώ δεν μπορώ / τίποτ’ άλλο να πω», γράφει η Μυρτιώτισσα.

*      Η ψυχή, η ζωή, τα χέρια, το βλέμμα, ως μέσα έκφρασης της αγάπης και στα δύο κείμενα.

απαντηση στο 3^ο ερωτημα

Η χρήση του δεύτερου προσώπου στο ποίημα δίνει την αίσθηση στον αναγνώ­στη ότι πρόκειται για μια ερωτική επιστολή. Προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Ο αναγνώστης νιώθει ότι βρίσκεται μπροστά σε έναν ερωτικό διάλογο.

Ακόμη, το δεύτερο πρόσωπο κάνει πιο λυρικό το ποίημα, το χρωματίζει ερωτι­κά με εντονότερα χρώματα και, σε τελική ανάλυση, υπηρετεί κι αυτό την ύφανση του ύμνου στον έρωτα.

απαντηση στο 4^ο ερωτημα

Το αποκαλυπτικό για την ψυχή και τα συναισθήματα βλέμμα του συντρόφου της, χάρισε στην ποιήτρια την ολοκλήρωση, την ευτυχία, την ομορφιά, την εσωτερική πλήρωση. Κι ακόμη, μέσα από αυτό το βλέμμα (στην ουσία μέσα από την αγάπη του) ένιωσε ότι δικαιώνεται η ύπαρξη της. Βίωσε ότι έχει λόγο ύπαρξης, σκοπό στη ζωή της, αξία ως ον. Γι’ αυτό με υπερηφάνεια φόρεσε το στέμμα της ύπαρξης της.