Έκθεση Α Λυκείου, Κριτήριο αξιολόγησης: Γλωσσομάθεια

Α' τάξη Γεν. Λυκείου Νεοελληνική γλώσσα

ΚΕΙΜΕΝΟ: Το «κόνσεπτ», το «πρότζεκτ», το «μπάτζετ».

Θενξ μαν (Thanks man) ... Όταν τ' ακούω, μεταφράζω σιωπηρά: Ευχαριστώ, μάγκα μου. Ή: Ευχαριστώ, φιλάρα ... Τα μεταφρασμένα μου φαίνονται πιο αρρενωπά, πιο άμεσα, πιο μοναδικά. Γιατί λοιπόν οι μάγκες έφηβοι και οι μεγαλύτεροι τιτιβίζουν τα δικά τους greeklish¹; Ίσως γιατί κάθε γενιά χρειάζεται τη δική της ιδιόλεκτο, μια δική της αργκό, προσωρινή, αναλώσιμη, με ημερομηνία λήξεως, που όμως τη διαχωρίζει από τις προηγούμενες γενιές. Η ιδιόλεκτος του "μαν" θα ξεθωριάσει καθώς μεγαλώνοντας ο νέος έρχεται σε επαφή με άλλες αργκό, ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές. Το ερώτημα παραμένει πάντως: γιατί τα αγγλικά κατακλύζουν τον καθημερινό λόγο μικρών και μεγάλων;

Είναι αληθές ότι η γλωσσομάθεια έχει αυξηθεί γεωμετρικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο σημερινός απόφοιτος λυκείου θα διαβάζει και θα μιλάει αγγλικά ασυγκρίτως καλύτερα από τον ανάλογο του στη δεκαετία του '70 και του '80. Το επικοινωνιακό μας περιβάλλον κατακλύζεται από ξένη γλώσσα: τηλεόραση, ταινίες, διαδίκτυο, videoclips και ποπ κουλτούρα.

Παίζουν ρόλο οι σπουδές; Ναι, ασφαλώς, αλλά πολύ σοβαρότερο ρόλο παίζει το διεθνές περιβάλλον της εργασίας και η γενικευμένη ολιγογλωσσία των εταιρικών στελεχών. Μέγα μέρος των επαγγελμάτων απαιτεί καλή γνώση ξένης γλώσσας. Στις «μπίζνες»² δεν χρειάζονται καλά ελληνικά, δεν χρειάζεται καν γλώσσα, όλα διεξάγονται με τυποποιημένες εκφράσεις, κυρίως αγγλικές: έχω ένα «κόνσεπτ»³ για ένα «πρότζεκτ»⁴, αλλά δεν μου βγαίνει το «μπάτζετ»⁵.

Σοβαρό ρόλο παίζει και η ξενομανία. Υπό τον συνοπτικό αυτό όρο εννοούνται διάφορα συμπλέγματα καθυστέρησης, μειονεξίας, μιμητισμού. Σε περιβάλλον ασφυκτικά ομογενοποιημένο, κοσμοπολίτικο, ίδιο παντού, η διατήρηση ιδιαίτερης ταυτότητας, ιδιομορφίας, ντοπιολαλιάς, είναι δύσκολη, κοπιώδης, ανεπιθύμητη εντέλει. Είναι ασφαλέστερο να ομοιάζεις, ώστε να γίνεσαι ευκολότερα αποδεκτός. Τα πλούσια, καλά ελληνικά φαντάζουν δύσκολα και σχεδόν ανώφελα στον οικονομικό και εργασιακό στίβο, ενώ τα «γκρίκλις» του «κόνσεπτ - πρότζεκτ» είναι εύκολα, ακίνδυνα, ξεκούραστα και καλύπτουν αδυναμίες και ανεπάρκειες. Το ποτάμι που μας περιέχει είναι ορμητικό και κοσμοπολίτικο, με τρόπους καινούργιους και ίσως επικίνδυνους.

Αναμφίβολα η εγκατάλειψη της μητρικής γλώσσας δεν είναι πρόοδος, είναι υποταγή και απώλεια ταυτότητας, είναι υπαρξιακή συρρίκνωση, ατομική και εθνική. Η γλώσσα δεν είναι μόνο εργαλείο, δεν είναι μόνο φόρμα, δεν είναι μόνο επικοινωνία, πρωτίστως είναι νοητικό και αισθητικό συμβάν, είναι σχέση, είναι κοινωνία. Πίσω από τη θρυμματισμένη γλώσσα των στελεχών και των μοδάτων, των τεχνοκρατών, τώρα πια και των πολιτικών, αναπτύσσεται μια αναλόγως θρυμματισμένη σκέψη, αδιάφορη, κολοβή, υποταγμένη. Όσο πιο υποταγμένη η γλώσσα και η σκέψη, τόσο πιο άχρωμη και ανελεύθερη η κοινωνική και πολιτική μας ύπαρξη.

Διασκευασμένο Διαδικτυακό άρθρο του Ν. Ξυδάκη, Καθημερινή, 19-9-2010

¹ H χρήση λατινικού αλφαβήτου για την γραφή ελληνικών στις χρήσεις του διαδικτύου

² Επαγγέλματα, δουλειές, επιχειρηματική δραστηριότητα

³ Ιδέα, σύλληψη ιδέας, έμπνευση

⁴ Σχέδιο, τεχνικό έργο, μελέτη, πρόγραμμα

⁵ Ο προϋπολογισμός, το απαιτούμενο κεφάλαιο, τα αναγκαία χρήματα

Παρατηρήσεις

Α. Να συντάξετε μια περίληψη 100 περίπου λέξεων του παραπάνω άρθρου.

Μονάδες 25

Β1. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος: «Ίσως γιατί κάθε γενιά χρειάζεται τη δική της ιδιόλεκτο, μια δική της αργκό, προσωρινή, αναλώσιμη, με ημερομηνία λήξεως, που όμως τη διαχωρίζει από τις απ' τις προηγούμενες γενιές.»

Μονάδες 12

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου και να συντάξετε έναν πλαγιότιτλο γι' αυτήν.

Μονάδες 5

Β3. Να εντοπίσετε το είδος του συλλογισμού (παραγωγικός ή επαγωγικός) στο παρακάτω επιχείρημα:

-  Τα μέλη μιας οικολογικής οργάνωσης έχουν, προφανώς, ιδιαίτερες ανησυχίες για τα οικολογικά ζητήματα.

-  Η Κέλυ είναι ενεργό μέλος μιας οικολογικής οργάνωσης.

Άρα η Κέλυ ανησυχεί έντονα για την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Μονάδες 4

Β4. Να αντιστρέψετε την σύνταξη (Ενεργητική - Παθητική) στα παρακάτω αποσπάσματα:

α) Το επικοινωνιακό μας περιβάλλον κατακλύζεται από ξένες γλώσσες.

β) Τα «γκρίκλις» καλύπτουν αδυναμίες και ανεπάρκειες.

Μονάδες 4

Β5.α) Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο φράσεις, στις οποίες η γλώσσα χρησιμοποιείται με την ποιητική της λειτουργία.

Μονάδες 4

β) γεωμετρικά, περιέχει, οικονομικό: από το τελευταίο συνθετικό των λέξεων να γράψετε μια νέα σύνθετη λέξη.

Μονάδες 6

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΟΓΟΥ

Όπως γίνεται αντιληπτό η γλωσσομάθεια μέσα στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία θεωρείται απαραίτητη, σχεδόν όσο και η καλή χρήση της μητρικής μας γλώσσας. Να συντάξετε άρθρο (περίπου 400 λέξεων) που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, με το οποίο εξηγείτε γιατί είναι ανάγκη και απαίτηση των καιρών μας η καλή χρήση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας, αλλά και ποιοι κίνδυνοι μπορεί να προκύψουν αν αμελήσουμε την μητρική μας γλώσσα.

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο συντάκτης παρατηρώντας το πόσο εύκολα οι νέοι περιλαμβάνουν αγγλικές εκφράσεις στην ιδιόλεκτο τους πραγματεύεται στο άρθρο του τα αίτια της κυριαρχίας μιας αγγλικοκεντρικής αργκό στην επικοινωνία μας. Καταρχάς τονίζει ότι οι νέοι χρησιμοποιούν αυτή την ιδιόλεκτο, από την ανάγκη τους να διαφέρουν από τις άλλες γενιές. Κατόπιν εντοπίζει τις βασικές αιτίες του φαινομένου στην αυξημένη σήμερα γλωσσομάθεια και στην παράλληλη κυριαρχία της αγγλικής στον εργασιακό και επιχειρηματικό χώρο. Γεγονός που οξύνεται και από την ξενομανία μας, καθώς το παγκοσμιοποιημένο μας περιβάλλον καθιστά δύσκολη την προάσπιση της πολιτιστικής και ειδικότερα της γλωσσικής μας ταυτότητας. Επιλογικά υποστηρίζει ότι η γλωσσική υποβάθμιση σηματοδοτεί την πνευματική εξασθένιση και την πολιτική υποταγή μας.

 (περίπου 106 λέξεις)

Β1. Η νιότη διακρίνεται για την επαναστατικότητά της, με βασικό στοιχείο τη διάθεση ρήξης με το «πολιό». Η διάθεση αυτή των νέων εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως: στον τρόπο ένδυσης, εμφάνισης, διασκέδασης, σκέψης, αλλά και στην γλωσσική   τους έκφραση. Δημιουργούν ένα ιδιότυπο κώδικα επικοινωνίας, που απ' την μια σπάει τα «στεγανά» της «επίσημης» γλώσσας ως προς τη δομή και την σημασιολογία, αλλά απ' την άλλη τους διαφοροποιεί, τους ξεχωρίζει από τα περασμένα, απ' τις προηγούμενες γενιές. Το γεγονός αυτό συνάδει με τη ζωτική ανάγκη της νεολαίας της να δώσει το στίγμα της και να αυτοπροσδιοριστεί. Βέβαια καθώς μεγαλώνουν οι νέοι, αυτές οι γλωσσικές ιδιοτυπίες αλλάζουν ή και εγκαταλείπονται.

Β2. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: «Αναμφίβολα η εγκατάλειψη της ... και εθνική.»

ΣΧΟΛΙΑ/ΛΕΠΤΟΜΕΡΙΕΣ: «Η γλώσσα δεν είναι ... κολοβή, υποταγμένη.»

ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ «Όσο πιο υποταγμένη η γλώσσα και η σκέψη, τόσο πιο άχρωμη και ανελεύθερη η κοινωνική και πολιτική μας ύπαρξη.»

Πλαγιότιτλος: Η συρρίκνωση της μητρικής γλώσσας συνεπάγεται την υποβάθμιση της σκέψης

ή

Η τυποποίηση της σκέψης ως αποτέλεσμα της γλωσσικής κρίσης.

Β3. Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός καθώς ξεκινά από μια γενική θέση, σύμφωνα με την οποία τα μέλη των οικολογικών οργανώσεων νοιάζονται για το περιβάλλον και καταλήγει σε μια ειδικότερη διαπίστωση, ότι η Κέλυ ως μέλος μιας τέτοιας οργάνωσης ενδιαφέρεται έντονα για την περιβαλλοντική καταστροφή.

Β4.α) Οι ξένες γλώσσες κατακλύζουν το επικοινωνιακό μας περιβάλλον

β) Αδυναμίες και ανεπάρκειες καλύπτονται από τα γκριγκλις

Β5.α) i.Το ποτάμι που μας περιέχει

ii. θρυμματισμένη γλώσσα

β) γεωμετρικά: άμετρος, μετρονόμος

περιέχει: ένοχος, απέχω

οικονομικά: παράνομος, νομοταγής

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

ΤΙΤΛΟΣ ΑΡΘΡΟΥ: Γλωσσομάθεια: Αναγκαιότητα ή απειλή;

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αναφορά στις σύγχρονες απαιτήσεις της εποχής, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, της κατάργησης των συνόρων και των αποστάσεων, της εξέλιξης των ΜΜΜ και των ΜΜΕ, καθώς και του εμπλουτισμού του εκπαιδευτικού προγράμματος. Ανάγκη της εποχής η γλωσσομάθεια.

ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΡΟΣ:

1. Αναγκαιότητα γλωσσομάθειας

• Σπουδές: Εκπόνηση εργασιών, επαφή με άλλους πολιτισμούς, τρόπους σκέψης,   ερεθίσματα για τον κόσμο, εμπλουτισμό γνώσεων, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων, ευελιξία στην επιλογή τόπου σπουδών.
• Εργασία: Ανταγωνιστικότητα, δυνατότητα απόκτησης περαιτέρω γνώσεων (εξειδίκευση), δυνατότητα μετεκπαίδευσης σε ξένη χώρα, απόκτηση ευρέος ορίζοντα σε συγκεκριμένο επαγγελματικό αντικείμενο, δυνατότητα επικοινωνίας με συναδέλφους από άλλες χώρες (επαγγελματική κοινωνικοποίηση / συνεργασία), ανταλλαγή απόψεων.
• Τεχνολογία: Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η κυριαρχία της σε κάθε τομέα της καθημερινότητας μας επιβάλλει την γνώση ξένης ορολογίας (κυρίως αγγλικής).
• Κοινωνία: Σύναψη σχέσεων με αλλοεθνείς, δυνατότητα επικοινωνίας με άτομα από άλλες κουλτούρες, διεύρυνση κοινωνικών οριζόντων, περιορισμός προκαταλήψεων, ρατσιστικών διαθέσεων, αφού με την κατάκτηση μιας ξένης γλώσσας το άτομο προσεγγίσει και την αντίστοιχη κουλτούρα.
• Ευρωπαϊκή Ένωση - Παγκοσμιοποίηση: διάδραση, αλληλεξάρτηση και αλληλοσυνεργασία με τα κράτη - μέλη, νέες συνθήκες που επιβάλλει η ελεύθερη  κίνηση αγαθών, ιδεών και επαγγελματιών, και προκαλούν ένα ευρύτερο πλαίσιο έντονου ανταγωνισμού.
• Τουρισμός - Ταξίδια: διευκόλυνση στις πρακτικές ανάγκες τόσο για τον αλλόγλωσσο ταξιδιώτη, όσο και για τον γηγενή, αλλά και στην προσέγγιση της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας ενός λαού.

2. Κίνδυνοι αν αμελήσουμε μητρική γλώσσα

• υποβάθμιση γλωσσικού αγαθού, υποβάθμιση σκέψης και πνευματικού επιπέδου,  περιορισμός και συρρίκνωση αναπαραστάσεων στη μητρική γλώσσα, αλλοίωση γλωσσικού ενστίκτου
• ξενομανία, υιοθέτηση ξένων δομών και αφομοίωση αυτών στον γλωσσικό κώδικα, νόθευση γλωσσικού κώδικα
• απομάκρυνση από τη γλωσσική παράδοση, κρίση αξιών και αρχών που απορρέουν από το παρελθόν, το οποίο διαμόρφωσε τη γλωσσική συνείδηση του ομιλούντος
• τεχνοκρατική παιδεία και ταύτιση της μητρικής γλώσσας με παρωχημένες και τυποποιημένες έννοιες και αξίες
• υποβάθμιση της εγχώριας λογοτεχνίας, αφού εμποδίζει και την κατανόηση των εθνικών πνευματικών πονημάτων της εθνικής λογοτεχνίας, αλλά και την περαιτέρω εξέλιξη της σήμερα.
• αλλοίωση επικοινωνίας, κρίση ανθρώπινων σχέσεων, συρρίκνωση διαλόγου   και υιοθέτηση δομών που αδυνατούν να εκφράσουν τα ουσιαστικά με τρόπο δημιουργικό και λυτρωτικό
• υποβάθμιση πνευματικού υπόβαθρου, αφού η απλοϊκή γλώσσα προκαλεί παρόμοια σκέψη, κίνδυνος κοινωνικού και πολιτικού ετεροπροσδιορισμού.
• εξασθένιση πολιτιστικής ταυτότητας
• απειλή κοινωνικής υπόστασης ατόμου και στρέβλωση της ευρύτερης (εθνικής) ταυτότητας του στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, κίνδυνος αλλοίωσης των χαρακτηριστικών κάθε έθνος μέσα σε ένα χαοτικό παγκοσμιοποιημένο χωροχρόνο.

Γ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Προβληματισμός για αυξημένη γλωσσομάθεια στη σύγχρονη εποχή, η οποία ναι   μεν αποτελεί αναγκαίο εφόδιο του σημερινού πνευματικού και επαγγελματικού γίγνεσθαι, αλλά πρέπει να έρθει σε αρμονία με την αντίστοιχη καλλιέργεια και σεβασμό της γλωσσικής μας ταυτότητας. Προτεινόμενες προϋποθέσεις, ώστε να μην παραμεληθεί η μητρική γλώσσα:

• ανθρωπιστική παιδεία
• παρέμβαση κράτους και πρωτοβουλίες για την ενίσχυση και προβολή της γλώσσας τόσο τοπικά όσο και παγκόσμια
• πρότυπα πνευματικής ηγεσίας
• ορθή λειτουργία ΜΜΕ
• γόνιμη επαφή με παράδοση και αξίες που διαμόρφωσαν γλωσσικό ένστικτο παρόντος
• ατομική πρωτοβουλία: μελέτη παράδοσης και κλασικής γραμματείας, επίσκεψη σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους που αφυπνίζουν την ιστορική συνείδηση

Επαναληπτικά θέματα Ο.Ε.Φ.Ε. 2011