Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Πολιτικά Ενότητα 20 (Θ 2, 1 - 4)
Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν· τίς δ’ ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν. νῦν γὰρ ἀμφισβητεῖται περὶ τῶν ἔργων. οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τοὺς νέους οὔτε πρὸς ἀρετὴν οὔτε πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον, οὐδὲ φανερὸν πότερον πρὸς τὴν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος· ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ περιττά (πάντα γὰρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας)· περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον (καὶ γὰρ τὴν ἀρετὴν οὐ τὴν αὐτὴν εὐθὺς πάντες τιμῶσιν, ὥστ’ εὐλόγως διαφέρονται καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς). ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι τῶν χρησίμων, οὐκ ἄδηλον· ὅτι δὲ οὐ πάντα, διῃρημένων τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων καὶ τῶν ἀνελευθερίων φανερόν, <καὶ> ὅτι τῶν τοιούτων δεῖ μετέχειν ὅσα τῶν χρησίμων ποιήσει τὸν μετέχοντα μὴ βάναυσον. βάναυσον δ’ ἔργον εἶναι δεῖ τοῦτο νομίζειν καὶ τέχνην ταύτην καὶ μάθησιν, ὅσαι πρὸς τὰς χρήσεις καὶ τὰς πράξεις τὰς τῆς ἀρετῆς ἄχρηστον ἀπεργάζονται τὸ σῶμα τῶν ἐλευθέρων [ἢ τὴν ψυχὴν] ἢ τὴν διάνοιαν.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ
Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να αποδώσετε στη νέα ελληνική το απόσπασμα: «ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας … ἢ τὴν διάνοιαν.».
[Μονάδες 10]
Β. Να γράψετε τις απαντήσεις των θεμάτων που ακολουθούν:
Β.1. Με βάση το περιεχόμενο της πρώτης περιόδου του πρωτότυπου κειμένου και λαμβάνοντας υπόψη σας και το κείμενο που προηγείται από αυτό, να παρουσιάσετε τις συγκεκριμένες προτάσεις του Αριστοτέλη για το εκπαιδευτικό σύστημα.
[Μονάδες 10]
Β.2. «ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας … καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς)»: Ποιους προβληματισμούς εκφράζει στο συγκεκριμένο χωρίο ο Αριστοτέλης σχετικά με το περιεχόμενο της παιδείας της εποχής του καθώς και με την προσέγγιση της αρετής;
[Μονάδες 10]
Β.3. «ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι … ἢ τὴν διάνοιαν.»: Στο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου ο Αριστοτέλης δίνει τους βασικούς στόχους που κατά τη γνώμη του πρέπει να έχει η παιδεία. Στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζει το είδος του πολιτεύματος που θεωρεί ότι είναι η χειρότερη μορφή δημοκρατίας. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του πολιτεύματος και πώς η παιδεία που προτείνει στο πρωτότυπο κείμενο θα μπορούσε να αποτρέψει την επικράτηση του συγκεκριμένου φαύλου πολιτεύματος;
Αριστοτέλους Πολιτικά (Δ4, 26)
Μια άλλη μορφή δημοκρατίας είναι αυτή στην οποία ισχύουν όλα τα προηγούμενα, η υπέρτατη όμως αρχή είναι τώρα ο λαός, όχι ο νόμος∙ είναι η περίπτωση κατά την οποία τα ψηφίσματα έχουν μεγαλύτερη ισχύ από το νόμο∙ αυτό συμβαίνει όταν στην πόλη υπάρχουν και δρουν δημαγωγοί. Στις δημοκρατικές πόλεις που κυβερνιούνται κατά το νόμο, δεν κάνει ποτέ την εμφάνιση του δημαγωγός, αλλ' είναι οι άριστοι πολίτες που έχουν την πρωτοκαθεδρία. Οι δημαγωγοί κάνουν την εμφάνιση τους εκεί όπου οι νόμοι δεν αποτελούν την υπέρτατη αρχή.
[Μονάδες 10]
Β.4. Ποια σημασία έχει η λέξη πόλις στον αρχαίο ελληνικό λόγο και ποιο είναι το συγκεκριμένο περιεχόμενο της στα Πολιτικά του Αριστοτέλη;
[Μονάδες 10]
Β.5.α) μέθεξη, επίσκοπος, ουσία, δέηση, οισοφάγος: Με ποιες λέξεις του κειμένου από το πρωτότυπο σχετίζονται ετυμολογικά οι παραπάνω;
[Μονάδες 5]
β) νομοθετητέον, ὑπολαμβάνουσι, ὁμολογούμενον, διῃρημένων, ἀπεργάζονται: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους μέρη και από το δεύτερο συνθετικό τους να σχηματίσετε μία παράγωγη λέξη της νέας ελληνικής γλώσσας για καθένα απ' αυτά.
[Μονάδες 5]
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἵνα δ', ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ μακρὰ λίαν λέγων ἐνοχλῶ, τὰ κεφάλαι' ὧν συμβουλεύω φράσας ἄπειμι. παρασκευάζεσθαι μὲν πρὸς τοὺς ὑπάρχοντας ἐχθροὺς κελεύω, ἀμύνεσθαι δὲ καὶ βασιλέα καὶ πάντας, ἂν ἀδικεῖν ἐπιχειρῶσι, ταύτῃ τῇ αὐτῇ δυνάμει φημὶ δεῖν, ἄρχειν δὲ μηδενὸς μήτε λόγου μήτ' ἔργου ἀδίκου, τὰ δ' ἔργ' ἡμῶν ὅπως ἄξια τῶν προγόνων ἔσται σκοπεῖν, μὴ τοὺς ἐπὶ τοῦ βήματος λόγους. κἂν ταῦτα ποιῆτε, καὶ ὑμῖν αὐτοῖς καὶ τοῖς τἀναντία πείθουσι συμφέροντα πράξετε: οὐ γὰρ ὀργιεῖσθ' αὐτοῖς ὕστερον, νῦν ἁμαρτόντες.
[Δημοσθένους Περί των συμμοριών 41]
- οὐ γάρ ὀργιεῖσθε αὐτοῖς: εννοεί τοῖς τἀναντία πείθουσι.
- νῦν ἁμαρτόντες = για τυχόν εσφαλμένη απόφαση σας τώρα.
Δ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
1. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:
α) δυνάμει: αιτιατική ενικού.
β) μηδενός: γενική πληθυντικού στο αρσενικό γένος.
γ) ὑμῖν αὐτοῖς: γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο γ' πρόσωπο (και τους δύο τύπους).
δ) πάντας: δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος.
ε) ἁμαρτόντες: δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος.
[Μονάδες 5]
2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:
α) ἄπειμι: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα.
β) φημί: γ' πληθυντικό παρατατικού.
γ) πείθουσιν: β΄ πληθυντικό υποτακτικής β' αορίστου μέσης φωνής.
δ) συμφέροντα: ο αντίστοιχος τύπος στον μέλλοντα.
ε) ἐπιχειρῶσι: ο αντίστοιχος τύπος στην ευκτική.
[Μονάδες 5]
3. ὧν, ἀμύνεσθαι, τῇ αὐτῇ, λόγου, τῶν προγόνων, ταῦτα: να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις.
[Μονάδες 6]
4. ἄν ταῦτα ποιῆτε - πράξετε: να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να τον μετατρέψετε σε απλή σκέψη του λέγοντος.
[Μονάδες 4]
5. Να μεταφράσετε το αρχαίο κείμενο στη νεοελληνική.
[Μονάδες 20]
Απαντήσεις
Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Η ερευνά μας θα βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλη σύγχυση, αν ξεκινήσουμε από την εκπαίδευση που παρέχεται σήμερα και καθόλου δεν είναι φανερό τι πρέπει να επιδιώκει η παιδεία, αυτά που είναι χρήσιμα για τη ζωή ή αυτά που οδηγούν στην αρετή ή αυτά που απλώς προάγουν τη γνώση (γιατί όλες αυτές οι απόψεις έχουν βρει κάποιους υποστηρικτές)· και σχετικά με αυτά που οδηγούν στην αρετή δεν υπάρχει καμιά απολύτως συμφωνία (καταρχήν δεν έχουν όλοι την ίδια ιδέα για την αρετή που τιμούν, ώστε δικαιολογημένα υποστηρίζουν διαφορετικές γνώμες ως προς την άσκηση της). Είναι φανερό ότι τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται από τα χρήσιμα τα πιο απαραίτητα· είναι επίσης φανερό, ότι δεν πρέπει να τα διδάσκονται όλα, δεδομένου ότι οι ασχολίες διακρίνονται σ' αυτές που ταιριάζουν και σ' αυτές που δεν ταιριάζουν σε ελεύθερους ανθρώπους, και είναι φανερό ότι από τα χρήσιμα πράγματα τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν όσα δεν κάνουν ευτελή αυτόν που τα μαθαίνει. Πρέπει όμως να θεωρούμε ευτελή κάθε ασχολία και τέχνη ή μάθηση που κάνει άχρηστο το σώμα ή το μυαλό των ελεύθερων ανθρώπων για τα έργα και τις πράξεις της αρετής.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Β.1. Σε ένα έργο πολιτικής θεωρίας ο Αριστοτέλης θεώρησε φυσικό και αυτονόητο να συζητήσει θέματα παιδείας και εκπαίδευσης, και μάλιστα πολύ συγκεκριμένα, όπως είναι ο στόχος της εκπαίδευσης, ο δημόσιος ή ιδιωτικός χαρακτήρας της, η διδακτέα ύλη, αναπτύσσοντας έτσι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
Πριν όμως εξετάσουμε αναλυτικά τις προτάσεις του, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη το πλαίσιο μέσα στο οποίο τις τοποθετεί. Ήδη από τα «Ηθικά Νικομάχεια» υποστηρίζει ότι η πολιτεία πρέπει να φροντίζει, με τους νόμους της, για τη σωστή αγωγή των νέων. Γίνεται, δηλαδή, μια σύνδεση της παιδείας με την πόλη-κράτος και το πολίτευμα, πράγμα που μας οδηγεί στην άποψη του Αριστοτέλη για το χαρακτήρα της παιδείας- πρέπει να είναι δημόσιος και κοινός για όλους τους πολίτες: «ταύτην τήν παιδείαν κοινήν ποιητέον». Το συμπέρασμα είναι εύλογο, καθώς οι πολίτες, ιδιαίτερα στις δημοκρατίες, είναι συνδιαμορφωτές της πολιτικής, της ίδιας της πόλης - κράτους. Γι' αυτό, αξίζει να θυμηθούμε τι έχει γράψει ο Αριστοτέλης αμέσως πριν από το παραπάνω αρχαίο κείμενο (σχόλιο βιβλίου σελ. 208): «Κανείς, νομίζω, δεν έχει αμφιβολία ότι είναι υποχρέωση του νομοθέτη να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα της παιδείας των νέων είναι κάτι που αν παραμεληθεί στις πόλεις βλάπτει πριν από όλα το ίδιο το πολίτευμα τους, αφού οι νέοι πρέπει να παίρνουν μόρφωση ταιριαστή με το πολίτευμα της πόλης τους. ... Έπειτα, η κάθε τέχνη προϋποθέτει κάποια προπαιδεία και άσκηση, αν είναι να φτάσει κάποτε κανείς να κάνει τις εργασίες αυτής της τέχνης, το ίδιο όμως ισχύει και για τις πράξεις της αρετής. Καθώς, εξάλλου, οι πολίτες μιας πόλης έχουν να επιτελέσουν σαν σύνολο ένα σκοπό, είναι φανερό ότι και η παιδεία πρέπει να είναι μία και η ίδια για όλους, και η φροντίδα για αυτήν πρέπει να ανήκει στο δημόσιο και όχι να αφήνεται στην ατομική πρωτοβουλία, όπως γίνεται σήμερα, που ο κάθε γονιός φροντίζει ιδιωτικά τα παιδιά του, διδάσκοντας τους τους κλάδους της γνώσης που ο ίδιος θεωρεί ενδεδειγμένους. Για την επίτευξη ενός στόχου που είναι κοινός για όλους, κοινή πρέπει να είναι και η άσκηση. Και, φυσικά, κανείς πολίτης δεν πρέπει να πιστεύει ότι ανήκει στον εαυτό του, αλλά, αντιθέτως, ότι όλοι οι πολίτες ανήκουν στην πόλη' ο καθένας δεν είναι παρά ένα μόριο της πόλης και η φροντίδα για το κάθε ξεχωριστό μόριο πρέπει να γίνεται σε απόλυτο συνταίριασμα με τη φροντίδα για το σύνολο».
Β.2. Στο συγκεκριμένο χωρίο ο Αριστοτέλης εκφράζει έναν διπλό προβληματισμό τόσο σε σχέση με το ποιο θα έπρεπε να είναι το περιεχόμενο και οι στόχοι της παιδείας της εποχής του όσο και αναφορικά με την προσέγγιση και ερμηνεία της έννοιας της αρετής και της σχέσης της με τα εκπαιδευτικά ζητήματα.
Πιο συγκεκριμένα, σε σχέση με τον πρώτο προβληματισμό, ο φιλόσοφος αναγνωρίζει τρεις διαφορετικούς διδακτικούς στόχους, τους οποίους θα μπορούσε να εξυπηρετεί η παιδεία: α) τά χρήσιμα πρός τόν βίον, δηλαδή οποιαδήποτε γνώση είναι απαραίτητη για τη διεκπεραίωση των καθημερινών πρακτικών αναγκών του ανθρώπου. Εδώ προβάλλεται μία ελαφρώς ωφελιμιστική διάσταση της εκπαίδευσης, καθώς βάσει αυτής της πρότασης ο νέος θα πρέπει να διδάσκεται μόνο τα απολύτως απαραίτητα, ώστε να καταστεί ικανός να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Ως τέτοια αντικείμενα αναγνωρίζει ο Αριστοτέλης την ανάγνωση και γραφή, τη μουσική, καθώς και μερικές φορές το σχέδιο και τη ζωγραφική, β) τά τείνοντα πρός ἀρετήν: στο σημείο αυτό τονίζεται η σημασία της κατάκτησης της αρετής από τους εκπαιδευόμενους. Το περιεχόμενο της παιδείας προς αυτή την κατεύθυνση έχει κυρίως ηθικοπλαστικό περιεχόμενο, καθώς όλο το βάρος πέφτει στη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα και ενάρετων προσωπικοτήτων. Η γυμναστική και η μουσική αποτελούν παραδείγματα τέτοιων μαθημάτων, γ) τά περιττά, δηλαδή η παροχή γνώσεων που υπερβαίνουν τις καθημερινές πρακτικές ανάγκες και δεν σχετίζονται με την ηθική διάπλαση του ατόμου, παρά μόνο προάγουν το πνεύμα, ικανοποιούν δηλαδή την έμφυτη τάση του ανθρώπου για περισσότερη γνώση και εξοικείωση με διάφορα γνωστικά και επιστημονικά πεδία. Κάνοντας μιαν αποτίμηση θα λέγαμε ότι ο καθένας από τους τρεις παραπάνω στόχους έχει την αξία και τη χρησιμότητα του, και λαμβάνοντας υπόψη και τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ένας συνδυασμός των τριών προσδίδει το κατάλληλο περιεχόμενο στην εκπαίδευση.
Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην έννοια της αρετής και πώς αυτή είναι δυνατό να κατακτηθεί από το άτομο. Και σ' αυτό το ζήτημα ο φιλόσοφος εκφράζει έντονη την ανησυχία και τον προβληματισμό του. Αναρωτιέται πώς είναι δυνατό να μεταδοθεί στους νέους σωστά η αρετή, όταν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί και κοινωνικοί φορείς δεν έχουν καταλήξει οριστικά στο ποιο ακριβώς είναι το περιεχόμενο της έννοιας («οὐθέν ἐστί ὁμολογούμενον») και ο καθένας της δίνει και από μία διαφορετική διάσταση («οὐ τήν αὐτήν ἀρετήν πάντες τιμῶσιν»). Από τη στιγμή λοιπόν που δεν υπάρχει μία κοινή γραμμή σχετικά με το περιεχόμενο της αρετής, φυσικό είναι να διαφέρουν και οι τρόποι προσέγγισης και διδασκαλίας της («εὐλόγως διαφέρονται καί πρός τήν ἄσκησιν αὐτῆς») και τελικά να επέρχεται σύγχυση στα εκπαιδευτικά θέματα. Την ίδια σκέψη εξάλλου είχε εκφράσει και ο Πλάτωνας, ο οποίος είχε πει: «Αν δεν ξέρουμε καν τι είναι αρετή, με ποιον τρόπο θα συμβουλέψουμε κάποιον πώς να την κατακτήσει πιο εύκολα»;
Β.3. Ο Αριστοτέλης, έχοντας ως άξονα αναφοράς την ορθή δημοκρατία και στοιχείο σύγκρισης τον βαθμό απόκλισης τους από αυτήν, παρουσιάζει τέσσερα είδη δημοκρατίας, στα οποία το δικαίωμα συμμετοχής του πολίτη στα δημόσια αξιώματα περιορίζεται. Το τελευταίο είδος δημοκρατίας, όπως αυτό περιγράφεται στο μεταφρασμένο απόσπασμα, είναι αυτή στην οποία βασικά χαρακτηριστικά της είναι η ελευθερία και η ισότητα, όπως και στα προηγούμενη είδη, ανώτατη όμως αρχή είναι ο λαός και όχι ο νόμος. Θεμέλιο αυτής της δημοκρατίας δεν είναι, όπως θα έπρεπε, ο νόμος αλλά τα λαϊκά ψηφίσματα, οι αποφάσεις δηλαδή της εκκλησίας του δήμου. Σε αντίθεση με τον νόμο, που είχε καθολική και μόνιμη ισχύ, το ψήφισμα είχε χαρακτήρα περιστασιακό και, επομένως, διατηρούσε την ισχύ του μόνο ως τη στιγμή που ένα άλλο ψήφισμα, αποτέλεσμα νέων περιστάσεων, ερχόταν να το αντικαταστήσει. Συχνά τα ψηφίσματα ήταν αντίθετα με τους νόμους της πόλης και η εκκλησία του δήμου, λειτουργώντας ως απόλυτος μονάρχης, δεν δίσταζε να παίρνει αποφάσεις, σαν αυτή να βρίσκεται πάνω από τον νόμο της πολιτείας. Σ' αυτή την περίπτωση βρίσκουν εύκολα έδαφος να κάνουν την εμφάνιση τους οι δημαγωγοί (για πρώτη φορά εμφανίστηκαν στην αθηναϊκή πολιτική σκηνή μετά τον θάνατο του Περικλή, το 429 π.Χ.), οι οποίοι, έχοντας το χάρισμα του λόγου και δίχως να κατέχουν επίσημες θέσεις στην πολιτεία και, άρα, δίχως συγκεκριμένες υποχρεώσεις, ασκούσαν μεγάλη επιρροή στον λαό, προτείνοντας ευχάριστες στον πολύ κόσμο πολιτικές δίχως να έχουν την ευθύνη της υλοποίησης τους. Συχνά ο λαός παρασυρόταν από τους δημαγωγούς και έπαιρνε αποφάσεις ολέθριες για την πόλη. Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη δημαγωγός (που αρχικά σήμαινε τον οδηγητή, τον ηγέτη του λαού - από το δήμος + ἄγω) γρήγορα (και ασφαλώς στην εποχή του Αριστοτέλη) πήρε αρνητικό περιεχόμενο, επειδή οι δημαγωγοί κατάντησαν απλώς να παρασέρνουν τον λαό. Ο Αριστοτέλης λέει αλλού στα Πολιτικά ότι ο δημαγωγός είναι του δήμου κόλαξ και κάνει λόγο για την ἀσέλγειαν των δημαγωγών. Αυτό το είδος δημοκρατίας είναι το χειρότερο από όλα, γιατί του λείπουν η σταθερότητα και η ασφάλεια, ευδοκιμούν ο ηθικός εκφυλισμός και η πολιτική παρακμή, αφού οι άριστοι πολίτες παραμερίζονται και οι νόμοι δεν γίνονται σεβαστοί. Οι άνθρωποι εύκολα αδικούνται και επικρατεί ανισότητα.
Στο πρωτότυπο κείμενο ο Σταγειρίτης φιλόσοφος καταθέτει την άποψη του για την παιδεία, η οποία πρέπει να ακολουθεί μια μέση οδό ως προς το περιεχόμενο των σπουδών και να προάγει τη γνώση χωρίς να απομακρύνεται από τον ηθικοπλαστικό προσανατολισμό της. Βασικός της στόχος είναι να οδηγήσει τους νέους στην αρετή, για να μπορούν αυτοί να κατακτήσουν την ευδαιμονία. Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι μια τέτοια παιδεία δημιουργεί ενάρετους πολίτες με ηθική και πνευματική καλλιέργεια, με ενεργό συμμετοχή στα κοινά, οι οποίοι σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα θα αξιοποιούσαν το δικαίωμα ψήφου στην εκκλησία του δήμου, λαμβάνοντας κάθε φορά τις σωστές αποφάσεις με γνώμονα το κοινό καλό. Σε μια τέτοια πόλη, που προσφέρει την παραπάνω παιδεία στους πολίτες της, οι δημαγωγοί δεν μπορούν να κάνουν την εμφάνιση τους και, ακόμη και αν το επιχειρούσαν, ο λαός δεν θα επηρεάζονταν από αυτούς και η φαύλη μορφή δημοκρατίας που περιγράφηκε παραπάνω δεν θα μπορούσε να επικρατήσει.
Β.4. «Επειδή διαβάζοντας τις ενότητες αυτές ... βρίσκεται έξω από την πάλιν», σελ. 178-179 σχολικού βιβλίου.
Β.5.α) μέθεξη = μετέχειν, μετέχοντα
επίσκοπος = σκέψις
ουσία = ἔσται, ἐστίν, εἶναι
δέηση = δεῖ, δεῖν
οισοφάγος = διαφέρονται
β) νομοθετητέον (νόμος + τιθημι) = θέση
ὑπολαμβάνουσι (ὑπό + λαμβάνω) = λήψη
ὁμολογούμενον (ὁμοῦ + λέγω) = λέξη
διῃρημένων (διά + αἱροῦμαι) = αιρετός
ἀπεργάζονται (ἀπό + ἐργάζομαι < ἔργον) = εργαλείο
Παρατηρήσεις αδίδακτου
1. α. δύναμιν
β. μηδένων
γ. ἑαυτῶν (αὑτῶν) ή σφῶν αὐτῶν
δ. πᾶσι
ε. ἁμαρτοῦσι
2. α. ἄπιθι
β. ἔφασαν
γ. πίθησθε
δ. συνοίσοντα
ε. ἐπιχειροῖεν
3. ὧν: γενική διαιρετική στο κεφάλαια, από το τούτων ἅ με έλξη της αναφορικής αντωνυμίας και παράλειψη της δεικτικής. Δεκτή είναι και η απάντηση ότι: το ὧν (ἅ) είναι το (σύστοιχο) αντικείμενο του ρ. συμβουλεύω, που από έλξη προς την εννοούμενη γενική τούτων (τα κεφάλαια τούτων α συμβουλεύω) πήρε την πτώση της και - μετά την παράλειψη της - και τον συντακτικό της ρόλο. Δηλαδή η αναφορική αντωνυμία ὧν ως γενική είναι διαιρετική στο κεφάλαια, ενώ ως έννοια είναι το σύστοιχο αντικείμενο του ρήματος συμβουλεύω.
ἀμύνεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου δεῖν.
τῇ αὐτῇ: επιθετικός προσδιορισμός στο δυνάμει.
λόγου: αντικείμενο του απαρεμφάτου ἄρχειν.
τῶν προγόνων: γενική της αξίας στο ἄξια (μπορεί να γίνουν δεκτές και οι απαντήσεις: γεν. αντικειμενική ή συναπτόμενη στο ἄξια).
ταῦτα: σύστοιχο αντικείμενο στο ποιῆτε (ταύτας τάς πράξεις).
4. Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το προσδοκώμενο.
απλή σκέψη του λέγοντος: εἰ ταῦτα ποιοῖτε, ἄν πράξαιτε (ή πράξετε).
ἄν πράξαιτε: Η ευκτική μέλλοντα είτε απλή είτε + δυνητικό ἄν δεν συναντάται ποτέ ούτε στην υπόθεση ούτε στην απόδοση, αλλά επειδή αυτό δεν είναι πιθανό να το ξέρουν οι μαθητές, μπορούμε να δεχτούμε και το ἄν πράξοιτε αντί του σωστού ἄν πράξαιτε.
5. Μετάφραση:
Και για να μη σας ενοχλώ μακρηγορώντας, Αθηναίοι πολίτες, θα σας πω τα πιο σπουδαία απ' αυτά που σας συμβουλεύω και θα κατέβω από το βήμα. Σας συμβουλεύω να προετοιμάζεστε στρατιωτικά ενάντια στους τωρινούς εχθρούς μας, και υποστηρίζω πως πρέπει με την ίδια αυτή στρατιωτική δύναμη να αποκρούετε και τον πέρση βασιλιά και τους πάντες, αν επιχειρούν να σας αδικήσουν· και να μην κάνετε πρώτοι την αρχή κανενός άδικου μήτε λόγου μήτε έργου, αλλά να σκέφτεστε πώς τα έργα μας θα είναι αντάξια των προγόνων, όχι οι λόγοι από το βήμα. Και αν κάνετε αυτά, θα ενεργήσετε όπως συμφέρει και σε σας τους ίδιους αλλά και σ' αυτούς που προσπαθούν να σας πείσουν για τα αντίθετα· διότι δεν θα οργισθείτε μ' αυτούς αργότερα, για τυχόν εσφαλμένη απόφαση σας τώρα.
Επαναληπτικά θέματα Ο.Ε.Φ.Ε. 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου